از پایان قیمت‌گذاری دستوری تا قطع‌نشدن برق و سوخت صنایع/ قول‌های پزشکیان به بورسی‌ها
زمانی چنین همایش‌هایی با مضمون «تاب‌آوری» کارآمد میشود که پیام روشنی برای آینده بازار سرمایه ایران داشته باشد؛ پیامی شامل عبور از نوسان‌های مقطعی و حرکت به‌سوی یک سیستم پایدار، شفاف و کارآمد که بتواند در برابر تغییرات داخلی و جهانی مقاوم باشد و در عین حال امکان رشد بلندمدت را فراهم آورد. این مقاومت و پایش اقتصادی در گرو عزم سیاست‌گذاران برای تقویت بازار سرمایه است.
روز گذشته همایش سالانه بازار سرمایه ایران با عنوان «تاب‌آوری، نوآوری، رشد» در سالن همایش‌های صداوسیما برگزار شد. همایش سالانه بازار سرمایه ایران با عنوان «تاب‌آوری» زمانی برگزار میشود که اقتصاد کشور با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری، نوسان‌های محیطی و پیچیدگی‌های سیاستگذاری روبه‌رو است؛ شرایطی که بیش از هر دوره‌ای اهمیت پایداری و توان تطبیق‌پذیری بازارهای مالی را برجسته می‌کند.
بازار سرمایه، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین مالی و آیینه‌ای تمام‌نما از وضعیت اقتصادی، نیازمند آن است که در برابر شوک‌ها، سیاست‌های متغیر و روندهای جهانی، از قدرت کافی برخوردار باشد. شاید انتخاب عنوان «تاب‌آوری» برای این همایش، پاسخی مستقیم به نیازهای امروز اقتصاد ایران است. اهمیت این رویداد زمانی آشکارتر میشود که بدانیم تاب‌آوری صرفاً به معنای تحمل فشار نیست، بلکه به معنای توانایی یادگیری، بازسازی و حرکت به‌سوی مسیرهای پایدارتر است.
بازار سرمایه‌ای که وظیفه ایفای نقش پررنگ‌تری در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ، حمایت از شرکت‌ها و هدایت نقدینگی را دارد، باید ساختاری منعطف، مقرراتی شفاف و ابزارهای کارآمد داشته باشد. در نهایت، زمانی چنین همایش‌هایی با مضمون «تاب‌آوری» کارآمد میشود که پیام روشنی برای آینده بازار سرمایه ایران داشته باشد؛ پیامی شامل عبور از نوسان‌های مقطعی و حرکت به‌سوی یک سیستم پایدار، شفاف و کارآمد که بتواند در برابر تغییرات داخلی و جهانی مقاوم باشد و در عین حال امکان رشد بلندمدت را فراهم آورد. این مقاومت و پایش اقتصادی در گرو عزم سیاست‌گذاران برای تقویت بازار سرمایه است.
شفافیت، وحدت و صداقت ابزارهای عبور از بحران‌ها
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور با حضور در این همایش با بیان اینکه موضوعات مطرح‌شده در این نشست که به بازار سرمایه و اقتصاد کلان کشور اختصاص داشت، از اهمیت بالایی برخوردار است، تاکید کرد: «ما باید در دولت برای تسهیل فعالیت‌های شما اقدامات مؤثری انجام بدهیم و تلاش می‌کنیم در مرحله اول خودمان را کارآمد کنیم و از روند کسری بودجه پیشگیری کنیم؛ چراکه یکی از عوامل ایجاد تورم، سیاست‌ها و برنامه‌هایی است که به دولت مرتبط است. البته این موضوع در طول سالیان متمادی اتفاق افتاده است. همخوانی تخصیص بودجه و درآمد دولت ضرورت دارد. در بودجه امسال تلاش می‌کنیم دربودجه و درآمد با یکدیگر همخوانی داشته باشند و هزینه‌ها را کنترل کنیم.»
