بازار نفت در روزهای پس از آتش‌بس
وود مکنزی به انتشار گزارشی ویژه درباره پیامدهای درگیریهای متعاقب تجاوز اسرائیل به کشورمان و فروکش کردن درگیری‌ها پرداخت. این گزارش، مدتی پس از اعلام آتش‌بس منتشر شد.
به گزارش هم‌میهن آنلاین، درگیری‌ها میان اسرائیل و ایران، به همراه مداخله آمریکا در این بحران، در ابتدای این ماه با سرعتی چشمگیر و بدون هشدار قبلی تشدید شد. اکنون به همان سرعت نیز نشانه‌هایی از فروکش کردن آن دیده می‌شود.
تا عصر دوشنبه، کمتر از ۴۸ ساعت پس از آن‌که جنگنده‌ها و موشک‌های آمریکایی به سه سایت هسته‌ای ایران حمله کردند، ترامپ به اسرائیل و ایران بابت دستیابی به آتش‌بس تبریک گفت. البته پیش از آن‌که این آتش‌بس به‌طور رسمی اجرا شود، تبادل بیشتری از حملات هوایی و موشکی میان دو طرف رخ داد، اما از آن زمان تاکنون به‌نظر می‌رسد این آتش‌بس حفظ شده است.
در نتیجه، حاشیه ریسک قیمتی در بازار نفت و گاز، که ناشی از احتمال اختلال در عبور و مرور از تنگه هرمز بود، به‌سرعت کاهش یافت.
بهای نفت برنت پس از آغاز معاملات بازارهای آسیا در صبح دوشنبه، به بیش از ۸۰ دلار برای هر بشکه رسید، اما تا سه‌شنبه به حدود ۶۷ دلار کاهش یافت – قیمتی نزدیک به سطح آن پیش از آغاز حملات اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن.
قیمت گاز نیز روند مشابهی را تجربه کرد. قیمت گاز TTF، شاخص معیار اروپا برای تحویل در سه‌ماهه سوم، هفته گذشته به معادل ۱۴.۴۰ دلار به‌ازای هر میلیون بی‌تی‌یو رسید. اما تا سه‌شنبه این هفته، به حدود ۱۲.۳۰ دلار کاهش یافت – افتی معادل ۱۴ درصد.
در ابتدا گزارش‌های متناقضی در مورد میزان موفقیت حملات آمریکا منتشر شد. اما تا روز پنج‌شنبه، دیدگاه غالب – که توسط سازمان سیا و کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل نیز تأیید شده بود – این بود که توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم به‌شدت آسیب دیده، و برنامه هسته‌ای این کشور چند سال به عقب رانده شده است.
به‌محض اعلام آتش‌بس، رئیس‌جمهور ترامپ لحن آشتی‌جویانه‌ای را در قبال ایران در پیش گرفت. او حتی پیشنهاد داد که ممکن است تحریم‌های بین‌المللی علیه صادرات نفت ایران کاهش یابند.
وی در نشست خبری در حاشیه اجلاس ناتو در لاهه اعلام کرد: «آن‌ها برای بازسازی کشورشان به پول نیاز دارند. ما هم می‌خواهیم چنین چیزی اتفاق بیفتد.»
آمریکا مذاکراتی را با ایران آغاز کرده‌است تا به توافقی دائمی دست یابد که مانع از تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای در آینده شود. برخی مقامات دولت ترامپ حتی از احتمال همکاری آمریکا با ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی این کشور، به‌عنوان بخشی از توافق، سخن گفته‌اند.
استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز اعلام کرد: «اکنون وقت آن رسیده که با ایرانی‌ها پای میز بنشینیم و به یک توافق جامع صلح دست یابیم، و من کاملاً مطمئنم که به آن خواهیم رسید.»
با تمایل ایران به توافق با آمریکا – و شاید در آینده با افزایش صادرات نفت این کشور – چشم‌انداز بازار جهانی انرژی امروز به‌کلی متفاوت از آن چیزی‌ست که آخر هفته گذشته به‌نظر می‌رسید. اما با توجه به آن‌که تنها طی یک ماه گذشته چندین تحول غافلگیرکننده رخ داده‌است، نمی‌توان احتمال شوک‌های بعدی را نیز منتفی دانست.
دیدگاه شرکت Wood Mackenzie
به‌گفته تحلیل‌گران شرکت Wood Mackenzie، در صورتی که آتش‌بس پایدار بماند، فاندمنتال‌ها بازار جهانی نفت بار دیگر نقش اصلی را در تعیین قیمت‌ها ایفا خواهند کرد. پیش از آغاز حملات اسرائیل به ایران در ۱۲ ژوئن، بازار در مسیر مازاد عرضه در سه‌ماهه چهارم سال جاری قرار داشت.
هشت کشور عضو ائتلاف اوپک‌پلاس که سال گذشته کاهش داوطلبانه تولید به میزان ۲.۲ میلیون بشکه در روز را اعلام کرده بودند، از ماه آوریل به تدریج این کاهش را کنار گذاشته‌اند. آن-لوییز هیتل، رئیس بخش نفت کلان در Wood Mackenzie، می‌گوید که اگر همین روند ادامه یابد، این کاهش تولید تا ماه اکتبر به‌طور کامل لغو خواهد شد.
