عواقب پنج‌گانه ادامه جنگ برای واشنگتن

جنگ غزه که از ۸ اکتبر سال ۲۰۲۳ تاکنون در جریان است، منجر به تلفات جانی وحشتناکی شده است و فارغ از اینکه این جنگ چگونه و چه زمانی به پایان می‌رسد، باید گفت که دولت ایالات متحده آمریکا و شرکت‌های بزرگ آمریکایی، حداقل با ۵ مورد زیر که تبعات مستقیم این جنگ محسوب می‌شوند دست به گریبان بوده و مجبورند به این ۵ مورد توجه کنند:

ضربه بزرگ به شهرت و اعتبار ایالات متحده و برندهای بزرگ آمریکایی در خاورمیانه

۱- حمایت از ایالات متحده در خاورمیانه تا قبل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ زیاد نبود و حمایت قاطع ایالات متحده از اسرائیل همیشه خشم مردم عرب را برانگیخته است. با این حال، تلفات گسترده ناشی از عملیات نظامی اسرائیل در غزه، پس از ۷ اکتبر سال ۲۰۲۳، در کنار همراهی قاطع جو بایدن از اسرائیل، خشم افکار عمومی در کشورهای منطقه نسبت به ایالات متحده را به نقطه اوج جدیدی رسانده است.

گفت‌وگوهای من با رهبران تجاری و کارشناسان در منطقه به من ثابت کرد که سطح نگران‌کننده‌ای از خشم افکار عمومی نسبت به سیاست‌های ایالات متحده در خصوص مسئله فلسطین وجود دارد؛ سیاست‌هایی که هم غیراخلاقی بوده‌اند و هم به توانایی منطقه برای توسعه اقتصادی آسیب می‌رسانند. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی اینستاگرام و TikTok به کاربران این امکان را می‌دهند تا تصاویر لحظه‌ای از منطقه جنگی را مستقیماً مشاهده کنند و اشتراک‌گذاری کلیپ‌های وحشتناک و دلخراش از فجایع جنگ غزه، در عصر شبکه‌های اجتماعی بسیار آسان‌تر شده است.

حمایت ایالات متحده از اوکراین پس از تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲ و تلاش‌های ایالات متحده برای گردآوری متحدان و شرکایش، از جمله در خاورمیانه، برای اجتناب از حمایت از ماشین جنگی روسیه موجب شده است که امروز کمک‌های ایالات متحده به اسرائیل برای ادامه حملات پی‌درپی به غزه که موجب کشته شدن شمار بسیار زیادی از غیرنظامیان و کودکان فلسطینی‌شده است، ریاکارانه جلوه کنند.

در نظرسنجی‌ای که وب‌سایت المانیتور در ماه مارس انجام داد، از پاسخ‌دهندگان در مصر، عراق، تونس و ترکیه پرسیده شد که نظرات آنها بیشتر با کدام رهبر جهانی همراه است: رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور چین، شی‌جین پینگ، یا رئیس‌جمهور ایالات متحده، جو بایدن؟ ۴۴ درصد از پاسخ‌دهندگان پوتین را انتخاب کردند. ۳۳ درصد شی‌جین‌پینگ و فقط ۲۱ درصد بایدن را برگزیدند. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که ایالات متحده به‌رغم مزیت‌های فراوان و فعالیت‌های زیادی که در منطقه انجام می‌دهد، در تسخیر دل‌ها و اذهان افکار عمومی منطقه شکست خورده است.

اگرچه ایالات متحده عمدتاً در منطقه به دلیل مشارکت‌های امنیتی خود با دولت‌های عربی شناخته می‌شود، اما در عین حال سرمایه‌گذاری‌های تاثیرگذاری در حوزه توسعه انسانی انجام می‌دهد؛ سرمایه‌گذاری‌هایی نظیر بورسیه زنان مبتکر (WIN) برای کارآفرینان در عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین که من یکی از آنها را پایه‌گذاری کردم، و همچنین مجموعه‌ای از برنامه‌های دیگر برای حمایت از چهره‌های نخبه جوان و سازمان‌های جامعه مدنی از طریق آموزش، تبادل فکر و نیروی انسانی و کمک‌های مالی مستقیم. متأسفانه، این برنامه‌های تاثیرگذار نتوانسته تاثیر تبلیغاتی اثرگذاری داشته باشد و ممکن است اکنون به دلیل تردید مردم در ارتباط با برنامه‌های دولت ایالات متحده، با عدم استقبال بی‌سابقه روبه‌رو شوند.