او با اشاره به اینکه ناترازی‌ها در حوزه آب، برق و گاز واقعی هستند، افزود: «در تلاش هستیم انرژی مورد نیاز صنعت به هر طریقی که هست تأمین شود تا صنعتگران و تولیدکنندگان بتوانند کار کنند. در این زمینه با تبلیغات و گفت‌وگو به دنبال کنترل و اصلاح الگوی مصرف انرژی هستیم. درست مصرف کردن یک ضرورت است و تدابیر حوزه بهره‌وری انرژی نیاز به بازنگری دارد. به عنوان مثال، چنانچه هر فرد یا خانواده یا مجموعه‌ای بتواند فقط ۱۰درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند، روزانه می‌توانیم ۸۰۰ الی ۹۰۰ هزار بشکه نفت را ذخیره کنیم. خوشبختانه در این زمینه اتفاق‌های خوبی افتاده است اما نیاز به تلاش بیشتر دارد. با این صرفه‌جویی بخشی از معیشت مردم سامان می‌یابد و توسعه معنا پیدا می‌کند.»
رئیس‌جمهور با توصیه به مردم برای مصرف کارآمد و کیفی انرژی گفت: «در همین راستا توانستیم نسبت به دوره‌های گذشته، تولید برق و انرژی از طریق پنل‌های خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر را ۲۰۰ برابر افزایش دهیم و این روند تا پایان سال به ۷۰۰ برابر خواهد رسید. حفظ محیط زیست و اصلاح الگوی مصرف مهم است. ما قول می‌دهیم امسال کمترین قطعی برق را تجربه کنیم و برای زمستان نیز آمادگی کامل ایجاد کرده‌ایم. در دوره‌های پیش، در حوزه ذخیره سوخت کمبود داشتیم، اما اکنون به میزان قابل قبولی سوخت ذخیره کرده‌ایم و در زمستان نسبت به سال‌های گذشته خطری از این بابت جامعه را تهدید نخواهد کرد.»
پزشکیان با اشاره به اینکه در سال ۱۸۰ میلیارد بشکه تولید نفت و گاز داریم، تاکید کرد: «اما همچنان با تورم و گرانی روبه‌رو هستیم. برای بهبود این وضعیت، هر ماه با تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران، تجار و مسئولان حوزه اقتصادی جلسه برگزار می‌کنیم تا راه‌حلی برای اصلاح و برون‌رفت از این وضعیت استخراج کنیم.»
او با اشاره به برنامه‌های دولت در حوزه اصلاح قوانین افزود: «با اصلاح و بازنگری در قوانین و مقررات اقتصادی تلاش می‌کنیم موانع را برطرف کنیم، چراکه تورم به معیشت مردم فشار وارد کرده است. در حوزه روابط سیاسی و خارجی نیز حضور فعال ایران در عرصه‌هایی مانند بریکس، شانگهای و اوراسیا موجب شکل‌گیری روابط خوب و سازنده با همسایگان شده است. این روند روزبه‌روز در حال تقویت است تا بتوانیم برای فعالیت اقتصادی و توسعه کار شما سرمایه‌گذاران، تسهیل ایجاد کنیم. خوشبختانه به واسطه تعاملات دیپلماتیک، یک بازار بزرگ در حال شکل‌گیری است و از شخصیت‌های سایر کشورها دعوت می‌کنیم تا شما تجار و فعالان اقتصادی بتوانید به صورت هدفمند در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش‌آفرین باشید. ما مصمم هستیم مسائل و مشکلات شما حل شود و ارتباط میان تولید صنعت، دانشگاه و دولت تقویت شود تا بتوانیم از بحران‌ها عبور کنیم.»
رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه دولت خواهان ایجاد بستر مناسب برای فعالیت تجاری تولیدکنندگان است، گفت: «در مجلس و دولت آمادگی کامل برای این امر وجود دارد. رئیس قوه قضائیه نیز به‌طور جدی به دنبال ایجاد امنیت در سیستم سرمایه‌گذاری و تحول اقتصادی کشور است.»
