مستعد و مردد
آخرین مرحله انتخابی مسابقات جهانی مهارت (World Skills) ۱۳ اردیبهشت‌ماه با حمایت آروان کلاد برگزار شد. شرکت‌کنندگان این مسابقه که همه زیر ۲۲ سال هستند، از شهرستان‌های مختلف به تهران آمده‌اند تا به امید حضور در مسابقه جهانی آخرین مرحله آزمون را سپری کنند. ظاهراً مسئله مهاجرت چیزی است که ذهن این جوانان را که همه زیر ۲۲ سال هستند و تلاش دارند مسیر آینده خود را شکل دهند، به خود مشغول کرده است. برخی به مهاجرت فکر می‌کنند، برخی آماده رفتن هستند و برخی ماندن و تلاش کردن در ایران را ترجیح می‌دهند.
در یکی از اتاق‌های شیشه‌ای آروان ۳ نفر از شرکت‌کنندگان پشت سیستم‌های خود مشغول آزمون هستند. سعی می‌کنم آرام باشم که تمرکزشان به‌هم نخورد اما با چنان اطمینانی دکمه‌های کیبورد را فشار می‌دهند و به صفحه مانیتور خیره هستند که گویا در جهان دیگری سیر می‌کنند.
پس از تمام شدن آزمون یک‌نفر از آن‌ها نفس عمیقی می‌کشد و از روی صندلی بلند می‌شود. از او می‌پرسم چطور بود؟ می‌گوید «سخت اما خوب بود». با لبخندی بر لب می‌روند تا چیزی بخورند و حال دیگر زمان انتظار است تا هفته آینده که فرد برگزیده برای رفتن به فرانسه معرفی شود. هوای تهران سرد و بارانی است اما بچه‌های آروان با شور و اشتیاق یک گوشه دور هم جمع شده، روی زمین نشسته و مشغول صحبت هستند.
نمی‌دانم موضوع بحث‌شان چیست اما حتماً هرکدام از آن‌ها رویای مدال جهانی و حضور در فرانسه را در سر دارند. «یک روز دیدم یکی از همین بچه‌ها که سن کمی هم داشت مصاحبه کسی را می‌خواند که در دوره قبلی مدال کسب کرده است.
او می‌خواست یاد بگیرد که اگر خودش هم مدال آورد چگونه با رسانه‌ها مصاحبه کند»؛ این روایت جالبی بود که یکی از عوامل و همراهان برگزاری مسابقات در ایران برایمان تعریف کرد. دغدغه آینده، امید به پیشرفت و مهم‌تر از همه چالش‌های اقتصادی همه ازجمله عواملی بودند که مدیران رشته‌ها را نگران کرده بود.
نگران اینکه زمانی این بچه‌های مستعد را که ماه‌هاست دور از خانواده برای مسابقه آماده می‌شوند، ناگزیر به مهاجرت کند. در این گزارش با مدیران رشته‌ها و ۲ نفر از شرکت‌کنندگان گفت‌وگو کردیم و آن‌ها از تجربیات و دغدغه‌هایشان برایمان گفتند.
تامین بودجه مهم‌ترین چالش
سازمان فنی و حرفه‌ای متولی مستقیم مدیریت این مسابقات در ایران است اما سازمان جهانی مهارت به این نتیجه رسیده است که برای برگزاری این رویداد با این وسعت و مطابق با استانداردهای روز دنیا باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی و صنایع مرتبط بهره گرفت. به همین دلیل تمام مسابقات سازمانی جهانی مهارت، اسپانسرمحور است.
در این راستا به‌دلیل کم‌توجهی بخش دولتی در زمینه تامین بودجه و امکانات لازم، شرکت‌های خصوصی وارد حوزه حمایت و منتورینگ شدند. آروان کلاد هم از سال ۹۸ حمایت مالی خود را در بخش IT آغاز کرد، البته پیش از آن نیز به‌صورت منتورینگ مسئولیت اجتماعی همراه بچه‌ها بوده است. با تمام این شرایط طی کردن چنین روندی در ایران با چالش‌های مختلفی مواجه است.
یکی از منتورهای این دوره از مسابقات در این باره به هم‌میهن می‌گوید: احتمالاً بزرگ‌ترین چالش برگزاری اینگونه رویدادها در ایران تامین بودجه برای شرکت‌کنندگان است. بچه‌ها مخصوصاً در رشته IT نیاز به حمایت‌های مالی زیادی دارند زیرا برای کارشان به تجهیزات و سیستم‌های حرفه‌ای نیاز دارند. اما عموماً از وسایل و لپ‌تاب‌های شخصی خودشان استفاده می‌کنند و چون از شهرستان‌ها می‌آیند خیلی تجهیزات کاملی ندارند.
سازمان فنی و حرفه‌ای بیشتر بخش مدیریتی مسابقات را برعهده دارد. مسائلی مانند محل کمپ، اقامت بچه‌ها، منابع، منتورینگ و... در تهران نیز برعهده بخش خصوصی است. بخش‌های دولتی بیشتر در حوزه مدیریت مسابقات و محل برگزاری مسابقات ملی فعالیت دارند، اما تمرکز روی آماده‌سازی بچه‌ها برای اعزام به مسابقات برعهده بخش خصوصی است.
حامد کارگرزاده، مدیر رشته مدیریت سیستم‌های تحت شبکه و کارشناس همراه مسابقات معتقد است: «با شرایطی که در کشور ما وجود دارد و موج مهاجرت در کشور بالا رفته است، ما چه در حوزه‌های تخصصی و چه در حوزه‌های های‌تک مشکل نیروی ماهر کار داریم زیرا بسیاری از نیروهای ماهر ما به خارج از کشور می‌روند. طبیعتاً ما باید این نیروها را جایگزین کنیم. این مسابقات برای افراد زیر ۲۲ سال برگزار می‌شود و بهترین سنی است که بچه‌ها ساختار پیدا می‌کنند و می‌توانند آینده شغلی‌شان را بسازند.»
او با اشاره به کمبود منابع آموزشی و بودجه در ایران ادامه می‌دهد: «متاسفانه در بحث منابع آموزشی، تیم‌های آموزشی و حمایت از این مسابقات در ایران با مشکل مواجه هستیم. در یکی، دو دوره قبل که ما در مسابقات جهانی شرکت کردیم مجموعه‌های خوبی مانند شرکت آروان کلاد، اسپارا و... با تمام سختی‌ها و تحریم‌ها ما را حمایت کرده و ازنظر منابع و منتورها به بچه‌ها کمک کردند. امیدوارم که این روند ادامه داشته باشد و شرکت‌های خصوصی دیگر نیز پای کار بیایند.»
به مهاجرت فکر می‌کنم
«آینده این جوانان چه می‌شود؟» شاید بی‌راه نباشد که بگوییم این سوال بسیاری از افراد و دست‌اندرکاران این مسابقه در ایران است و طبق گفته آن‌ها بسیاری از این جوانان بااستعداد هنگامی که برای مسابقات وارد کشورهای خارجی می‌شوند، در همان کشور ماندگار می‌شوند یا پس از اینکه به ایران برمی‌گردند، با دریافت پیشنهادات خوب راه مهاجرت را پیش می‌گیرند.
یکی از منتورهای این دوره با اشاره به اینکه جوانان بااستعداد پس از مسابقات در ایران رها می‌شوند، می‌گوید: «در حال حاضر هیچ حمایتی از بچه‌هایی که از مسابقات برمی‌گردند، صورت نمی‌گیرد. یعنی تصور بچه‌ها این است که وقتی از مسابقات برمی‌گردند، با کوله‌باری از تجربه دارند وارد کشور خودشان می‌شوند و اکنون کلی شرکت هست که سراغ‌شان می‌آیند اما حقیقت این است که این اتفاق رخ نمی‌دهد. حس می‌کنم بچه‌هایی که به ایران برمی‌گردند رها می‌شوند، یعنی خیلی از سمت سازمانی پیگیری نمی‌شوند که این بچه‌ها اکنون کجا هستند. در بخش آی‌تی خود ما در شرکت آروان‌کلاد بچه‌ها را به جاهای مختلف معرفی می‌کنیم اما در رشته‌های دیگر این اتفاق رخ نمی‌دهد، مگر اینکه خود مدیران رشته‌ها بچه‌ها را هدایت کنند. وقتی این بچه‌ها به کشورهای دیگر می‌روند، آن‌ها را شناسایی می‌کنند و وقتی پیشنهاد خوبی دریافت می‌کنند از ایران مهاجرت می‌کنند. درحالی‌که قطعاً می‌توان در ایران شرایطی فراهم کرد که این بچه‌ها بمانند.»
همین مسئله موضوع مهمی بود که سراغ یکی از شرکت‌کنندگان این مسابقه برویم. او می‌گوید که تاکنون بارها به مهاجرت فکر کرده است اما اکنون برنامه‌ای برای مهاجرت ندارد. این شرکت‌کننده می‌گوید: «در همین مدت کم که در جریان آدماده‌سازی مسابقه بودیم، توانسته‌ام ارتباطات خوبی با کارشناسان و بچه‌های دیگر در حوزه IT شکل دهم و این موضوع مهم‌ترین دستاورد من تا این زمان بوده است. موضوع دیگری که وجود دارد این است که من توقع داشتم تبلیغ درباره این مسابقه بیشتر باشد زیرا خیلی از بچه‌ها در ایران هنوز از وجود این مسابقات خبر ندارند و اگر مطلع باشند، می‌توانند شرکت کنند و اینگونه سطح مسابقات نیز بالاتر می‌رود.»
شاید نکته قابل‌توجه این باشد که شرکت در مسابقات جهانی مهارت و حتی کسب مدال در این رویداد، تأثیری در کسر و معافیت خدمت سربازی این افراد ندارد؛ موضوعی که بسیار برای این شرکت‌کنندگان که همه پسر هستند مهم بود.
یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این باره به ما می‌گوید: «اگر در مسابقات جهانی مدال بیاریم، انتظار داریم که سازمان‌های دولتی کمی بیشتر هوای ما را داشته باشند. مثلاً خود سازمان فنی و حرفه‌ای بعضی وعده‌ها مانند بنیاد نخبگان و کسر خدمت سربازی را می‌دهد، اما هیچ‌کدام عملی نمی‌شوند. خود کارشناس ما که در مسابقات جهانی شرکت کرده است اکنون بالای برج نگهبانی می‌دهد! ما از خردادماه پارسال برای این مسابقه وقت گذاشته‌ایم. خیلی از بچه‌ها برای این مسابقه از مدرسه و دانشگاه‌شان مانده‌اند و باید هوای ما را داشته باشند.»
اما شرکت‌کننده دیگری که در دوراهی رفتن و ماندن سرگردان است، می‌گوید: «زیاد به مهاجرت فکر می‌کنم اما بین اینکه آدم بماند و در کشور خودش کاری کند و اینکه برود و شرایط بهتری داشته باشد، هنوز مانده‌ام اما من هنوز منتظرم که فرصت‌هایم بیشتر شود تا با دید بهتری تصمیم بگیرم.» او همچنین معتقد است که در اردوهای آماده‌سازی، رفاقت بیشتری نسبت به رقابت میان شرکت‌کنندگان وجود داشته است و آشنایی با افراد مختلف و زمانی که برای آمادگی مسابقات گذاشته‌اند، می‌تواند به آینده شغلی آن‌ها کمک کند.
ظاهراً مسئله مهاجرت چیزی است که ذهن این جوانان را که همه زیر ۲۲ سال هستند و تلاش دارند مسیر آینده خود را شکل دهند، به خود مشغول کرده است. برخی به مهاجرت فکر می‌کنند، برخی آماده رفتن هستند و برخی ماندن و تلاش کردن در ایران را ترجیح می‌دهند. نکته دیگر اینکه، این شرکت‌کنندگان ماه‌هاست با افراد متخصص در زمینه IT کار کرده‌اند، تجربیات خوبی به‌دست آورده‌اند و بهترین فرصت برای نهادهای دولتی و خصوصی فراهم است تا زمینه شغلی و ارتقای این افراد را فراهم کنند و در کشور خودمان بستری ایجاد شود تا از مهارت و توانایی این جوانان بهره ببریم.
