رقص جهان با ساز ترامپ/توافق تجاری آمریکا با انگلستان و چین چه فشاری بر کانادا می‏‌آورد؟

کریستینا لمپرت، پیشخدمت اولین رستورانی است که پس از عبور از مرز کانادا-آمریکا بین سارنیا در استان اونتاریو و پورت هوران در ایالت میشیگان می‌توان در آن غذایی خورد.  او هر روز در پایان شیفت خود، انعام‌هایش را به دو دسته تقسیم می‌کند: دسته پول‌های کانادایی و دسته آمریکایی. اما چند هفته‌ای است که دیگر هیچ‌چیز مثل قبل نیست. پل «بلو واتر» که آمریکا و کانادا را به‌هم متصل می‌کند، از پنجره‌های رستوران لمپرت دیده می‌شود. لمپرت می‌گوید که خیلی از کانادایی‌ها برای این منظره به رستوران می‌آیند؛ اتفاقی که حالا به‌ندرت می‌افتد.  

از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد تعرفه‌هایی را برای بیش از 180 کشور و منطقه در سراسر جهان وضع می‌کند و گفت که می‌خواهد کانادا را به پنجاه‌ویکمین ایالت آمریکا تبدیل کند، شهرهای مرزی با کاهش سفر کانادایی‌ها به آمریکا، اولین مناطقی بودند که تحت‌تاثیر قرار گرفتند. داده‌ها نشان می‌دهند از زمان اعلام تعرفه‌ها تردد مرزی بین آمریکا و کانادا، 17درصد کاهش پیدا کرده است. طبق گزارش «اداره آمار کانادا» سفرهای زمینی کانادایی‌ها به آمریکا نسبت به سال 2024، 32درصد کاهش پیدا کرده است. 

همانند بسیاری از شهرهای کوچکی که در سراسر مرز 8هزار و 891 کیلومتری قرار دارند، اقتصاد پورت هوران و سارنیا به یکدیگر وابسته است. پورت هوران همانند شهرک صنعتی کوچکی با کمتر از 30هزار نفر جمعیت، مرکزشهری دیدنی و پر از فروشگاه دارد که برای بازدیدکنندگان فرصتی فریبنده برای سفر یک‌روزه فراهم می‌کند. روزهایی که ترافیک کم باشد، ساکنان سارنیا می‌توانند از مرز عبور کنند و در عرض چند دقیقه به میشیگان برسند. 

از آغاز دوران همه‌گیری کرونا که مرز بین دوکشور به مدت 19 ماه بسته شد، اقتصاد شهرهای مرزی دچار مشکل شدند. حالا با گذشت 5 سال، جنگ تجاری ترامپ با اوتاوا دومین ضربه اقتصادی را به این شهرها وارد کرده است. پس از اعلام تعرفه‌های جدید آمریکا بر کانادا، بسیاری از کانادایی‌ها تصمیم گرفتند کالاهای آمریکایی را تحریم و از سفر به آمریکا خودداری کنند. اما دولت آمریکا ادعا می‌کند کشورها برای جلوگیری از جنگ تجاری هرچه سریع‌تر برای رسیدن به توافق صف می‌کشند.

به‌گزارش «انجمن مسافرتی آمریکا»، کاهش 10درصدی در گردشگری کانادا هزینه‌ای معادل از دست رفتن 14هزار شغل و ضرر 2میلیارد و 100 میلیون دلاری را برای کسب‌وکارها در پی خواهد داشت. به گفته مقامات گردشگری، میشیگان یکی از ایالت‌هایی است که احتمالاً ضربه بیشتری خواهد خورد. سال 2023، گردشگران کانادایی به‌طور جمعی 238 میلیون دلار در این ایالت خرج کرده‌اند؛ درآمدی که به‌گفته شهردار پورت هوران برای شهرهای مرزی اهمیت بسیاری دارد.