دولت بر مهار تورم متمرکز است
سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز با حضور در این همایش تاکید کرد: «آنچه امروز مردم و فعالان اقتصادی به‌عینه شاهدند، در وهله نخست تورم است؛ آن هم تورمی با ابعاد سنگین. در قدم دوم، رکودی است که امسال به‌طور محسوس شکل گرفته و مسئله سوم، کاهش رشد بلندمدت اقتصاد ایران است که بیش از یک دهه از آغاز آن می‌گذرد. عوامل ایجادکننده این چالش‌ها را می‌توان در دو دسته خارجی و داخلی تقسیم‌بندی کرد. در سطح بین‌المللی، شرایطی به وجود آمده که موجب کاهش رشد اقتصادی کشور در بلندمدت، ناترازی‌های ساختاری و در نهایت تورم شده است. مقابله با این عوامل اغلب با تیم سیاست خارجی و امور بین‌الملل دولت مرتبط است، البته با هماهنگی مستمر با تیم اقتصادی دولت.»
او با اشاره به اینکه تمام مداخلاتی که در سال‌های گذشته در بازارها صورت گرفته، از جنس مداخلات قیمتی یا تصدی‌گرایانه بوده است، افزود: «این مداخلات به کاهش شدید بهره‌وری سرمایه و نیروی کار منجر شده و نتیجه آن چیزی جز تورم و افزایش مستمر نرخ ارز نبوده است. حاصل نهایی این روند، ترکیب نامطلوبی از تورم بالا و کاهش رشد بلندمدت در اقتصاد ایران است. یکی از حوزه‌های کلیدی این ناترازی، حوزه انرژی است.»
وزیر امور اقتصاد و دارایی با بیان اینکه همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا علاوه بر کاهش رشد اقتصادی در بلندمدت، تورم و رکود خاصی نیز در سال جاری شکل بگیرد، گفت: «امسال اقتصاد ایران با شوک‌های دیگری نیز روبه‌رو بوده است؛ از جمله فضای جنگی و سپس وضعیت مبهم «نه جنگ و نه صلح» که از نیمه دوم سال گذشته آغاز شد. این وضعیت نااطمینانی، بسیاری از واحدهای تولیدی را با مشکل مواجه کرد، سرمایه‌گذاری را کاهش داد و رکود را تشدید کرد. اکنون اقتصاد کشور با ترکیبی از تورم بالا و کاهش رشد کوتاه‌مدت روبه‌رو است.»
رشد ۲۰درصد بورس پس از جنگ 12 روزه
حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در این همایش با اشاره به عملکرد ۱۵ماه اخیر بازار سرمایه گفت: «در این ۱۵ ماه، توانستیم اقداماتی انجام دهیم که هم کارایی بازار افزایش پیدا کند و هم تاب‌آوری آن. به‌گونه‌ای که بازار طی دوره اخیر، از نظر بازدهی به‌طور متوسط بیش از ۵۰ درصد رشد نسبت به شهریور سال گذشته داشته است. البته در کنار این میانگین، برخی فعالان حتی دو تا سه برابر میانگین بازدهی کسب کرده‌اند و برخی نیز ممکن است متضرر شده باشند؛ جنس بازار سرمایه همین است. اما افزایش کارایی بازار و بهبود بازدهی موجب شده اعتماد به‌شکل مطلوب، یا دست‌کم نسبتاً مطلوب، بازگردد.»
او مهم‌ترین تجربه این دوره را تاب‌آوری بازار در «دوران جنگ ۱۲ روزه» دانست و افزود: «در مقایسه با بورس‌های مشابه ـ از جمله بورس آمریکا در بحران‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و همچنین بورس کی‌یف و مسکو در جنگ اوکراین و روسیه ـ میزان افت بازار ما به‌مراتب کمتر بود و خروج پول نیز تنها دو تا سه هفته طول کشید و دوباره بازگشت. امروز هم پس از افت ناشی از جنگ، طی چهار ماه اخیر حدود ۲۰درصد رشد داشته‌ایم که نشان‌دهنده اعتماد مردم به بازار است. البته این اعتماد فقط به خود بورس نیست؛ مجموعه برنامه‌های اقتصادی و تلاش‌های دولت، با وجود همه دشواری‌ها، در ایجاد این اعتماد نقش داشته و امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.»
