مذاکرات مسکو سودی برای مردم فلسطین نخواهد داشت

گروه‌های فلسطینی بار دیگر در سایه جنگ غزه در مسکو جمع شده‌اند تا راهی برای کنار گذاشتن اختلافات ۱۷ ساله خود بیابند. در همین زمینه با دکتر مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در مورد جوانب مذاکره سازمان فتح و حماس که با هدف تشکیل دولت آینده فلسطینی و بررسی وضعیت غزه در مسکو برگزار شد، به گفت‌وگو پرداختیم:

‌ در میانه جنگ غزه سازمان فتح و حماس با دعوت روسیه برای تشکیل دولت آینده فلسطینی در مسکو با هم دیدار کردند. ارزیابی شما از اهداف روسیه برای دخالت در این زمینه چیست؟

اسرائیل اساساً دولت مستقل فلسطینی را به رسمیت نمی‌شناسد فلذا بعید است اقداماتی که خارج از مذاکره با اسرائیل یا همکاری با اسرائیل انجام می‌شود، بتواند منتج به نتیجه مؤثری شود. البته روس‌ها ارتباط نزدیکی با اسرائیلی‌ها دارند و اینکه به‌گونه‌ای عمل کنند که بدون هماهنگی یا بدون تایید اسرائیل، حماس در ساختار یک دولت مستقل فلسطینی همراه با محمود عباس باشد، بعید می‌دانم که چنین اتفاقی بیفتد. روس‌ها در بسیاری از موارد در کنار اسرائیل بودند. البته در مقاطعی بین نتانیاهو و روس‌ها مخصوصاً در رابطه با ایران، اختلافاتی وجود داشته است اما روس‌ها خیلی صریح به اسرائیلی‌ها گفته بودند که هر کجا پول بیشتری به ما بدهد و هر که در روابط خارجی مزیت اقتصادی بیشتری برای ما داشته باشد، ما به او نزدیک می‌شویم. بنابراین این حرکت هم که الان صورت می‌گیرد حرکتی جز کسب امتیاز از اسرائیل و آمریکا نیست. برای اینکه خود دولت خودگردان حماس دارای امتیاز ویژه اقتصادی یا مزیت اقتصادی مانند کویت و امارات و عربستان نیست که روسیه مانند چین به آنها بخواهد نزدیک شود. پس آن چیزی که دنبال می‌کند قدرت نفوذی است که در شورای امنیت سازمان ملل با قدرت حق وتو دارد و از آن قدرت استفاده می‌کند تا با مداخله در این موضوع امتیازات نسبی را در ماجرای جنگ غزه به دست بیاورد. در این جنگ به‌رغم اینکه یک فاجعه انسانی و مسئله اخلاقی است و همه بایستی کمک کنند اما کشورها اول به منافع خودشان فکر می‌کنند و بعد به غزه می‌پردازند. اینکه روس‌ها در راستای نزدیکی بین محمود عباس و حماس بخواهند اقدامی در جهت حقوق مردم فلسطین شکل بدهند، بعید است.

البته کشورهایی هم بودند که در مسئله غزه اخلاقی و انسانی عمل کردند؛ به‌عنوان مثال آفریقای جنوبی حضور مؤثری به نفع مردم غزه داشت و سعی کرد که در این موضوع خارج از منفعت اقتصادی و منفعت سیاسی ورود پیدا کند؛ اگرچه نتیجه عملکرد اخلاقی آفریقای جنوبی نوعی اعتبار سیاسی در نظام بین‌المللی برای آفریقای جنوبی به شمار می‌رود و یک منفعت سیاسی است، اما آن چیزی که الان می‌شود در مورد آن داوری کرد، این است که آفریقای جنوبی سعی کرده به صورت مستقل و با در نظر گرفتن حقوق بشر و نقض حقوق مردم فلسطین، نقشی ایفا کند.

‌ ارزیابی‌تان از موقعیت فتح در شرایط کنونی چیست و آیا آینده مذاکرات با حماس می‌تواند به نتایج مثبتی منجر شود؟

فتح در حال حاضر در موقعیت برتر اقتصادی و سیاسی نیست؛ البته موقعیت بین‌المللی‌اش یک موقعیت ویژه و خاصی است. به‌عنوان دولت خودگردان و به‌عنوان نماینده ملت فلسطین در جامعه بین‌المللی شناخته می‌شود اگرچه از بعد از ۲۰۰۷ انتخاباتی در فلسطین برگزار نشده؛ یعنی نزدیک به ۱۵ سال است که انتخاباتی در آنجا برگزار نشده است. بنابراین حضورش اگرچه خیلی دموکراتیک به نظر نمی‌رسد، اما هم در میان مردم فلسطین و هم در میان مجامع بین‌المللی به عنوان نماینده ملت فلسطین و به عبارتی دولت فلسطین شناخته می‌شود. عضو سازمان ملل، یونسکو، دیوان کیفری بین‌المللی و دیوان دادگستری بین‌المللی است که شکایتی هم در دیوان کیفری و دیوان دادگستری علیه اسرائیل مطرح کرده است فلذا یک ماهیت حقوقی مشروع در نظام جهانی برای خودش کسب کرده اما حماس به‌عنوان یک گروه از داخل فلسطین شناخته می‌شود که باز تقسیم می‌شود به اینکه بعضی‌ها این گروه را مانند اسرائیل و آمریکا و اروپا تروریستی می‌دانند و بعضی‌ها مانند ایران و سایرین هم یک گروه مقاومت محسوب می‌کنند. فلذا حماس وضعیت برجسته‌ای در مجامع بین‌المللی ندارد. حالا اگر دولت جدید ترکیبی از اعضای حماس و اعضای فتح باشند در چنین شرایطی چیزی برای مردم فلسطین به دست نمی‌آید؛ تقسیم قدرتی است که با معاملات و بده‌بستان‌ها میان گروه‌ها شکل می‌گیرد.

‌آیا مشارکت فتح و حماس در تشکیل دولت در جهتی خلاف اهداف نتانیاهو برای حذف و محدود کردن حماس نیست؟

نتانیاهو صرفاً به دنبال حذف حماس نیست. دنبال حذف هر جریانی است که بخواهد فعالیتی علیه امنیت اسرائیل داشته باشد. برایشان فرقی ندارد اسمش جهاد اسلامی و حزب‌الله لبنان یا فتح باشداگر در یک مقطعی به این نتیجه برسد که یک گروهی که فعالیت مسلحانه داشته، می‌تواند امنیت اسرائیل را هم تضمین بکند و یک سوپاپ اطمینان برای اسرائیل باشد، با آن مذاکره هم می‌کند. کما اینکه در اسلو مذاکره انجام شد و ابوعمار که قبلاً اسلحه به کمر می‌بست و عملیات‌های نظامی انجام می‌داد که اسرائیلی‌ها به عملیات‌های ساف و فتح عنوان عملیات‌های تروریستی می‌دادند، همان اسرائیل مذاکره کرد و پیمان صلح بست و یک قطعه‌ای هم در اختیارش قرار داد. چون فکر می‌کرد از این طریق می‌تواند برای خودِ اسرائیل امنیت به وجود بیاورد. بنابراین اگر اسرائیل به این نتیجه برسد که حماس یا هر فرد یا گروهی یا آدم‌هایی در یک بسترهایی قرار بگیرند که امنیت به وجود نمی‌آورد با آن برخورد می‌کنند.