دلایل نزدیکی ترکیه به مصر و پیامدهای آن

مهمترین دلیلی که باعث شد ترکیه سیاست قبلی خود را در قبال مصر تغییر دهد، تحولات داخلی این کشور بود. مشخصاً می‌توان گفت مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر ترکیه، مقامات این کشور را به این جمع‌بندی رساند که باید در سیاست‌های منطقه‌ا‌ی‌اش تجدیدنظر کند. یکی از کشورهایی که ترکیه با آن مشکلات جدی داشت، مصر بود. در طول جنگ داخلی در لیبی، ترکیه همراه با قطر از یک جناح حمایت می‌کرد و مصر و روسیه از جناح دیگر حمایت می‌کردند. طبیعتاً این تنش باعث شده بود که روابط ترکیه با مصر متشنج باشد. از سوی دیگر، ترکیه از زمان بهار عربی، طرفدار محمد مرسی و اخوان‌المسلمین بود و زمانی که عبدالفتاح‌السیسی با یک شبه‌کودتا سرکار آمد، او را به رسمیت نشناخت. در کنار مشکلات اقتصادی داخلی ترکیه، تحولات منطقه‌ای و تحولات در روابط ترکیه با غرب نیز در نزدیکی آنکارا به قاهره مؤثر بود. غرب به یونان کمک تسلیحاتی کرد و در مورد اکتشافات دریایی ترکیه در مدیترانه در مناطق مورد منازعه، هشدار جدی به آنکارا داد. در این فضا، مصر به یونان و قبرس جنوبی که به‌نوعی رقبای ترکیه در منطقه مدیترانه جنوبی بودند، نزدیک شد. وقتی فشارها در منطقه مدیترانه جنوبی بیشتر شد، آنکارا به این جمع‌بندی رسید که دیگر نمی‌تواند این فشارها را تحمل کند. بنابراین یکی دیگر از دلایلی که ترکیه سیاست خود را در قبال مصر تغییر داد، موقعیت این کشور در مدیترانه یا همان تنگنای ژئوپلیتیک است؛ تنگنایی که بعد از فروپاشی عثمانی و  پس از معاهده سور به نوعی بر ترکیه تحمیل شده و قدرت مانور دریایی این کشور را کاهش داده است. بسیاری از جزایری که در آن زمان به یونان داده شد، در فاصله چند کیلومتری مرزهای ترکیه قرار دارد. به‌عنوان مثال، جزیره‌ای در فاصله سه یا چهار کیلومتری ترکیه وجود دارد که متعلق به یونان است. طبیعتاً استقرار نیروهای نظامی در چنین جزیره‌ای یک تهدید جدی برای ترکیه است و غرب و به‌طور مشخص فرانسه نیز از این سیاست حمایت می‌کردند. کما اینکه فرانسه یک کمک تسلیحاتی 6 میلیارد یورویی بلاعوض به یونان داد. سومین دلیل در خصوص بازنگری ترکیه در روابط خود با مصر به تحولات در محور اخوانی، محور مقاومت و محور محافظه‌کار عربی برمی‌گردد. بعد از جنگ سوریه، وضعیت اقتصادی و مالی محور محافظه‌کار به رهبری عربستان و امارات تقویت شد. همزمان با آن، فشارها بر محور اخوانی به نوعی بیشتر شد. مذاکرات ترکیه برای عادی‌سازی روابط با مصر تقریباً از دو سال پیش شروع شد و مصر پیش‌شرط‌هایی داشت که یکی از اصلی‌ترین آنها بستن شبکه‌های متعلق به گروه‌ اخوان در ترکیه و عدم تمدید ویزای اقامتی اعضای گروه اخوان بود که ترکیه به هر دو خواسته‌، پاسخ مثبت داد. لذا این مسئله ماحصل مذاکرات و یکی از پیش‌شرط‌های اصلی مصر برای عادی‌سازی روابط با ترکیه بود.  نگاه ترکیه به اخوان تا حدی به نوع رابطه‌اش با قطر بازمی‌گردد. چراکه الان قطر و ترکیه مهمترین حامیان محور اخوان هستند و قطر به‌نوعی حامی اصلی مالی آن نیز است. یک احتمال این می‌باشد که بعد از عملیات طوفان‌الاقصی و وضعیتی که برای حماس پیش آمد، محور اخوانی در موضع ضعف قرار گرفته و شاید این وضعیت انگیزه ترکیه را برای عادی‌سازی روابط با مصر تقویت کرده است. اما همانطور که اشاره شد سیاست ترکیه در قبال اخوان متأثر از سه متغیر؛ اول، وضعیت داخلی ترکیه و مشکلات اقتصادی، دوم، فشار غرب بر ترکیه و سوم، تحولاتی است که در منطقه به‌ویژه در منطقه مدیترانه رخ داده است.  اما می‌توان گفت تحولاتی که بعد از هفت اکتبر برای حماس پیش آمد، به‌نوعی نگاه ترکیه را تقویت کرد و باعث شد این نگاه به محور اخوانی تغییر کند.  اگر از منظر مصر نگاه کنیم واقعیت این است که مصر هم به‌شدت به این رابطه احتیاج دارد؛ مصر دچار مشکلات اقتصادی جدی، بدهی‌های خارجی فراوان، مشکل آب و غیره است؛ بنابراین نیاز مصر به این بهبود روابط کمتر از ترکیه نیست. البته باید توجه داشت که مصر در سیاست خارجی خود همیشه محافظه‌کارانه عمل کرده و بعد از بهار عربی موقعیت این کشور در جهان عرب تضعیف شده است. سیسی اکنون بیشتر به آفریقا و همکاری در این منطقه چشم دوخته است. واقعیت این است که شرایط سیاسی – اقتصادی کنونی مصر طوری نیست که خیلی برای سرمایه‌گذاران ترک جذاب باشد.