صیدی با اشاره به فعالیت‌های بازارهای کالایی و انرژی تاکید کرد: «ما در بازار اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی ـ که هر دو از بورس‌های مهم کشور هستند و نیاز به حمایت بیشتری دارند ـ فعال هستیم. توسعه این بورس‌ها رقابت را افزایش داده و عملاً ما وارد جنگ با انحصار شده‌ایم؛ این موضوع موجب شده برخی ذی‌نفعان که از منافع غیرمشروع بهره‌مند بودند، موضع‌گیری کنند و حتی گاهی همکاران ما را تهدید یا اذیت کنند.»
او به طرح «رویش» نیز اشاره کرده و گفت: «این یکی از برنامه‌های راهبردی وزارت اقتصاد است که اجرای آن برعهده سازمان بورس است. این طرح دقیقاً در راستای مأموریت اصلی سازمان بورس قرار دارد؛ یعنی جمع‌آوری سرمایه‌های خرد، منجمد و راکد و هدایت آنها به بخش مولد اقتصاد. امیدواریم با همان استقبالی که فعالان بازار از دیگر ابزارها داشته‌اند، از این طرح نیز استقبال شود.»
او در ادامه با تشریح وضعیت تأمین مالی شرکت‌ها، گفت: «حدود ۲۰ سال پیش شرکت‌ها ۱۰۰درصد نیاز نقدینگی‌شان را برای سرمایه در گردش از بانک‌ها تأمین می‌کردند؛ به‌نحوی که ۵۰ درصد آن صرف سرمایه در گردش و ۵۰ درصد صرف توسعه پروژه‌ها می‌شد. این روند به جایی رسید که ۱۰ سال پیش نسبت تامین مالی به حدود ۸۰ به ۲۰ رسید. اکنون اما وضعیت به گونه‌ای شده که شرکت‌ها بیش از منابعی که از بانک‌ها دریافت می‌کنند، برای سرمایه در گردش نیاز دارند؛ بنابراین برای توسعه پروژه‌ها، تنها مسیر ممکن ورود به بازار سرمایه است و ما در حال فراهم‌کردن این امکان از طریق انتشار اوراق هستیم.»
صیدی با بیان اینکه عرضه یک اوراق پنج‌هزار میلیارد تومانی را برای یکی از پالایشگاه‌های بزرگ کشور آغاز می‌کنیم تا تأمین مالی آن انجام شود و امیدواریم این روند موجب رشد بازار شود، بر ضرورت افزایش پیش‌بینی‌پذیری بازار تأکید کرد: «فعالان بازار انتظار دارند بازار پیش‌بینی‌پذیرتر شود و عدم‌قطعیت‌ها کاهش پیدا کند. یکی از عوامل مهم، حذف یا کاهش قیمت‌گذاری دستوری است که بازار را اذیت می‌کند. عامل دیگر، ناترازی‌ها در حوزه گاز و برق است که به بنگاه‌ها لطمه وارد کرده. می‌دانیم رفع کامل ناترازی در شرایط فعلی بسیار دشوار است؛ اما انتظار داریم که حداقل تولید و بخش واقعی اقتصاد آسیب نبیند. آنچه بازار اوراق بهادار و بورس منعکس می‌کند، رخدادهای بخش واقعی اقتصاد است. اگر قطع گاز صنایع کمتر و برنامه‌ریزی‌شده باشد، نه ناگهانی و طولانی، می‌توانیم بازاری بالنده و پایدار داشته باشیم.»