  به گفته «بانک مرکزی کانادا» بررسی شرایط اقتصادی خانوارها و کسب‌وکارهای کانادایی نشانه‌هایی از مسیر سالم را نشان می‌داد اما جنگ تجاری بحران‌هایی را ایجاد خواهد کرد.   تیف مکلم، رئیس بانک مرکزی کانادا می‌گوید: «نظام اقتصادی کشور با شوک‌های بی‌سابقه‌ای در سال‌های اخیر روبه‌رو شده و خود را انعطاف‌پذیر نشان داده است. اما گام‌های پیشگیرانه خانوارها و کسب‌وکارها، به‌همراه نرخ بهره بسیار کمتر، این نظام را در مسیر انعطاف‌پذیری بیشتری در آستانه ورود به سال 2025 قرار داده است.» او در ادامه با هشدار درباره نوسانات بازار در کوتاه‌مدت و خطرات میان‌مدت جنگ تجاری از جمله کاهش رشد و افزایش بیکاری می‌گوید: «جنگ تجاری در درازمدت تهدید بزرگی برای اقتصاد کانادا ایجاد می‌کند». 

با وجود ادعاهای ترامپ مبنی بر اینکه آمریکا نیازی به منابع همسایه شمالی خود ندارد، کانادا دومین شریک تجاری بزرگ آمریکا و یکی از نزدیک‌ترین متحدان این کشور در بسیاری از جبهه‌ها از امنیت ملی گرفته تا تجارت است. اما حملات تعرفه‌ای ترام‍پ در ماه‌های اخیر این رابطه دیرینه را شکننده و به‌طور ناخواسته به مارک کارنی، نخست‌وزیر این کشور کمک کرده تا قدرت سیاسی خود را منسجم کند.  تا ماه فوریه، بین کانادا، آمریکا و مکزیک قرارداد تجارت آزاد برقرار بود؛ توافقی با میانجی‌گری خود ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش. این قرارداد موسوم به USMCA سال 2020 به تصویب رسید و جایگزین قرارداد تجارت آزاد نفتا شد که یک‌چهارم قرن از عمر خود را گذرانده بود. 

در اوایل مارس، تعرفه 25درصدی بر مکزیک و کانادا به‌مدت کوتاهی اجرا شد اما پس از آنکه رهبران دو کشور وعده اقدامات بیشتری برای جلوگیری از ورود فنتانیل و مهاجران غیرقانونی به آمریکا انجام دادند، تعلیق شد. اما برای کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا که در قرارداد USMCA قرار ندارند، تعرفه 25درصدی همچنان برقرار است.  کانادا برای مقابله با اقدامات ترامپ، 25درصد تعرفه برای واردات آمریکایی به‌ارزش 22 میلیارد دلار به‌علاوه 25درصد عوارض گمرکی برای حدوداً 22 میلیارد دلار واردات فلزات اعمال کرده است. تعرفه‌هایی هم برای خودروهایی که از آمریکا وارد می‌شوند، وضع شده است. 

پس از دیدار مارک کارنی با دونالد ترامپ، نخست‌وزیر کانادا اعلام کرد که استراتژی تعرفه‌های ترامپ می‌تواند «اقتصاد جهانی را متلاشی کند»؛ هشداری که پشتوانه آن نوسانات اقتصادی اخیر است: ارزش بازارهای جهانی از اوایل آوریل امسال 9میلیارد و 500 میلیون دلار کاهش پیدا کرد و شرکت خدمات مالی و بزرگترین بانک آمریکا احتمال رکود اقتصادی آمریکا در سال جاری را 60درصد اعلام کرده است.  نخست‌وزیر کانادا همچنین اعلام کرد که اقدامات ترامپ پایان نقش ایالات متحده به‌عنوان تکیه‌گاه سیستم تجارت جهانی است: «دوره 80 ساله‌ای که ایالات متحده رهبری اقتصاد جهانی را در اختیار داشت، به پایان رسیده است. درحالی‌که این یک تراژدی است، اما واقعیت جدیدی هم هست.» 