با کند بودن رشد تقاضای جهانی برای نفت و تداوم موانع پیش‌روی اقتصاد جهان، این روند می‌تواند بازار را به سمت مازاد عرضه سوق دهد و فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد کند.
در مورد ایران، تا اطلاع ثانوی، انتظار نمی‌رود این کشور منبع جدیدی از عرضه اضافی نفت در بازارهای جهانی باشد. مگر آن‌که ایالات متحده رسماً از لغو تحریم‌ها خبر دهد، در غیر این صورت، تولید ایران از برآورد کنونی حدود ۳.۵ میلیون بشکه در روز فراتر نخواهد رفت.
با این حال، چنانچه تحریم‌های بین‌المللی به‌عنوان بخشی از یک توافق هسته‌ای لغو شوند، ممکن است ایران بتواند صادرات خود را بیشتر افزایش دهد.
در بازار گاز نیز وضعیت مشابهی حاکم است. ماسیمو دی اودوآردو، معاون بخش گاز و LNG در Wood Mackenzie، اعلام کرده‌است که بازار در سال جاری نیز نسبتاً محدود باقی خواهد ماند. اروپا پس از زمستانی سرد باید ذخایر خود را مجدداً پر کند، و پس از پایان قرارداد ترانزیت با اوکراین در سال گذشته، دسترسی کمتری به گاز روسیه دارد. تقاضای LNG در آسیا در سه‌ماهه اول و دوم سال جاری ضعیف بود، اما اگر شرایط آب‌و‌هوایی در سه‌ماهه پایانی به حالت عادی بازگردد، این تقاضا می‌تواند افزایش یابد.
اما در سال ۲۰۲۶، انتظار می‌رود بازار آماده جذب افزایش چشمگیر عرضه LNG باشد، که این مسئله می‌تواند با ایجاد رقابت میان فروشندگان، به کاهش قیمت‌ها بینجامد، به‌ویژه در بازارهای آسیایی.
در صورتی که صلح در خاورمیانه پایدار بماند، تمرکز خریداران و فروشندگان بیشتر به سمت خطر بزرگ دیگر معطوف خواهد شد – یعنی احتمال ادامه جنگ در اوکراین که می‌تواند منجر به قانون‌گذاری اتحادیه اروپا برای ممنوعیت واردات LNG روسیه و توقف انتقال گاز از مسیر ترک‌استریم، آخرین خط لوله باقی‌مانده از روسیه به اروپا، شود.
البته این احتمال نیز وجود دارد که با دستیابی به توافق صلح میان روسیه و اوکراین، بخشی از جریان گاز روسیه از طریق خطوط لوله دوباره به اتحادیه اروپا بازگردد.
کاهش قیمت نفت به این معناست که – دست‌کم در حال حاضر – یکی از تهدیدهای اصلی علیه اقتصاد جهانی از میان برداشته شده‌است. پیتر مارتین، رئیس بخش اقتصاد در Wood Mackenzie، می‌گوید که افزایش قیمت‌ها موجب تشدید خطر کاهش رشد اقتصادی جهانی شده‌بود. پیش‌بینی این شرکت برای رشد تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۲۵ رقم ۲.۴ درصد بود، که خود کاهش یافته از ۲.۸ درصد در سال ۲۰۲۴ محسوب می‌شود.
اگر میانگین قیمت نفت برنت تا پایان سال ۷۶ دلار باقی بماند، پیش‌بینی رشد اقتصادی جهانی در سال ۲۰۲۵ به ۲.۲ درصد کاهش خواهد یافت. همچنین احتمال وقوع رکود جهانی از ۲۰ درصد به ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.
نگرانی‌ها از تورم نیز افزایش خواهد یافت، که می‌تواند باعث کند شدن روند کاهش نرخ بهره یا حتی افزایش آن از سوی برخی بانک‌های مرکزی شود.
اگر اختلال در عرضه، قیمت نفت را به ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند، رشد اقتصادی جهانی در سال جاری می‌تواند تا ۲ درصد کاهش یابد و خطر رکود به ۶۰ تا ۸۰ درصد افزایش یابد.
توافق صلحی پایدار در خاورمیانه، در کنار دیگر مزایایش، می‌تواند این تهدید را نیز از اقتصاد جهانی دور کند. البته خطرات دیگری نیز پیش‌روی رشد جهانی قرار دارند، از جمله تعرفه‌های «متقابل» دولت ترامپ علیه شرکای تجاری آمریکا که فعلاً به حالت تعلیق درآمده‌اند تا نتیجه مذاکرات تجاری مشخص شود. مهلت ۹۰ روزه اجرای این تعرفه‌ها در ۹ ژوئیه به پایان خواهد رسید. اما دست‌کم در حال حاضر، خطر ناشی از شوک قیمتی در بازار کالاها که می‌توانست موجب رکود جهانی شود، فروکش کرده‌است.