بودجه سندرسمی توزیع رانت است
حمیدرضا قاسمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره راه‌های پیشگیری از روند کسری بودجه در شرایط کنونی کشور، تاکید کرد: «قطعاً راه وجود دارد. در قوهمجریه و همچنین سایر قوا، نهادهای فرهنگی، مذهبی و… ردیف‌های بودجه‌ای بسیاری داریم که می‌توان در آنها صرفه‌جویی کرد. حالا که امکان افزایش درآمدها وجود ندارد، حداقل می‌توان با کاهش هزینه‌ها این کسری را جبران کرد. اما مهم‌ترین بحث این است که آیا برای این هدف برنامه‌ای وجود دارد یا خیر؟ اگر برنامه‌ای وجود دارد، باید روش‌های اجرایی دقیقی هم برای آن ارائه شود. مشکل این است که بودجه به سندی رسمی برای توزیع رانت تبدیل شده و بسیاری از دستگاه‌ها بودجه‌هایی دریافت می‌کنند که «ما‌به‌ازای واقعی» در جامعه ندارد یا با اولویت‌ها و بحران‌های کنونی همخوانی ندارد. یعنی اولویت‌سنجی وجود ندارد. به همین دلیل این کار یک عزم قوی نه‌فقط در قوهمجریه، بلکه در کل حاکمیت که با تصمیم‌گیری و اولویت‌سنجی درست برای بقای خود شده که برخی ردیف‌هایی که کارکردی ندارند و حتی به خشم عمومی انجامیده را کاهش دهد. باید در بسیاری از ردیف‌های بودجه بازنگری شود. البته این کار سختی است و نیاز به تلاش بسیار دارد. طبیعتاً با شعار، سخنرانی و دستورالعمل هم مسئله حل نمی‌شود. حذف بسیاری از ردیف‌های بودجه حتی می‌تواند کسری بودجه را به صفر برساند.»
او در پاسخ به این سوال که حضور ایران در اجلاسیه‌های بریکس، شانگهای و اوراسیا می‌تواند راه فراری از تحریم‌ها و مسیر جذب سرمایه‌گذار باشد؟ گفت: «عضویت در این اجلاس‌ها خوب است، اما جهان نظم خود را دارد و خارج از آن نظم، حتی با عضویت در این پیمان‌ها تأثیرگذاری لازم ایجاد نمی‌شود. عضویت ایران در شانگهای و سایر پیمان‌ها اثر قابل توجهی نداشته است، چون در جامعه جهانی تعیین‌کننده نیستیم. ما کالای با ارزشی تولید نمی‌کنیم که جهان به آن وابسته باشد و تحریم‌ها را نادیده بگیرد. تنها صادرکننده مواد خام، نفت و کالاهای با پیچیدگی پایین هستیم و در مقابل، واردات‌مان بسیار حیاتی و غیرقابل حذف است. یعنی در زنجیره تولید خودکفا نیستیم و بسیار وابسته به صادراتیم. با این شرایطی که داریم باید به سمتی حرکت کنیم که نظم جهانی ما را بپذیرد تا اثرگذاری حضور در این اجلاسیه‌ها چندین برابر شود.» قاسمی در پاسخ به این سوال که آقای پزشکیان از شفافیت به عنوان ابزار عبور از بحران یاد کرده است، آیا امکان شفافیت اقتصادی در ایران وجود دارد؟ تاکید کرد: «این صحبت‌ها بیشتر گفتاردرمانی است. این موضوعات بر کسی پوشیده نیست اما چه کسی باید این موضوع را پیگیری کند که رئیس قوهمجریه آن را بیان می‌کند؟ اگر قوه مجریه ناتوان است باید اعلام کند. اما اگر شفافیت فقط برای مردم و بخش خصوصی باشد اما در جاهای دیگر نه‌تنها وجود نداشته باشد بلکه بهانه‌هایی بتراشیم که اگر کسی سمت شفافیت یا سوت‌زنی رفت باید مجازات شود؛ «چون در زمین دشمن بازی کرده است.»
شفافیت برای همه خوب است اما وقتی عنوان میشود، بیشتر در حد شعار باقی می‌ماند و شفافیت را برای دیگران قائل هستند نه تمام ارگان‌ها. اگر کسی به این سمت برود هم مصونیتی ندارد که عمل سوت‌زنی را به خوبی انجام دهد. با توجه به جنگ 12 روزه و موضوعات جاسوسی و بهانه‌هایی که پس از آن به وجود آمد فکر می‌کنم شفافیت کمتر میشود. این موضوع برای سخنرانی خوب است اما باید در عمل شاهد اجرای آن باشیم. برای ارتقا رتبه‌های شفافیت شاخص‌هایی در سطح جهانی و کشوری وجود دارد. اما این اتفاق نمی‌افتد و حرف‌های کلیشه‌ای دردی را درمان نمی‌کند.»