مناقشه اسرائیل و فلسطین تنها عاملی نیست که باعث برداشت منفی افکار عمومی منطقه از ایالات متحده می‌شود. مطرح شدن دوباره این موضوع در عرصه افکار عمومی جهان عرب، مجدداً نگرانی‌های موجود در مورد ریاکاری، اسلام‌هراسی و سنگدلی آمریکا در مورد از دست رفتن جان اعراب منطقه را تشدید می‌کند. رقبای ایالات متحده، مانند چین، با صحبت در حمایت از فلسطینی‌ها از این وضعیت سود می‌برند و نشان می‌دهند که ایالات متحده تنها زمانی از نظم بین‌المللی حمایت می‌کند که این نظم صرفاً مبتنی بر قوانینی باشد که با اهداف ملی ایالات متحده سازگار باشد.

این پیام با وجود سابقه افتضاح چین در زمینه حقوق بشر و قصد اعلام‌شده این کشور برای الحاق تایوان به خاک کشورش از طریق توسل به زور، با بسیاری از مردم در سراسر جهان ارتباط برقرار کرده است. اگر درگیری کنونی در غزه گسترش یابد و یا در همین وضعیت تدریجی ادامه یافته و رنج تدریجی مردم فلسطین را در پی داشته باشد، خشم افکار عمومی منطقه نسبت به ایالات متحده ممکن است تشدید شود. در ادامه توضیح خواهم داد که تاثیر ثانویه این خشم افکار عمومی نسبت به واشنگتن چه می‌تواند باشد.

تحریم برخی از برندهای آمریکایی افزایش شدت این تحریم‌ها

۲- در آن دسته از کشورهای خاورمیانه که اعتراضات در آنها به شدت محدود شده، و عواقب اعتراض کردن می‌تواند وخیم باشد، تحریم برندهای آمریکایی راهی کم‌خطر برای نشان دادن خشم جمعی از وضعیت غزه و اعتراض به حمایت ایالات متحده از اسرائیل است. بایکوت‌هایی از این نوع در گذشته به صورت پراکنده رخ داده است، اما این تحریم‌ها فاقد شتاب و قدرت ماندگاری بود. امروزه این تحریم‌ها هم اثرگذار شده‌اند و هم دامنه‌شان بسیار گسترش یافته است.

بعد از اینکه استارباکس از اتحادیه کارگران خود به دلیل انتشار پستی در شبکه‌های اجتماعی در همبستگی با مردم فلسطین شکایت کرد، در جوامع عربی به شدت با تحریم مردم مواجه شد. گروه تجاری الشایا که شعبه‌های استارباکس را در خاورمیانه اداره می‌کند، اعلام کرده است که قصد دارد ۴ درصد از پنجاه هزار نفر نیروی کار خود را که رقمی معادل حدود دو هزار کارگر است، به دلیل کاهش فروش اخراج کند. درآمد استارباکس نیز به شدت کاهش یافته است؛ درآمد خالص شرکت در سه‌ماهه دوم سال جاری ۱۵ درصد کاهش یافت و مدیر اجرایی این شرکت اعلام کرد که یکی از عوامل مؤثر بر این عملکرد ضعیف «تصور نادرست درباره نام تجاری این شرکت و نوع ارتباطش با جنگ اسرائیل و حماس» است.

به‌طور مشابه شرکت Americana Restaurants که رستوران‌های زنجیره‌ای KFC و Krispy Kreme را در خاورمیانه اداره می‌کند، کاهش ۴۸ درصدی سود سه‌ماهه اول امسال را گزارش کرد. چندین شرکت دیگر مانند دومینو و کوکاکولا نیز هدف قرار گرفته‌اند. برندهای بیشتری ممکن است با چالش‌های مشابهی روبه‌رو شوند، به‌ویژه اگر به‌عنوان برندهایی در نظر گرفته شوند که از اسرائیل حمایت می‌کنند. برندهای داخلی در کشورهای عربی نیز به دنبال این است که جایگزین برند‌های خارجی شوند که هدف تحریم قرار گرفته‌اند. برای مثال، فروش نوشابه‌های تولید داخلی و محلی مصر از ۷ اکتبر سال ۲۰۲۳ تاکنون ۵۰۰ درصد افزایش یافته است. کمپانی زنجیره‌ای Astrolabe که یک برند کافی‌شاپ زنجیره‌ای را اداره می‌کند، افزایش فروش ۳۰ تا ۴۰ درصدی را گزارش کرده است.