تبعات گسترده‌ی جنگ تجاری برای اقتصاد آمریکا ی شمالی

اعلام تعرفه‌های ترامپ در آنچه «روز آزادی» خواند، چرخشی به سمت ملی‌گرایی اقتصادی است. در حالی که دولت ترامپ این اقدام را فشاری برای تجارت منصفانه‌تر می‌خواند، منتقدان هشدار می‌دهند که تبعات اقتصاد جهانی آن می‌تواند شدیدتر باشد. به گزارش بی‌بی‌سی طبق داده‌های دولتی، کانادا 14درصد از کل تجارت با آمریکا را تشکیل می‌دهد. کانادا همچنین بزرگترین مقصد صادرات آمریکا (سال 2024 به ارزش 349 میلیارد و 400 میلیون دلار) است که بخش بزرگی از آن به صادرات انرژی و خودرو مربوط می‌شود.

در این میان آمریکا هم اولین مقصد کالاهای صادراتی کانادا (بیش از سه‌چهارم کل آن) از جمله چوب نرم، استیل و آلومینیوم است. حدود 30درصد از چوب نرم مصرفی در ایالات متحده آمریکا وارداتی است که کانادا 80درصد از کل آن را تشکیل می‌دهد.  جنگ تجاری ترامپ هم‌اکنون بر کسب‌وکارهای آمریکایی در هر ابعادی فشار آورده است. ماری بارا، مدیرعامل اجرایی «جنرال‌موتورز» هفته گذشته در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان گفت که تعرفه‌ها در سال جاری بین 4 تا 5 میلیارد دلار هزینه خواهند داشت.  از سوی دیگر، بت فینبو بینکو، مالک شرکت تولیدی محصولات نوزادان به سی‌ان‌ان می‌گوید که هزینه کانتینر کالاهای ذخیره برای رسیدن به خاک آمریکا نزدیک به 230هزار دلار است. 

تحریم خوراکی و نوشیدنی‌های آمریکایی از سوی کانادایی‌ها هم قابل توجه است. کانادایی‌ها گوجه‌فرنگی‌های کالیفرنیایی را با ایتالیایی، پپرونی تولید اوهایو را با گوشت تولید اونتاریو و کبک و کوکاکولا را با ترکیب آب‌گازدار با شیره درخت افرای کانادایی جایگزین کرده‌اند.  مارک کارنی که یک دهه پیش یک متفکر تکنوکرات و رئیس مدیریت بحران بانک مرکزی بود، حالا به یک دیپلمات و سخنران عمومی تبدیل شده است. سابقه کارنی در مدیریت بحران‌های اقتصادی بخشی از دلیل جذب آراء او بود. 

کارنی پیشتر در گفت‌وگو با خبرنگار بی‌بی‌سی سرنخ‌هایی از استراتژی خود را اعلام کرده بود. او از همکاری «برد - برد» با آمریکا گفته بود و به رئیس‌جمهور آمریکا یادآوری کرد که کانادا «بزرگترین مشتری» 40 ایالت آمریکا و یکی از مهم‌ترین منابع تامین‌کننده انرژی و کود کشاورزی است. کارنی همچنین می‌گوید که او «می‌تواند مواد معدنی حیاتی را برای آمریکا تامین کند.» به‌گفته خبرنگار بی‌بی‌سی مواد معدنی حیاتی تاکتیکی برای مذاکره هدفمند با ترامپ است که ترامپ در مورد آن روی کشورهای دیگر متمرکز شده است. 

کانادا منابع طبیعی و مهمی دارد و تامین‌کننده‌ای بسیار قابل اعتماد در سراسر غرب و نسبت به هر کشور دیگری است. کارنی به‌طور ضمنی می‌گوید که کانادا گزینه‌های استراتژیک عمیقی دارد که می‌تواند با استفاده از آنها اروپا را جایگزین آمریکا کند.  در هر صورت، نخست‌وزیر کانادا از انگیزه تهدید خارجی برای متحول کردن اقتصاد کانادا استفاده خواهد کرد.  تمام مسیرها به نشست کشورهای جی7 به میزبانی کارنی در اواسط ماه ژوئن در استان آلبرتا ختم خواهد شد که در آن هفت اقتصاد بزرگ جهان دور هم جمع می‌شوند؛ هفت کشوری که تجارت جهانی و نظام مالی بین‌المللی را تشکیل می‌دهند. اگر ترامپ در این نشست شرکت کند، چند روز پس از پایان مهلت تعلیق «تعرفه‌های تلافی‌جویانه» بر بیشتر کشورهای جهان خواهد بود. 