این کارشناس اقتصادی درباره خروج سرمایه در زمان «نه جنگ، نه صلح» نیز بیان کرد: «قطعاً این اتفاق می‌افتد چون سرمایه‌گذار هم صبری دارد. از جایی به بعد اثر این وضعیت از جنگ بدتر است. در جنگ تکلیف مشخص است اما رکود در اقتصاد سیاسی که به عنوان «نه جنگ، نه صلح» از آن یاد میشود، شرایط برزخی است. وقتی گامی برای تغییر وضعیت «نه جنگ، نه صلح» برداشته نشود طبیعتاً سرمایه‌گذار را به این نتیجه می‌رساند که باید سرمایه‌اش را خارج کند؛ آن‌هم در شرایطی که کشورهای اطراف برای سرمایه‌گذاران فرش قرمز پهن کرده و مصونیت مالیاتی و امنیت اقتصادی برای آنها فراهم می‌کنند. هر وطن‌دوستی هم به این نتیجه می‌رسد که حفظ سرمایه‌اش واجب است.»
او در پاسخ به این سوال که آیا طرح رویش می‌تواند سرمایه‌های خرد در دست مردم را وارد سرمایه بازار کند؟ گفت: «معمولاً «رویش» نیازمند بستر مناسب است. بنابراین باید دید که بستر رویش در کشور مهیاست؟ در کشوری که نرخ بهره رسمی به بالای ۴۵ درصد رسیده رویش در تولید چگونه اتفاق می‌افتد؟ کدام تولید و امر مولدی می‌تواند چنین سودهایی را خلق کند؟ در بازار غیررسمی حتی حرف از نرخ‌های ۷۰ تا ۸۰ درصد است. پس بستر برای فعالیت امور غیرمولد و سفته‌بازی فراهم است. رویشی که اتفاق می‌افتد کاملاً در امور غیرمولد است. مردم هم دانش و هوش اقتصادی خوبی دارند و با توجه به سیگنال‌های موجود سرمایه‌های خود را خارج کرده و تبدیل به دلار و طلا می‌کنند که امور نامولد است.»
قاسمی افزود: «سابقه و ذهنیتی که برای سرمایه‌گذاران بازار سرمایه ایجاد شده هم نوید روزهای خوبی را نمی‌دهد. در کنار تمام موضوعات؛ تولیدی که وابسته به گاز، برق و آب است و کشور در تمام این زمینه‌ها با بحران روبه‌رو است، می‌تواند زمین باروری باشد برای افرادی که می‌خواهند بذری در این زمین بکارند؟ من فکر نمی‌کنم از این «رویش» چیزی جز «خار» برای بازار سرمایه ایجاد شود.»
اقتصاد با توصیه اخلاقی سامان نمی‌گیرد
مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی نیز در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر اینکه «با 10درصد صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌توانیم روزانه ۸۰۰ الی ۹۰۰ هزار بشکه نفت را ذخیره کنیم» تاکید کرد: «صرفه‌جویی نکته مهمی است اما مقامات ارشد جمهوری اسلامی باید متوجه باشند که با توصیه‌های اخلاقی نمی‌توان مصرف را کاهش یا افزایش داد. اگر بر اساس مبانی کارشناسی و علمی برخورد کنیم، یکی از متغیرهای مهم اقتصادی «شاخص قیمت» است. زمانی که عرضه یک کالا افزایش می‌یابد و قیمت آن بالا می‌رود، قطعاً تولیدکنندگان برای تولید بیشتر تشویق می‌شوند و برعکس؛ وقتی قیمت‌ها پایین می‌آید و حتی از هزینه تولید کمتر میشود، برای تولیدکننده مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی نیست. این یک اصل علمی است که در همه جای دنیا جاری است. مصرف‌کننده خواهان بهترین کالا با کمترین قیمت است. اگر رفتار مصرفی فردی خلاف این باشد، قطعاً غیرعقلایی است. بنابراین باید با متغیرهای اقتصادی و بر اساس مبانی علمی و کارشناسی برخورد کرد.»