در رسانه‌های اجتماعی، تصاویری از شرکت‌هایی باید هدف تحریم قرار بگیرند و جایگزین‌‌های محلی آنها بسیار دیده می‌شود. از آنجایی که بسیاری از مردم محصولات جایگزین را پیدا می‌کنند و ماه‌ها به استفاده از آن‌ها پایبند می‌مانند، وفاداری آنها به برندهای جایگزین در درازمدت ممکن است پابرجا بماند. جنبش بایکوت محدود به خاورمیانه نیست. دو موج اخیر جنبش‌های عدالت اجتماعی - #MeToo و #BlackLivesMatter - توجه را به تبعیض و سوءاستفاده در ایالات متحده جلب کرده است. این جنبش‌ها بر بسیاری از جوانان آمریکایی تأثیر گذاشته و به فعالیت‌ها از سویی و به نمایندگی از دیگر گروه‌های به حاشیه رانده شده، مانند فلسطینی‌ها، کمک کرده است. طبقات جامعه که به شدت نسبت به این موضوعات حساس هستند – چه در منطقه، چه در ایالات متحده و چه در اروپا – احتمالاً متعهد به پیگیری تحریم‌ها و ادامه اعتراضات برای جلب توجه به این موضوع خواهند بود.

توانایی اسرائیل برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ممکن است کاهش یابد

۳- جدای از عواقب اقتصادی قابل پیش‌بینی بسیج ۳۶۰ هزار نیروی ذخیره برای خدمت نظامی که ماه‌های متوالی است ادامه دارد، اسرائیل با انواع دیگری از بحران‌های اقتصادی روبه‌رو خواهد شد. اسرائیل به خاطر روحیه کارآفرینی استارتا‌‌پ‌ها مشهور است. این کشور دارای بیشترین تعداد سرانه استارتاپ در جهان است. اسرائیل به‌رغم جمعیت کم و حدود ۹ میلیونی خود، از نظر جذب سرمایه‌گذاری نیز فراتر از ظرفیت خود عمل کرده‌است. با این حال، بودجه برای استارتاپ‌های فناوری اسرائیل در سال ۲۰۲۳ تا ۵۶ درصد کاهش یافته است و این روند احتمالاً ادامه خواهد داشت. خطرات اعتبارزدایی و کاهش‌ درآمد مالی ناشی از ارتباط استارتاپ‌ها با اسرائیل به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.

شرکت‌های چندملیتی آسیب‌هایی را متحمل شده‌اند که تحریم‌ها یا انواع دیگر اعتراض‌ها می‌توانند ایجاد کند. این شرکت‌ها همچنین نگران ایجاد جنبش‌های داخلی و اعتراضات کارکنان خود هستند. بیشتر شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که در مورد موضوع مناقشه‌برانگیز اسرائیل و فلسطین موضعی عمومی اتخاذ نکنند و سرمایه‌گذاری در اسرائیل می‌تواند به‌عنوان جانبداری این شرکت‌ها از کمپین نظامی اسرائیل در غزه تلقی شود.

شرکت‌ها همچنین نگران این هستند که چگونه جنگ می‌تواند بر امنیت کارمندان یا توانایی آنها برای انجام تجارت به دلیل بسته شدن فضای هوایی، اختلالات زنجیره تامین، نیاز به سرپناه یا سایر چالش‌هایی که گسترش خشونت می‌تواند ایجاد کند، اثر بگذارد. این ریسک‌های تجاری عامل دیگری است که موجب کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در اسرائیل می‌شود. به‌طور خلاصه، سرمایه‌گذاری‌های غیرضروری شرکت‌ها در اسرائیل ممکن است از دستور کار خارج شوند و سرمایه‌گذاری‌های آتی ممکن است به جای دیگری هدایت شوند.

کشورهای عربی از برخی جهات به‌طور علنی از ایالات متحده دور می‌شوند

۴- عربستان سعودی و امارات در حال ایجاد روابط با چین، هند، ایران و سایرین هستند زیرا نگرانی‌هایی در مورد قابلیت اطمینان کردن به ایالات متحده دارند. آنها ترجیح می‌دهند روابط پایداری با ایران و گروه‌های مورد حمایت آن داشته باشند تا تنش‌ها به درگیری تبدیل نشود تا مبادا تنوع اقتصادی را که اولویت اصلی عربستان سعودی و امارات است، مختل شود.

با این حال، تنها ایالات متحده است که می‌تواند آن‌گونه تضمین‌های امنیتی را که کشورهای منطقه به دنبال آن هستند، ارائه دهد. واکنش جمعی کشورهای منطقه به حمله ایران به اسرائیل در ماه آوریل، تمایل این کشورها برای همکاری امنیتی با آمریکا را نشان داد. ایالات متحده، اسرائیل، فرانسه، اردن و بریتانیا اکثر پهپادها و موشک‌های شلیک‌شده توسط ایران را با موفقیت سرنگون کردند و عربستان سعودی و امارات اطلاعات مهمی را با ایالات متحده به اشتراک گذاشتند. این نوع ائتلاف زمانی که برای کمک به اسرائیل در جریان جنگ ویرانگر غزه فعال می‌شود، خطرات سیاسی داخلی را برای رهبران عرب ایجاد می‌کند. با این حال، در شرایط دیگر، ممکن است به جلوگیری از گسترش نفوذ ایران و گروه‌های نیابتی به شیوه‌هایی که چین مایل و قادر به انجام آن نیست، کمک کند. بنابراین، دولت‌های اردن، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و قطر احتمالاً روابط امنیتی نزدیکی با ایالات متحده خواهند داشت و در عین حال به دنبال پایدار نگه داشتن روابط با ایران و توسعه بیشتر روابط اقتصادی با چین خواهند بود.

افزایش پتانسیل اعتراضات بی‌ثبات‌کننده در منطقه و افزایش حملات گرگ‌های تنها

۵- یکی دیگر از پیامدهای جنگ غزه افزایش احتمال حملات گرگ‌های تنها به مقامات، سفارت‌ها و شرکت‌های آمریکایی فعال در خارج از آمریکا است. در یک نظرسنجی اخیر از شانزده کشور عربی، ۵۱ درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که سیاست‌های ایالات متحده را بزرگترین تهدید برای امنیت و ثبات خاورمیانه می‌دانند، درحالی‌که این رقم در سال ۲۰۲۲ تنها ۳۹ درصد بود. قبل از شروع جنگ اخیر در غزه، اکثریت جمعیت کشورهای عربی به شرط اینکه کشور فلسطین تشکیل شود، طرفدار روابط دیپلماتیک با اسرائیل بودند. اکنون برخی از کارشناسانی که من با آنها صحبت می‌کنم نگران هستند که افکار عمومی عرب سرسخت‌تر شده است و اکثریت طرفدار قطع روابط با اسرائیل هستند.

همزمان با این تحولات، گروه‌های خشونت‌طلب، از جنگ جاری به‌عنوان فرصتی برای عضوگیری و رادیکال کردن فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند. از اواسط اکتبر سال ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۱۵۰ حمله به نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه صورت گرفته است، به علاوه چندین قتل در فرانسه و بلژیک توسط حامیان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) انجام شده است. هنگامی که توجه جهان رفته‌رفته از جنگ در غزه منحرف شود، بسیار ساده‌لوحانه است که فکر کنیم وضعیت تثبیت خواهد شد. با این حال، همانطور که مارک لینچ، کارشناس تحولات جهان عرب استدلال می‌کند، ممکن است در نهایت واکنش منفی جهان عرب خودش را نشان بدهد، بنابراین نادیده گرفتن تأثیر بالقوه افکار عمومی عرب برای ایالات متحده و شرکت‌های فعال در منطقه یک خطای راهبردی است.

مردم اردن به‌عنوان تنها یکی از جوامع عربی که اعتراضات‌شان آتش زیرخاکستر است، خواستار آتش‌بس هستند. از اکتبر سال ۲۰۲۳، این کشور بیش از ۱۵۰۰ نفر را به دلیل شرکت در تظاهرات بازداشت کرده است، از جمله پانصد نفر از ماه مارس که در مقابل سفارت اسرائیل در امان تجمع می‌کردند. درگیری اسرائیل و فلسطین به شدت در بین بسیاری از جوامع در سراسر جهان طنین‌انداز شده است. اگرچه اعتراضات، تحریم‌ها و خطر خشونت ممکن است فروکش کند، اما بعید است تا زمانی که به دلایل اصلی این وضعیت غم‌انگیز رسیدگی نشود، اعتراضات کاهش چشمگیری پیدا کند.

عکس: AP