رقابت سنگین بازیگران ‏در خاورمیانه

چندی پیش خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری پادشاهی عربستان سعودی گفت، برآورد می‌شود 600 میلیارد دلار تا سال 2030 در بخش پتروشیمی سعودی سرمایه‌گذاری شود. این سرمایه‌گذاری که این مقام سعودی از آن یاد کرده، بخشی از یک برنامه بلندمدت تا سال ۲۰۳۰ است که شامل سرمایه‌گذاری حدود ۳ تریلیون دلار در بخش‌های مختلف می‌شود. هدف از این سرمایه‌گذاری، دستیابی به اهداف چشم‌انداز اقتصادی عربستان تا سال ۲۰۳۰ است. اهمیت این خبر در آن است که براساس تحلیل‌ها، تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی در سال ۲۰۲۴ ممکن است تا ۵۰درصد رشد کند که نشان‌دهنده اهمیت و فرصت‌های زیادی در این بخش است. در کنار تمرکز عربستان بر جذب سرمایه‌گذاری در بخش پتروشیمی، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری ۳۲۵ میلیارد دلاری در پروژه‌های آینده در حوزه‌های ‌انرژی شامل نفت، گاز و پتروشیمی در دست دارند. این سرمایه‌گذاری بخشی از استراتژی این کشورها برای توسعه بخش‌های انرژی و ‌افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی است. عراق که خود خارج از این شورا قرار دارد هم اعلام کرده برای تبدیل شدن به یک قطب پتروشیمی در سطح جهانی، پروژه‌ای به نام «نبراس» را در دست اجرا دارد که به 40 تا50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. احمد مهدوی‌، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در روز بزرگداشت این صنعت با اشاره به رقم سرمایه‌گذاری عربستان در صنعت پتروشیمی ‌گفت: «عربستان ۶۰۰ میلیارد دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری می‌کند، درحالی‌که ما از ابتدا تنها ۶۰ میلیارد دلار در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و این باعث می‌شود بازارهای ما اشغال شود.» در کنار این اخبار که نشان از پیشرفت کشورهای عربی رقیب ایران در منطقه دارد، کشور ما به‌واسطه تحریم‌ها و انزوای ‌بین‌المللی از منظر اقتصادی، به بیرون از گود سرمایه‌گذاری پرت شده است؛ طوری‌که براساس داده‌های موجود میانگین جذب ‌سرمایه‌گذاری خارجی مصوب ایران در سه سال گذشته، فقط 5/1میلیارد دلار بوده است‌، رقمی مصوب و نه محقق‌شده! ‌همچنین براساس صحبت‌های او این صنعت که مهم‌ترین صنعت ایران پس از صنعت نفت برای ارزآوری به کشور است، صنعت پتروشیمی توانسته ‌در طول بازه پنج‌ساله، ۶۱ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد.‌

بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان عمدتاً در کشورهای دارای منابع عظیم نفتی و گاز طبیعی هستند که می‌توان از این میان به آمریکا، چین، عربستان، روسیه، ایران و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس اشاره کرد. در اینجا نگاهی خواهیم داشت به میزان سرمایه‌گذاری رقبای ایران در صنعت پتروشیمی تا جایگاه ایران در این بین را مورد رصد و ارزیابی قرار دهیم.

سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان در صنعت پتروشیمی

سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی عربستان یکی از موضوعات مهم در عرصه اقتصادی و صنعتی این کشور به شمار می‌رود. صنعت پتروشیمی به دلیل دسترسی به منابع عظیم نفت و گاز طبیعی، یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد عربستان است. این کشور به‌دنبال تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی است و در این راستا، توسعه صنعت پتروشیمی را به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود قرار داده است. عربستان سعودی با داشتن یکی از بزرگترین ذخایر نفتی جهان، تلاش می‌کند تا با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پتروشیمی، محصولات با ارزش افزوده بالاتری تولید کند. این کشور با اجرای طرح‌های مختلف در بخش پتروشیمی، سعی در جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی دارد تا بتواند جایگاه خود را در بازارهای جهانی تقویت کند. در این زمینه، دولت و شرکت‌های بزرگ نفتی مانند آرامکو، نقش مهمی در توسعه این صنعت دارند. آنها با سرمایه‌گذاری‌های کلان و همچنین برقراری شراکت‌های استراتژیک با شرکت‌های بین‌المللی، به دنبال افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی هستند. همچنین، برنامه‌هایی برای بهبود فناوری‌ها و افزایش بهره‌وری در این بخش نیز در دست اجرا است.