او افزود: «در حال حاضر قیمت‌های نسبی در کشور حاکم نیست. در ژاپن ۳۰ لیتر بنزین ۳۶ دلار و معادل سه پرس غذای رستورانی است. یعنی نسبت یک باک بنزین به غذا یک به سه است. اما در ایران قیمت 30 لیتر بنزین، ارزش خرید یک ساندویچ را هم ندارد. بنابراین قیمت‌های نسبی در ایران وجود ندارد.» پازوکی با اشاره به اینکه یکی از اشکالات حوزه‌های علمیه این است که تصور می‌کنند با توصیه اخلاقی می‌توان اقتصاد را سامان داد، گفت: «درحالی‌که وقتی اقتصاد دچار مشکل میشود، اخلاق نیز در جامعه آسیب می‌بیند. باید سیستم اقتصادی را بر اساس مبانی علمی و کارشناسی و با استفاده از تجربه‌های بشری اصلاح کرد. وقتی سیستم اصلاح شد، می‌توان از فقر پیشگیری، یارانه‌ها را هدفمند و به طبقات و اقشار آسیب‌پذیر کمک کرد.»
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: «در حال حاضر هوای آلوده و ناسالم شهر تهران به نقطه نارنجی رسیده است. چون دولت به مصرف بیشتر یارانه می‌دهد. دولت اعلام کرده بنزین را لیتری ۵۰ هزار تومان می‌خرد و ۱۵۰۰ تومان می‌فروشد. از سال 1398 تاکنون قیمت بنزین ثابت است؛ یعنی کاهش پیدا کرده است چون ارزش ۱۵۰۰ تومان سال ۱۳۹۸ به دلیل تورم و کاهش قدرت خرید امروز کمتر از ۳۰۰ تومان است. اگر قیمت بنزین واقعی شود اما حمل‌ونقل عمومی رایگان یا بسیار ارزان باشد، این به نفع عموم مردم است. اکنون حدود ۵۰ درصد مردم ایران، خودرو ندارند، اما کسانی که دو یا چند خودرو دارند بیشتر از یارانه سوخت بهره می‌برند. متاسفانه در جامعه تفکر پوپولیستی غالب شده است و به محض اینکه از واقعی شدن قیمت‌ها صحبت میشود موضوع کیفیت بد خودروها را پیش می‌کشند. به‌جای اینکه دلار صرف سرمایه‌گذاری و واردات تکنولوژی برای تولید خودروی باکیفیت شود، صرف واردات بنزین میشود. رئیس سازمان برنامه اعلام کرده که در سال ۱۳۹۸ شش میلیارد دلار بنزین صادر می‌کردیم، اما اکنون شش میلیارد دلار وارد می‌کنیم. در حقیقت کشور گران اداره میشود.»
او افزود: «اگر مسئولان ارشد کشور خواهان ثبات اقتصادی هستند، به نظر من بهترین راه‌حل برای اداره جامعه کنترل تورم است. مهم‌ترین شاخص ثبات اقتصادی، کنترل نرخ تورم است که زندگی مردم را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. یکی از دلایل اصلی تورم هم پوپولیسم و اقتصاد دستوری است که مخارج دولت را به شدت بالا برده است. در دهه ۶۰ افزایش حقوق کمتر از ۵ درصد بود اما تورم حدود 12 درصد بود. متوسط تورم بالای ۴۲ درصد و تورم موادغذایی در سال‌های اخیر بالای ۹۰ درصد است؛ این یعنی جامعه به‌شدت در حال فقیر شدن است.»
پازوکی با اشاره به این که دولت برای موفقیت باید مخارج خود را کنترل کند، گفت: «اگر مخارج کنترل و محدود نشود، وارد یک چرخه منفی می‌شویم که باعث افزایش دستمزد و به تبع آن افزایش تورم میشود. حتی تورم بیشتر از دستمزدها بالا می‌رود. بنابراین هدف اصلی و قدرت دولت باید صرف کنترل تورم شود و با فروش از اموال مازاد، کسری بودجه را جبران کند. کسری بودجه مهم‌ترین عامل تورم است. بانک مرکزی در شرایط کسری بودجه، خلق پول می‌کند. بانک مرکزی وابسته به دولت است و یکی از بزرگترین مشکلات این است که مستقل عمل نمی‌کند.»
او درباره بازار بورس نیز تاکید کرد: «اگر واحدهای تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی سودده باشند عملاً به ثبات اقتصادی و رونق بازار بورس کمک می‌کند. اما من با رونق به صورت مصنوعی از طریق دخالت و خرید سهام از سوی دولت و بانک‌ها به شدت مخالف هستم. دولت باید بنگاه‌های اقتصادی را از طریق سیاستگذاری بخردانه و اعطای مشوق‌ها به سوی خرید و استفاده از تجهیزات مدرن، بهره‌وری بالا و افزایش تولید سوق دهد. اما در حال حاضر بزرگترین مشکل و معضل اقتصاد ایران بی‌ثباتی اقتصادی است که از طریق شاخص تورمی که دور زندگی مردم تار تنیده قابل شناسایی است. بنابراین کشور به مدیران کارآمدی نیاز دارد که با معضلات اقتصادی مقابله کارشناسی کنند. تکنولوژی و تجهیزات هم یک موضوع غیرقابل دسترس نیست. سیستم بانکداری ما 40 سال از دنیا عقب است و با روش سنتی نمی‌توان ثبات ایجاد کرد. بانک‌ها کفایت سرمایه لازم را ندارند و برخی بانک زده‌اند تا بانک بزنند. بانک مرکزی ایران وقتی استقلال پیدا می‌کند که صندوق‌دار دولت نباشد بلکه طبق قانون باید مسئول حفاظت ارزش پول ملی باشد. وظیفه بانک مرکزی کنترل تورم است.»
این کارشناس اقتصادی با اشاره به تجربه گذشته و بیان اینکه در دولت محمد خاتمی روند تورم کاهشی و روند رشد اقتصادی، افزایشی شد، بیان کرد: «در آن زمان نرخ بیکاری هم کاهش یافته و روند سرمایه‌گذاری رشد کرده بود، چراکه اقتصاد از انضباط نسبی برخوردار بود. آقای محمد ستاری‌فر، رئیس وقت سازمان برنامه با بسیاری از ردیف‌های اضافی بودجه مخالفت می‌کرد. به‌عنوان مثال دانشگاه مصطفی‌العالمیه 3میلیارد تومان درخواست کرده بود، آقای ستاری‌فر اما هیچ بودجه‌ای به آن اختصاص نداد. توجه کنید که از 3 میلیارد تومان در سال 1380 صحبت می‌کنیم. مثال دیگر تعداد واحدهای دانشگاهی در پایان دولت احمدی‌نژاد نسبت به پایان دولت خاتمی سه برابر شد. یعنی 120 واحد دانشگاهی به بیش از 350 دانشگاه افزایش پیدا کرد. معنی زیاد شدن دانشگاه‌ها افزایش علم نیست بلکه به معنای گسترش غیرضروری «کارخانه‌های مدرک‌سازی» است. به نظر من ستاد انقلاب فرهنگی نه‌تنها به گسترش فرهنگ مستقل ایرانی – اسلامی کمک نکرده است بلکه باعث شبیخون فرهنگی شده و از طریق کارخانه‌های مدرک‌سازی مخارج دولت را افزایش داده است.»
پازوکی با تاکید بر اینکه اقتصاد ایران به‌شدت از سه نوع بی‌انضباطی رنج می‌برد، گفت: «اول، بی‌انضباطی پولی، دوم، بی‌انضباطی اداری (پارتی‌بازی) و سوم، بی‌انضباطی مالی که در سند بودجه کاملاً قابل مشاهده است. یعنی ما به ارگان‌هایی بودجه می‌دهیم که نباید به آنها بودجه بدهیم و آقای رئیس‌جمهور هم از این موضوع مطلع است. بنابراین رئیس‌جمهور باید در بودجه ۱۴۰۵ برابر این انحرافات بایستد، هرچند آنها قدرت زیادی دارند.»