به گفته مشاوران کاخ سفید، اغلب فراموش می‌شود که اگر کانادا و مکزیک بتوانند خود را از شر تعرفه‌های فنتانیل رها کنند، با تعرفه‌های حداقلی 10درصدی روبه‌رو خواهند شد.  نخست‌وزیر جدید کانادا چالش‌های خود را نیز دارد. نماینده استان نفت‌خیز آلبرتا که به‌طور مدام به مارالاگو، اقامتگاه ترامپ در فلوریدا سفر می‌کند فوراً اعلام کرده که اقداماتی را برای برگزاری رفراندوم جدایی از کانادا را تسهیل می‌کند. 

مارک کارنی با اینکه نتوانست اکثریت پارلمان را به‌دست آورد اما تلاش می‌کند آن را مزیتی نشان دهد. او برای مذاکره با آمریکا به احزاب دیگر و تشکیل «تیم کانادا» روی آورده است. این شرایط بسیار پیچیده برای حیات اقتصادی و سیاسی داخلی، قاره‌ای و جهانی است. عده کمی می‌توانند پیش‌بینی دقیقی از مسیر آن داشته باشند. کارنی می‌تواند نقش بزرگی در آن داشته باشد؛ که فقط برای کشور خود نخواهد بود. 

طبق گزارش رویترز، در ماه مارس کسری تجاری کانادا با آمریکا به 366میلیون و 340هزار دلار کاهش یافت که با وجود کاهش واردات که سرعت بیشتری از کاهش صادرات داشت، امری غافلگیرکننده بود. واردات کالا به کانادا در ماه مارس 1/5 درصد کاهش پیدا کرد که در نتیجه اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه کانادا بر همسایه جنوبی خود بود. صادرات به آمریکا 6/6درصد کاهش یافته که تقریباً با افزایش صادرات به سایر نقاط جهان جبران شده است.

به گزارش رویترز، شرکت‌های کوچک و متوسط کانادایی از تجارت با آمریکا روی برگردانده و به دنبال بازارهای جدید می‌گردند، چون تعرفه‌ها یا غیرقابل اعتماد بودن آمریکا، تجارت با بزرگترین بازار جهان را دشوار کرده است. استوارت برگمن، اقتصاددان در آژانس دولتی توسعه صادرات کانادا می‌گوید: «نتیجه هیجان‌انگیزی که از این داده به‌دست می‌آید، نشانه‌ای واضح از علاقه به بازارهای خارج از ایالات متحده آمریکاست.»

از خودروهای لوکس تا استیل و گوشت

یک ماه پس از آنکه دونالد ترامپ جهان را با دیوار عظیم تعرفه‌های خود تکان داد، چشم‌ها به‌دنبال اولین کشوری می‌گشت که از بقیه پیشی بگیرد و عملکرد خود را برای فروریختن این دیوار نشان دهد.

روز پنج‌شنبه هشتم می، ‌کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا یک هفته بعد از آنکه رای‌دهندگان به هر دو حزب اصلی در تاریخ 100 ساله سیاست بریتانیا پشت کردند، امیدوار بود اخبار واشنگتن به او کمک کند تا نظر رای‌دهندگان را به دولت جلب کند. در نشست مشترکی که به‌صورت مجازی با حضور دونالد ترامپ در اتاق بیضی کاخ سفید و کی‌یر استارمر در کارخانه جگوار لندروور، برگزار شد، هر دو رهبر برای این توافق تجاری از یکدیگر تقدیر کردند. ترامپ اعلام کرد که این بهترین زمان برای رسیدن به توافق بود؛ در روزی که 80 سال پیش دو کشور به کمک یکدیگر در جنگ جهانی دوم پیروز شدند.

برنده بزرگ توافق با بریتانیا صنعت خودروسازی است. طبق «دفتر آمار ملی» آمریکا بزرگترین مقصد خودروهای بریتانیایی است که بیش از یک‌چهارم صادرات خودرو در سال 2024 را تشکیل می‌دهد. در واکنش به تعرفه‌ها شرکت جگووار لندروور صادرات خودروهایش به آمریکا را در هفتم آوریل متوقف کرده بود. استارمر هم اهمیت این توافق را با حضور در کارخانه JLR تایید کرد.  هاوارد لاتنیک، وزیر تجارت ترامپ گفت که کمپانی‌های آمریکایی دسترسی خود به بازارهای آمریکایی را افزایش داده‌اند که ارزش آن به 5 میلیارد دلار می‌رسد.

او می‌گوید که بریتانیا حالا باید برخی از محصولات را از آمریکا بخرد که پیشتر از کشورهای دیگر وارد می‌کرد.  طبق این توافق میزان تعرفه‌هایی که برای خودروهای بریتانیایی وضع شدند از 27/5 درصد به 10درصد کاهش پیدا کردند؛ اما این میزان فقط برای 100هزار خودروی اول صادراتی بریتانیاست و برابر با تعداد خودرویی است که هم‌اکنون صادر می‌شوند. پیش از این تعرفه خودروهای بریتانیایی 2/5درصد بود. تعرفه 25درصدی که آمریکا بر تمام واردات استیل وضع کرد به صفر رسید و 10درصد تعرفه بر دیگر کالاهای صادراتی بریتانیا به آمریکا باقی ماند.

طبق این توافق هر دو کشور واردات گوشت از یکدیگر را ادامه می‌دهند اما بریتانیا در استانداردهای خود برای گوشت‌های هورمونی تغییری ایجاد نمی‌کند. دیگر محصولات کشاورزی شامل این توافق نمی‌شوند. استانداردهای مواد غذایی بریتانیا و اروپا مدت‌هاست که واردات مرغ ایالات متحده و دیگر محصولات را ممنوع می‌کند. استارمر گفت: «ما خط قرمز داشتیم. استانداردها در کشاورزی را نگه داشتیم.» 

دیمیتری گروزوبینسکی، نویسنده کتاب «چرا سیاستمداران درباره تجارت دروغ می‌گویند؟» می‌گوید: «آمریکا و بریتانیا در جهان جدید هم با هم یک خانواده‌اند. آمریکا به‌وضوح اعلام کرده که می‌خواهد ادامه دسترسی به بازارهای داخلی خود را فراهم کند و تعرفه‌ها اهرمی برای قدرت‌اند. بریتانیا هم به‌نوعی برای خود وقت خریده است». به گزارش شبکه 4 بریتانیا هر دو کشور درباره این توافقی که «روز پیروزی» به‌دست آمد مبالغه کردند.

از زمان برگزاری رفراندوم برگزیت، وعده یک توافق سودمند تجاری بین بریتانیا و آمریکا داده شده بود. توافق امروز زمین تا آسمان با آن فرق دارد اما برای کی‌یر استارمر پیشنهاد به‌موقع برای دو صنعتی که در معرض خطر قرار داشتند، برای مدت کوتاهی خبری خوب اما قابل قبول است. این توافق واکنش برخی از سیاستمداران داخلی بریتانیا را نیز برانگیخته است. 

اثر توافق تجاری انگلیس و آمریکا بر کانادا

برخلاف کانادا و بیشتر کشورهایی که خشم ترامپ را برانگیختند، بریتانیا برای رسیدن به توافق کار آسان‌تری داشت. این کشور هم‌اکنون با ایالات متحده آمریکا کسری تجاری دارد که آن را به هدف کمتر (تعرفه 10درصدی) تبدیل کرد.  یکی از نکات مثبت برای کانادا کاهش تعرفه‌های 25درصدی بر آلومینیوم و استیل و لغو آنها برای صنعت خودروسازی است که نشان می‌دهد آمریکا ممکن است در مورد تعرفه‌های مشابهی که برای کانادا وضع شده‌اند، همان انعطاف را نشان دهد. با این حال، ترامپ اشاره کرده که او فقط توافق‌های خودروسازی برای محصولات منحصربه‌فرد مانند رولز رویس را حذف می‌کند.

کاخ سفید روز یکشنبه اعلام کرد که آمریکا و چین پس از مذاکرات دوروزه در ژنو سوئیس به توافق تجاری رسیدند. توافق آمریکا با انگلیس و چین همچنین می‌تواند فشار بر کانادا را افزایش دهد تا هر چه سریع‌تر با آمریکا به توافق برسد. اگر دیگر کشورها در رسیدن به توافق موفق باشند، فشار بر کانادا بیشتر خواهد شد. اگر بریتانیا و دیگر کشورها دسترسی دلخواه خود به بازار آمریکا را به‌دست آورند، صادرکنندگان کانادایی ممکن است با ضررهای بزرگی مواجه شوند. اراده بریتانیا برای آمدن پای میز مذاکره می‌تواند برای کانادا امر مثبتی باشد؛ چون مذاکرات با بریتانیا از اوایل سال 2024 به بن‌بست رسیده بود.

شاید نخست‌وزیر جدید کانادا بتواند راه جدیدی برای مذاکره پیدا کند.  آمریکا تاکنون توافق تجاری خود با انگلیس را «معامله بزرگی» خوانده و اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا مذاکرات با چین را سازنده اعلام کرده است. نهایی‌شدن جزئیات هر دو توافق در روزهای آینده مشخص خواهند شد. سوال اینجاست که آیا توافق‌ها می‌توانند تغییر کنند؟ معمولاً توافق‌های تجاری رسمی باید مورد تایید کنگره آمریکا قرار بگیرند. مشخص نیست که بتوان آن‌ها را توافق تجاری رسمی دانست. ترامپ هم بارها نشان داده که نظر خود را تغییر می‌دهد. 

بزرگترین مناقشه تاکنون بین ایالات متحده آمریکا و چین در جریان است که مجموعه‌ای از تعرفه‌های تشدیدکننده و تلافی‌جویانه را در پی داشته. اقتصاددانان می‌گویند که اگر توافق بریتانیا مشتی از خروار برای توافق‌های آینده است، می‌توان گفت که این‌ها فقط برای از بین بردن نقاط درد است تا اینکه پایانی برای جنگ تجاری باشد. مذاکرات آمریکا با کانادا، مکزیک، چین و اتحادیه اروپا برای چشم‌انداز اقتصاد آمریکا و در روند مهار تورم بسیار مهم‌تر است.

این سه اقتصاد بزرگ سه‌چهارم صادرات و واردات آمریکا را تشکیل می‌دهند. مسئله اینجاست که این توافق چقدر دوام می‌آورد؟ برخی از بخش‌های آن برگشت‌پذیرند یا نه؟ آیا بعدها می‌توان موضوعات جدیدی به آن اضافه کرد یا نه؟ به‌عنوان مثال این اواخر ترامپ تهدید بزرگی علیه صنعت فیلمسازی اعلام کرده و کسی نمی‌داند که در سه سال باقی‌مانده چه موضوعات دیگری مطرح خواهند شد.

 جنگ تعرفه‌ها و تمرکز مداوم ترامپ بر کانادا (که در مقایسه با مکزیک درصد بسیار کمی از مهاجران غیرقانونی و مواد مخدر فنتانیل از طریق مرز آن وارد آمریکا می‌شود) نشان می‌دهد که مهار این دو تنها تمرکز اصلی استراتژی ترامپ نیست بلکه توجیهی برای دستیابی به هدف بزرگتری است. ترامپ دست‌کم از دهه 80 میلادی به‌طور مداوم از تعرفه‌های سنگین به‌عنوان استراتژی اقتصادی موثر برای بازگرداندن تولید به ایالات متحده و درآمدزایی حمایت کرده است.

با این حال تعداد محدودی از مکانیسم‌های قانونی وجود دارند که به رئیس‌جمهور آمریکا اجازه می‌دهند تعرفه‌های کلان را برای کشوری بدون تاییده کنگره یا تحقیقات رسمی درباره رویه‌های تجاری آنها وضع کند و مکانیسم اصلی، قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی است که برای اجرای قانونی تعرفه‌ها مستلزم اعلام وضعیت اضطراری برای مسئله‌ای خاص است. 

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید