محمد فاضلی در مراسم سالگرد مرحوم ترکان مطرح کرد: تکنوکرات‌ها وصله ناجور ایران امروز هستند

در مراسم چهارمین سالگرد درگذشت مرحوم مهندس اکبر ترکان پنلی با حضور پیروز حناچی، علی‌نقی مشایخی، علی‌اکبر صالحی، مهدی کرباسیان، محمد معزالدین و محمد فاضلی برگزار شد و آنها به بیان دیدگاه‌های خود درباره ایشان پرداختند.

محمد فاضلی جامعه‌شناس و مشاور پیشین وزیر نیرو در این مراسم درباره مرحوم ترکان گفت: آقای ترکان فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف بود؛ و این معنا دارد و تکنوکرات‌ها به دنبال حل مسائلی هستند که مانع توسعه هستند.  در تکنوکراسی، کارآمدی و اثربخشی و حل مسئله اصلی‌ترین عنصر ارزیابی است و نه محبوبیت انتخاباتی و گرایش سیاسی و تعلقات ایدئولوژیک. براساس مشخصاتی که درباره آقای ترکان گفته شد او این سه ویژگی را داشت، یعنی ایدئولوژی برای ایشان مهم نبود و به دنبال کارآمدی و حل مسئله و اثربخشی بود. 

وقتی به تجربه کره جنوبی در دهه شصت و هفتاد میلادی نگاه می‌کنیم به این می‌رسیم که تصمیم‌گیری براساس داده‌ها، شواهد و استدلال علمی است نه انگیزه  سیاسی، و این جمله مرحوم ترکان را به یاد می‌اندازد که می‌گفت برخی عدد را نمی‌فهمند. اگر شما وارد سیستمی شدید و دیدید که اعداد مبنای تصمیم‌گیری هستند بدانید که با یک سیستم تکنوکراتیک مواجه هستید. تکنوکرات‌ها یک ویژگی دارند و آن این است که سیاستمداران در لحظه‌های بحران به سراغ آنها می‌روند، یعنی وقتی سیاست همه چیز را خراب می‌کند تکنوکرات‌ها را صدا می‌زنند. 

نکته جالب اینکه اغلب سیاستمدارها وقتی بحران را طی می‌کنند دوباره تکنوکرات‌ها را کنار می‌گذارند. در ایران چند دوره این سابقه را داریم که به محض اینکه سیاستمدار احساس کرد از بحران خارج شده گفته که تکنوکرات به درد نمی‌خورد و پوپولیست‌ها برگشته‌اند. 

تکنوکرات فردی است که تمایل به برنامه‌ریزی درازمدت دارد بنابراین همیشه از سطحی از ثبات استقبال می‌کند، چون برنامه‌ریزی درازمدت در ثبات امکان‌پذیر است. تکنوکرات‌ها اغلب با سیاست به مشکل برمی‌خورند چون هدف اول تکنوکراسی کارآمدی و اثربخشی است اما هدف سیاست و سیاستمداران غیرتکنوکرات، یارگیری و جذب یار وفادار است اما وفادار سرسپرده نمی‌تواند تکنوکرات باشد چون تکنوکرات باید در جایی بایستد و بگوید این کار غلط است و من آن را انجام نمی‌دهم و مثلاً به راحتی باید بگوید ساخت کارخانه فولاد در وسط کویر بی‌آب غلط است و من آن را به خاطر رای گرفتن از مردم انجام نمی‌دهم و به همین دلیل معمولاً با سیاستمداران به مشکل برمی‌خورند. اینکه می‌گویند آقای ترکان به دنبال نام و نشان نبود، به جز شخصیت ایشان از آنجا نشأت می‌گیرد که تکنوکرات‌ها به دنبال دیده شدن و هورا کشیدن نیستند.

تکنوکراسی محصول فارغ‌التحصیلان دانشگاه علم‌گرا است و به همین دلیل بی‌خود نیست که ترکان محصول دانشگاه صنعتی شریف است؛ پس از هر دانشگاهی تکنوکرات بیرون نمی‌آید. اگر روند افول دانشگاه ادامه پیدا کند دیگر از دل آن تکنوکرات‌هایی شبیه ترکان به وجود نخواهد آمد.

خرد تکنوکراتی، خرد محدودیت است، یعنی اگر فردی بگوید ما باید به اندازه چین محصول کشاورزی داشته باشیم در حالی که آب نداریم قطعاً حرف مرحوم ترکان را به خاطر خواهیم آورد که فلانی عدد را نمی‌فهمد برای همین جدول ضرب جزو اجزای ذهنی هر تکنوکراتی است. 

وقتی در کشوری می‌توانیم تکنوکراسی داشته باشیم که جایی نیز وجود داشته باشد تا آن چیزی که ادعا می‌شود را بسنجند و ارزیابی کنند در حالی که در کشور ما تیری را رها می‌کنند و هر جا که افتاد دور آن دایره می‌کشند و می‌گویند هدف همین‌جا بوده است. جامعه نیز باید ملزوماتی داشته باشد که تکنوکرات بتواند در آن کار کند؛ اول اینکه به تکنوکرات‌ها اعتماد عمومی وجود داشته باشد نه اینکه آنها را به دادگاه ببرند و نابود کنند، او دیگر برنمی‌گردد چون آبرویش رفته است.

تکنوکراسی وقتی پیش می‌رود که بین فرادستان سیاسی توافقی وجود داشته باشد که به کجا می‌خواهیم برویم و یکی از مشکلات کشور این است که نمی‌دانیم به کجا می‌خواهیم برویم و سوال من از مقامات کشور این است که آینده‌ای که برای ایران تصور می‌کنند و می‌خواهند ما را به آنجا ببرند کجاست؟ و چقدر به ملزومات آن پایبند هستند؟ 

هرچقدر اقتصاد پیچیده‌تر می‌شود ضرورت تکنوکرات‌ها بیشتر می‌شود و هر چقدر اقتصاد و صنعت سالم‌تری داشته باشیم احتیاجی به تکنوکرات نیست. من اعتقاد دارم تکنوکرات‌ها در ایران امروز وصله ناجور هستند یعنی در جایی زندگی می‌کنند که قطبی شدن سیاست آنقدر زیاد است که تکنوکرات نمی‌تواند کار کند و به همین دلیل باید به تدریج با نسل تکنوکرات‌هایی مانند مرحوم ترکان و دوستان ایشان خداحافظی کنیم و با نسلی مواجه خواهیم شد که به احتمال زیاد عدد را نمی‌فهمد. 

پیروز حناچی شهردار پیشین تهران نیز در ادامه این پنل گفت: ترکان تاثیرگذار فکر می‌کرد و افق دید بلندی داشت و در هر کجا که بود آرزوهای بزرگی داشت. در دوره‌ای که فکر کنم قبل از آقای قالیباف بود، شهرداری تهران به ایشان پیشنهاد شده بود اما نپذیرفت، من به او گفتم اگر نپذیرید کسانی می‌آیند که توانایی آن را ندارند، ایشان اهل عدد و رقم بود و به من گفت تهران نزدیک به هشت میلیون جمعیت دارد و حدود هشت هزار میلیارد تومان بودجه این شهر است، کسی که شهردار تهران می‌شود باید توان این را داشته باشد که از هر تهرانی ۱۰۰ هزار تومان بگیرد و کسی که بخواهد این کار را سالم انجام دهد باید با آینده سیاسی خود خداحافظی کند. ایشان آرزوهای بزرگی برای اعتلای کشور داشت و جزو کسانی بود که هر جا رفت نقش پدری داشت و بسیار تاثیرگذاشت.

 علینقی مشایخی استاد دانشگاه صنعتی شریف نیز عنوان کرد: از ویژگی بارز مرحوم ترکان عشق او به ایران و مردم بود. فکر و ذکر او متمرکز بر این بود که چگونه کشور می‌تواند توسعه پیدا کند. اهل مطالعه بود و می‌خواست دنیا را بهتر بفهمد تا خردمندانه‌تر تصمیم بگیرد و همیشه پرسشگر بود.

 علی‌اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی نیز در گرامیداشت مرحوم ترکان گفت: ترکان مردی از تبار عقلانیت در میدان عمل بود. او به دنبال تسلط بر صحنه‌های سیاسی نبود، هرچند که اگر می‌خواست می‌توانست اما ترکان خواهان نام و نشان هم نبود. دغدغه‌اش فقط اعتلای ایران و توجه به مردم بود و دانشگاه را موتور محرکه آینده ایران و صنعت را میدان بروز و ظهور علم و شکوفایی آن می‌دانست.

 مهدی کرباسیان معاون پیشین وزارت صمت نیز در این مراسم گفت: مرحوم ترکان بسیار پرکار بود و در رابطه با توسعه تحمل و صبر داشت. او مانند مرحوم هاشمی‌رفسنجانی اهل گوش دادن بود، من هیچ مسئولی را ندیدم که حرف مقابل را اگر دوست نداشته باشد تحمل کند اما این دو گوش می‌دادند. مرحوم ترکان اگر چیزی را نمی‌دانست می‌گفت نمی‌دانم. او عاشق توسعه بود که اکنون لغت مغفول کشور ما شده است.

 محمد معزالدین معاون مرحوم ترکان در وزارت راه نیز عنوان کرد: باید به این نکته اشاره کنم که خانواده مرحوم ترکان همیشه در کنار ایشان بودند و در فراز و فرودها او را تنها نگذاشتند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید