مکزیک و بازگشت ترامپ

ماه گذشته، پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده، دونالد ترامپ اعلام کرد که تعرفه وارداتی ۲۵ درصدی بر تمامی کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا وضع خواهد کرد و همچنین ده درصد به تمامی تعرفه‌های موجود بر کالاهای چینی اضافه خواهد کرد.

هدف اعلام‌شده این سیاست، وادار کردن این کشورها به جلوگیری از جریان مهاجرت غیرقانونی و/یا فنتانیل از قلمروشان به ایالات متحده است. این رویکرد به‌طور هوشمندانه‌ای موضوعات مورد علاقه ترامپ-مهاجرت، جرم و تعرفه‌ها-را در یک بسته سیاستی واحد گرد هم می‌آورد. پاسخ‌ها به این سیاست قابل پیش‌بینی بود. مکزیک هشدار داد که این تعرفه‌ها می‌تواند تأثیرات مخرب و تورم‌زایی داشته باشد.

درحالی‌که این کشور پیشنهاد همکاری برای رفع نگرانی‌های ایالات متحده را مطرح کرده، آمادگی خود را نیز برای اقدامات تلافی‌جویانه در صورت اجرای این سیاست اعلام کرده است. در کانادا، برخی تحلیلگران پیشنهاد توافق جداگانه‌ای را مطرح کرده‌اند و استدلال می‌کنند که مکزیک به پلتفرمی برای صادرات کالاهای چینی به ایالات متحده تبدیل شده است. مکزیک به‌عنوان کشوری آسیب‌پذیر در برابر سیاست‌های ترامپ دیده می‌شود.

با این حال، بازارها به این سیاست‌ها واکنش چندانی نشان نداده‌اند و احتمال وقوع کمی برای آن قائل شده‌اند. این شاید به این دلیل باشد که بسیاری معتقدند ایالات متحده تمایلی به ایجاد اختلال شدید در پیمان تجاری ایالات متحده-مکزیک-کانادا  (USMCA) که جانشین توافق‌نامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) شده است ندارد.

از زمان اعلام این سیاست، نرخ مبادله تنها حدود 1/7 درصد کاهش یافته و شکاف نرخ بهره اوراق قرضه مکزیک تقریباً بدون تغییر باقی مانده است. این در حالی است که واکنش به تهدیدهای تعرفه‌ای قبلی ترامپ در سال ۲۰۱۹ بسیار شدیدتر بود. در آن زمان، او تهدید کرد تعرفه‌های پلکانی از ۵ درصد تا ۲۵ درصد اعمال خواهد کرد تا رئیس‌جمهور وقت مکزیک، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور معروف به AMLO، را وادار کند جریان مهاجران از آمریکای مرکزی و جنوبی را متوقف کند. رئیس‌جمهور وقت مکزیک در پاسخ، گارد ملی را در مرز جنوبی مکزیک مستقر کرد و در نهایت، یک رابطه کاری همدلانه با ترامپ ایجاد کرد.

ماه گذشته، با آغاز دوران ریاست‌جمهوری کلودیا شینباوم در مکزیک، این کشور با یکی از شدیدترین موج‌های خشونت گروه‌های جرائم سازمان‌یافته در تاریخ معاصر خود مواجه شد. این دوره که تنها سه ماه از آغاز آن گذشته، با جنگ قدرت بین کارتل‌های مواد مخدر همراه بوده است. پس از دستگیری یکی از سران برجسته کارتل‌ها، رقابت‌های خونین هزاران قربانی گرفته است؛ از جمله یک شهردار ایالتی و یک کشیش. شینباوم این بحران را از دولت پیشین به ارث برده است؛ سیاست‌های امنیتی آندرس مانوئل لوپز اوبرادور (AMLO) نه‌تنها ناکارآمد بود، بلکه منجر به تشدید خشونت نیز شد.

دولت لوپز اوبرادور با وجود نظامی‌سازی گسترده، از رویارویی مستقیم با کارتل‌ها اجتناب می‌کرد؛ استراتژی‌ای که به وضوح شکست خورد. اکنون، شینباوم در تلاش است تا با سیاستی منسجم‌تر، شامل افزایش اشتراک اطلاعات و همکاری با مقامات محلی، این فشار را مدیریت کند. این شرایط زمینه‌ای برای همکاری نزدیک‌تر میان ایالات متحده و مکزیک فراهم کرده است. شینباوم و ترامپ می‌توانند اشتراک اطلاعات و همکاری‌های اجرای قانون میان دو کشور را که در دوره لوپز اوبرادور کاهش یافته بود، احیا کنند.

نخستین گام می‌تواند اعمال کنترل‌های قوی‌تر برای جلوگیری از فروش تسلیحات به کارتل‌های مواد مخدر توسط فروشندگان آمریکایی باشد؛ تسلیحاتی که حدود ۷۰ درصد از زرادخانه کارتل‌ها را تأمین می‌کند. اگرچه تولیدکنندگان تسلیحات در آمریکا علیه محدودیت‌های فروش لابی کرده‌اند، اما محدود کردن دسترسی کارتل‌ها به این منابع می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد، به‌ویژه در کاهش تولید و صادرات فنتانیل به ایالات متحده. مکزیک نیز می‌تواند کنترل‌های مرزی خود را تقویت کند، همان‌طور که در سال ۲۰۱۹ برای کاهش جریان مهاجرت انجام داد.

مارکو روبیو، گزینه پیشنهادی ترامپ برای وزارت امور خارجه، منتقد سرسخت لوپز اوبرادور بوده و او را به تسلیم شدن در برابر کارتل‌های مواد مخدر و حمایت از رژیم‌های خودکامه در کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه متهم کرده است. با توجه به تأکید ایالات متحده بر نزدیک‌سازی زنجیره‌های تأمین خود، فرصت‌های قابل توجهی برای همکاری اقتصادی وجود دارد. اما تحقق این فرصت‌ها منوط به بهبود ساختاری در نهادهای مکزیکی و تقویت حاکمیت قانون است؛ امری که می‌تواند همکاری شینباوم و ترامپ را به عاملی تعیین‌کننده برای آینده روابط دو کشور تبدیل کند.