سرمایه‌گذاری روسیه در چندین پروژه بزرگ و استراتژیک ‌

میزان دقیق سرمایه‌گذاری روسیه در صنعت پتروشیمی برای سال 2023 به‌طور مشخص در منابع موجود اشاره نشده است. با این حال، اطلاعات به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، روسیه در چندین پروژه بزرگ و استراتژیک در این بخش سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی انجام داده است. برای مثال، شرکت گازی روسگازدوبیچا و گازپروم در حال ساخت یک مجتمع پتروشیمی عظیم در اوست-لوگا نزدیک سنت‌پترزبورگ هستند. این پروژه شامل یک کارخانه پردازش گاز و یک کارخانه پتروشیمی است. دولت روسیه برنامه‌ای برای توسعه صنعت پتروشیمی تا سال 2025 تصویب کرده که بر اهمیت استراتژیک این بخش برای اقتصاد روسیه تأکید دارد و شامل محورهای توسعه، اهداف و نقشه راه است. در این میان، شرکت‌های بزرگی مانند سیبور، روسنفت، لوکویل و گازپروم صنعت پتروشیمی را در روسیه هدایت می‌کنند. این شرکت‌ها به‌دنبال سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی پتروشیمی داخلی هستند که هم برای مصرف داخلی و هم برای صادرات مورد نظر است. صنعت پتروشیمی روسیه بر روی موادی مانند الفین‌ها، پلی‌الفین‌ها و سایر مشتقات باارزش افزوده بالا تمرکز کرده است. درمجموع، درحالی‌که یک رقم دقیق برای سرمایه‌گذاری در سال 2023 موجود نیست، روشن است که صنعت پتروشیمی روسیه در حال رشد و تحول قابل‌توجهی است که هم از سوی دولت و هم از سوی بخش خصوصی پشتیبانی می‌شود.

رویکرد محافظه‌کارانه آمریکا به صنعت پتروشیمی

سرمایه‌گذاری آمریکا در صنعت پتروشیمی به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد این کشور شناخته می‌شود. ایالات متحده دارای منابع عظیم نفت و گاز طبیعی است، ازجمله منابع حاصل از شیل گاز و ماسه‌های نفتی. دسترسی به این منابع به ایالات‌متحده امکان می‌دهد تا به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان تبدیل شود. علاوه بر اینکه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و پیشرفته یکی دیگر از محورهای اصلی است. این روند، شامل توسعه روش‌های کارآمدتر برای استخراج و تولید، همچنین پردازش و تبدیل نفت و گاز به محصولات پتروشیمی می‌شود. ازسویی بازار داخلی آمریکا برای محصولات پتروشیمی بسیار بزرگ است و همچنین صادرات به بازارهای جهانی نیز مهم است. این موضوع باعث می‌شود که سرمایه‌گذاری در این بخش از اهمیت استراتژیک برخوردار باشد. نکته عجیب اینکه رقم دقیق سرمایه‌گذاری ایالات متحده در صنعت پتروشیمی هم برای سال 2023 به‌طور صریح در منابع ذکر نشده است. در سال 2023، صنعت شیمیایی، که شامل پتروشیمی‌ها می‌شود، با چالش‌های متعددی مواجه شد که منجر به رشد متوسطی در تولید شد. عواملی مانند رکود در اروپا، تورم در ایالات متحده و بازگشت تقاضای کمتر از حد انتظار از چین به کاهش تقاضا برای مواد شیمیایی در سطح جهانی منجر شدند. این وضعیت باعث شد بسیاری از شرکت‌ها بر کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی تمرکز کنند. روند سرمایه‌گذاری در صنایع شیمیایی تحت تأثیر این شرایط بازار بود. به‌عنوان مثال، شورای شیمی آمریکا پیش‌بینی کرد که هزینه‌های سرمایه‌ای برای صنایع شیمیایی ایالات متحده در سال 2024 عمدتاً بدون تغییر باقی می‌ماند و سپس به نرخ رشد 3 تا 4 درصد در سال در سال‌های 2025-2026 افزایش می‌یابد. این نشان‌دهنده یک رویکرد محتاطانه برای سرمایه‌گذاری، با توجه به عدم قطعیت‌های اقتصادی و شرایط بازار است. علاوه بر این، انتظار می‌رود بازار پتروشیمی به‌دلیل تورم و نگرانی‌های زنجیره تامین، همچنان با چالش‌هایی مواجه شود.

ریتم تند توسعه صنعت پتروشیمی در چین

چین هم در این میان از قافله عقب نماند. سرمایه‌گذاری چین در صنعت پتروشیمی نشان‌دهنده تمرکز استراتژیک بر گسترش ظرفیت‌های تولید و دستیابی به خودکفایی در پتروشیمی است. این کشور دستخوش دگرگونی قابل‌توجهی در بخش پتروشیمی خود شده که با گسترش سریع ظرفیت مشخص شده است. بین سال‌های 2019 تا 2024، چین ظرفیت تولید قابل‌توجهی را برای بلوک‌های ساختمانی کلیدی پتروشیمی مانند اتیلن و پروپیلن اضافه کرده است، با سرعتی که در مقایسه با گسترش تاریخی در مناطق دیگر مانند خاورمیانه و ایالات متحده بی‌سابقه است. این گسترش در حال تغییر الگوهای جهانی مصرف نفت است و چین تقاضای خود را برای مواد اولیه پتروشیمی مانند نفتا، گاز مایع (LPG) و اتان افزایش می‌دهد. صنایع پتروشیمی چین از سال 2019 وارد چرخه جدیدی از افزایش ظرفیت شده‌‌اند. تمرکز بر ادغام ظرفیت‌های جدید اتیلن با مشتقات و سایر محصولات مشترک مانند پروپیلن و بوتادین بوده است. انتظار می‌رود میزان خودکفایی بسیاری از مشتقات الفین مانند استایرن و پلی پروپیلن به میزان قابل توجهی افزایش یابد. همچنین بر ارتقای صنعت برای تحقق اقتصاد رشد «کیفیت بالا» با تمرکز بیشتر بر توسعه فناوری و نوآوری [23†منبع] تاکید شده است.

علاوه بر این، ملاحظات زیست‌محیطی نقش مهمی در شکل دادن به آینده صنعت پتروشیمی چین ایفا می‌کند. مقامات محیط‌زیست کشور برای استانداردهای بالاتر در صنایع شیمیایی فشار می‌آورند که می‌تواند منجر به تجدید ساختار و سودآوری بالقوه بیشتر برای شرکت‌های سازگار شود. این رویکرد شامل تمرکز بر توسعه پایدار و استفاده پاک و کارآمد از منابعی مانند زغال‌سنگ است. با این اوصاف، انتظار می‌رود چین تا سال 2025 در پروژه‌های جدید پتروشیمی در آسیا با تعداد زیادی از پروژه‌های متمرکز بر پلی‌پروپیلن، پروپیلن و پلی‌اتیلن رهبری کند. این موضوع با هدف چین برای رسیدن به خودکفایی پتروشیمی مطابقت دارد. به‌طور خلاصه، سرمایه‌گذاری چین در صنعت پتروشیمی چندوجهی است و بر توسعه ظرفیت، ارتقای فناوری و همسویی با استانداردهای زیست‌محیطی تمرکز دارد و در نتیجه خود را به‌عنوان یک بازیگر مهم در بازار جهانی پتروشیمی قرار می‌دهد.

خیز ایران برای دستیابی به بازارهای خاورمیانه، اروپا و آسیا

ایران سرمایه‌گذاری قابل توجهی در صنعت پتروشیمی خود داشته است. صنعت پتروشیمی ‌شامل تولید محصولات شیمیایی حاصل از نفت و گاز طبیعی است. این بخش به دلیل داشتن ذخایر فراوان نفت و گاز که ‌مزیت رقابتی را در تولید طیف وسیعی از پتروشیمی‌ها ایجاد می‌کند، برای ایران حیاتی است.‌

سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی بخشی از استراتژی گسترده‌تر ایران برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی آن ‌به صادرات نفت خام است. این سرمایه‌گذاری معمولاً شامل توسعه مجتمع‌های پتروشیمی جدید، گسترش امکانات موجود و ادغام فناوری‌های پیشرفته ‌برای بهبود کارایی و گستره محصولات می‌شود. تمرکز نه‌تنها بر روی پتروشیمی‌های اولیه مانند اتیلن و پروپیلن، بلکه روی ‌محصولات پایین‌دستی مانند پلاستیک، کود و لاستیک‌های مصنوعی است که تقاضای بالایی در بازارهای داخلی و بین‌‌المللی دارند.‌ دولت ایران همراه با بازیگران بخش خصوصی، اغلب از طریق سرمایه‌گذاری مشترک و مشارکت با شرکت‌های خارجی، نقش ‌مهمی در این سرمایه‌گذاری‌ها ایفا می‌کند. این همکاری‌ها می‌تواند دسترسی به فناوری‌ها، تخصص و بازارهای جدید را ‌فراهم کند و رقابت‌پذیری صنعت پتروشیمی ایران را بیشتر کند.‌ با این حال، این صنعت با چالش‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی نیز مواجه است که بر توانایی ایران در صادرات ‌محصولات پتروشیمی و دسترسی به سیستم‌های مالی جهانی تأثیر گذاشته است. باوجود این چالش‌ها، بخش پتروشیمی ‌همچنان یکی از حوزه‌های تمرکز اصلی برنامه‌های توسعه اقتصادی ایران است.‌ از جنبه‌های کلیدی سرمایه‌گذاری ایران در بخش پتروشیمی می‌توان به تمرکز ایران بر توسعه بازار صادراتی اشاره کرد. ایران با موقعیت جغرافیایی استراتژیک و دسترسی به آب‌های بین‌المللی، قصد دارد سهم خود را در ‌بازار جهانی پتروشیمی افزایش دهد و نه‌تنها بازارهای منطقه، بلکه اروپا و آسیا را نیز هدف قرار دهد.‌ دولت ایران با وجود چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، مشارکت بخش ‌خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت پتروشیمی را تشویق می‌کند. سرمایه‌گذاری مشترک و مشارکت با شرکت‌های ‌خارجی برای انتقال فناوری و دسترسی به بازار بسیار مهم است.‌

سودای دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس

با توجه به محدودیت‌های دسترسی به اطلاعات خاص در مورد سرمایه‌گذاری امارات متحده عربی در صنعت پتروشیمی، اطلاعات دقیق و جامعی در این زمینه در دسترس نیست. اما براساس شناخت عمومی از سیاست‌های اقتصادی امارات، این کشور به‌عنوان یکی از کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، به‌طور فعال در تلاش برای توسعه و پیشرفت صنایع مختلف از جمله پتروشیمی است.

قطر اخیراً در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری‌های مهمی انجام داده است. یکی از پروژه‌های قابل توجه، طرح پتروشیمی گالف کوست-2 در سواحل جنوبی آمریکا است که شامل تولید سالانه 2 هزار تن اتیلن‌کراکر و 2 واحد هزار تنی تولید پلی‌اتیلن است. این مجتمع برای تولید انواع پلاستیک‌ها، از جمله بطری‌های قرص تا مواد اولیه ساخت کولر و کایک، طراحی شده است. در این پروژه مشترک، شورون فیلیپس کمیکالز 51 درصد و قطر پترولیوم 49 درصد سهم دارند. هدف از این سرمایه‌گذاری پاسخگویی به تقاضای رو به رشد برای پلاستیک است. این دو شرکت انتظار دارند که تصمیم‌گیری نهایی برای سرمایه‌گذاری تا پیش از 2021 اتفاق افتد و عملیاتی شدن پروژه یادشده در سال 2024 میلادی آغاز شود.

علاوه بر این، قطر یک مجتمع پتروشیمی دیگر نیز در شمال دوحه واقع در شهرک صنعتی راس لفان را احداث خواهد کرد که انتظار می‌رود تا سال 2025 میلادی به بهره‌برداری برسد. این توسعه‌ها نشان‌دهنده تمرکز قطر بر تقویت صنعت پتروشیمی خود و گسترش فعالیت‌هایش در این بخش است.

بحرین در تلاش برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به نفت، تمرکز ویژه‌ای بر توسعه صنعت پتروشیمی دارد. با وجود منابع محدود نفت و گاز، بحرین سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه‌های پتروشیمی انجام داده است، از جمله پروژه‌هایی برای توسعه پالایشگاه‌ها و افزایش ظرفیت فرآوری نفت. علاوه بر این، این کشور به توسعه تأسیسات واردات گاز طبیعی مایع (LNG) نیز پرداخته است تا تقاضای داخلی را برای گاز تأمین کند و در نتیجه، زمینه را برای رشد بیشتر در صنعت پتروشیمی فراهم آورده است.

کویت هم قصد دارد تا سال 2030 با سرمایه‌گذاری بیش از 87 میلیارد دلار به‌ویژه در ساخت پالایشگاه‌ها، به مرکز جهانی صنعت پتروشیمی تبدیل شود. این سرمایه‌گذاری در راستای ایجاد یک قطب انرژی از طریق ترکیب منابع سایر کشورها صورت می‌گیرد.

عمان به‌عنوان بیست‌وپنجمین تولیدکننده نفت خام جهان، بخش قابل‌توجهی از اقتصاد خود را بر درآمدهای نفتی متکی کرده است. این کشور در تلاش است تا با توسعه میدان‌های نفتی و گازی خود، محدودیت‌های بودجه‌ای ناشی از نوسانات بازار نفت را کاهش دهد و زمینه‌های سرمایه‌گذاری جدید را فراهم کند. عمان همچنین بر توسعه صنعت گاز طبیعی تمرکز دارد و در این راستا، توسعه میدان گازی خازان، مشارکت با شرکت‌های بزرگ نفتی جهانی مانند توتال و شل و اجرای پروژه‌های پتروشیمی را دنبال می‌کند. این اقدامات در جهت کاهش وابستگی به نفت و ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی صورت می‌گیرد.

عراق به دنبال تبدیل شدن به قطب پتروشیمی در سطح جهانی

عراق که برای تبدیل شدن به یک قطب پتروشیمی در سطح جهانی، پروژه‌ای به نام «نبراس» را در دست اجرا دارد، شامل ساخت کارخانه‌های پتروشیمی است و هدف آن تولید حداقل یک‌ونیم میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال است. عراق برای این تبدیل به یک قطب پتروشیمی جهانی به 40 تا50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. هزینه تقریبی پروژه نبراس 8 میلیارد و 540 میلیون دلار برآورد شده است و انتظار می‌رود سالانه 4/1میلیارد دلار سود داشته باشد. بخش دولتی عراق 51 درصد سهم در این پروژه دارد و شرکت محصولات پتروشیمی «شل» 49 درصد سهم را به خود اختصاص داده است.

پیش‌بینی رشد دوبرابری تولید محصولات پتروشیمی در خاورمیانه

در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، چشم‌انداز صنعت پتروشیمی در جهان و ایران به نظر می‌رسد که رشد قابل‌توجهی خواهد داشت. در این میان، ایران انتظار دارد که ظرفیت سالانه پتروشیمی خود را در سال ۲۰۲۴ به ۱۵ میلیون تن اتیلن، 65/10میلیون تن پلی‌اتیلن و 4/2میلیون تن پلی‌پروپیلن افزایش دهد. این افزایش ظرفیت با تکمیل پروژه‌های الفین ۱۱ و ۱۲ پشتیبانی خواهد شد که به ترتیب ۲ و 2/1 میلیون تن در سال ظرفیت دارند. سایر حوزه‌های اصلی رشد شامل متانول (با ۲۴ میلیون تن در سال) و کودهای شیمیایی (8/9میلیون تن در سال آمونیاک و 4/15 میلیون تن در سال اوره) است.

در سطح جهانی، گزارش بازار پتروشیمی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۴۰ نشان می‌دهد، تولید محصولات شیمیایی در منطقه خاورمیانه رشد خواهد داشت و انتظار می‌رود بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۴۰ دوبرابر شود. خاورمیانه سهم خود را در بازار محصولات شیمیایی جهان از ۱۳ درصد به ۱۷ درصد افزایش خواهد داد. همچنین، با رشد تقاضا برای محصولات پلاستیکی در اقتصادهای نوظهور، چشم‌انداز تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی قوی باقی می‌ماند.

نگاه کارشناس

حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ‌

ایران جایگاهی در صنعت پتروشیمی ندارد

باوجود غنای ایران از منابع نفت و گاز، ایران به‌دلیل در اختیار نداشتن دانش فنی پیشرفته و همچنین سرمایه‌گذاری‌ در مقیاس بزرگ در صنعت پتروشیمی، فقط به تولید آخرین و کم‌ارزش‌ترین حلقه زنجیره ارزش این صنعت می‌پردازد که جز سوخت منابع غنی کشور حاصلی دیگر ندارد. حمید حسینی، عضو و سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران و چالش‌های آن را به‌صورت مختصر تبیین می‌کند. او در این گفت‌وگو یادآور می‌شود که چشم امید همه کشورهای دارای منابع غنی نفت و گاز بر آن است که صنعت پتروشیمی، تقاضا را برای سوخت فسیلی نگاه دارد.

وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اخیراً عربستان اعلام کرده که تا سال ۲۰۳۰ قصد دارد تا ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه در صنعت پتروشیمی این کشور جذب کند. ۶۰۰ میلیارد دلار خارق‌العاده است. چون همه سرمایه‌داری در صنعت پتروشیمی ایران شاید به 60 میلیارد دلار برسد. عربستان پنج شرکت بزرگ پتروشیمی دنیا را در اختیار دارد، در‌حالی‌که هیچکدام از شرکت‌های پتروشیمی ما حتی هلدینگ خلیج‌فارس جزو 50 شرکت بزرگ اول دنیا نیست که نشان می‌دهد با این نحوه مدیریت، جایگاهی در صنعت پتروشیمی نداریم. اگرچه رتبه دوم در خاومیانه و غرب آسیا را داریم بعد از عربستان، ولی میزان محصول تولیدی عربستان بالای 150 میلیون تن است، درحالی‌که میزان تولید محصول نهایی ما حدود پنج میلیون تن است. ادعا داریم 95 میلیون تن ظرفیت‌سازی شده و 65 میلیون تن کار می‌کند، ولی حدود 35 میلیون تن ادعا داریم که محصول نهایی به بازار می‌دهیم. صنعت پتروشیمی هم سرمایه‌‌بر و هم پیشرفته است و نمی‌توانید در پتروشیمی به راحتی سرمایه‌گذاری کنید.

* ایران چه برنامه‌ای برای آینده این صنعت در سر دارد و چقدر امکان تحقق آن وجود دارد؟

کسی حاضر نیست سرمایه‌گذاری 200 میلیون دلاری روی پتروشیمی کند و شاهد این باشد که واحد پتروشیمی که راه افتاد، بازدهی نداشته باشد یا محصول تولید نشود. بنابراین همه احتیاج به دانش و لیسانس خارجی دارند و ما در پتروشیمی هیچ دانش فنی نداریم و فقط می‌توانیم واحدهای اتانول و اوره را تکرار کنیم، آن هم با کپی‌برداری از واحدهای قبلی. بنابراین تا فکر اساسی نشود و  راهبردهای اساسی کشور تغییر نکند و همین‌طور سیاست خارجی کشور از این بن‌بست خارج نشود، نمی‌توانیم انتظاری داشته باشیم.

ایران چه ظرفیت‌هایی برای تبدیل شدن به هاب منطقه در صنعت پتروشیمی در اختیار دارد؟

واقعاً ظرفیت بالقوه بی‌نظیری در پتروشیمی داریم. تنها کشوری هستیم که انواع خوراک و میعانات گازی را در اختیار داریم. گاز ال‌پی‌جی و نفتا به اندازه کافی داریم که می‌تواند خوراک صنعت پتروشیمی باشد. به‌اندازه کافی نفت داریم، در شمال و جنوب کشور به آب دسترسی داریم، که پتروشیمی برای خنک‌کردن واحدها نیاز به مصرف آب دارد. نیاز به نیروی ماهر انسانی دارد که ما مشکلی از این بابت نداریم. دسترسی به بازاری داریم که سالانه سه درصد افزایش پیدا می‌کند. الان گردش مالی صنعت پتروشیمی حدود 900 میلیارد دلار در سال است که به نسبت نفت گردش مالی پایینی است. این صنعت در همه‌جا کاربردش افزایش پیدا می‌کند؛ خودرو، ساختمان، لوازم پزشکی و.... به‌شدت مصرف انواع پلیمرها در نساجی جایگزین می‌شود. باتوجه به پیش‌بینی‌های مبتنی بر جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای برقی، صنعت پتروشیمی حداقل می‌تواند تقاضا را برای انرژی‌های فسیلی نگهدارد.