کتاب سیاست چیست؟ مروری بر نگرش‌های متنوع درباره این فعالیت و رشته علمی است
چه باشد آنچه خوانندش سیاست
کتاب سیاست به یک تعریف واحد از سیاست پایبند نیست. در عوض، مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها درباره‌ی مفهوم سیاست را گرد هم می‌آورد. این دیدگاه‌ها از تعاریف کلاسیک حکومت گرفته تا رویکردهای معاصر مانند سیاست‌های فمینیستی و محیط‌زیستی در نوسان است. با ارائه‌ی این دیدگاه‌های متفاوت، کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا ماهیت گسترده و پیچیده‌ی سیاست را بهتر درک کنند.
جواد حیدری
عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد
سیاست، به‌مثابه یک فعالیت، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی انسانی است که بر همه‌چیز از روابط شخصی تا دیپلماسی جهانی تأثیر می‌گذارد. بااین‌حال واژه‌ی سیاست مبهم و چندوجهی است و در نظر افراد مختلف معانی متفاوتی دارد. کتاب «کنش‌ورزی سیاسی و سیاست‌پژوهی» با ویراستاری آدریان لفت‌ویچ، به‌عنوان پلی برای درک پیچیدگی‌های غنی سیاست از طریق ارائه‌ی دیدگاه‌های متنوع عمل می‌کند.
این کتاب که برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۴ منتشر شده، مجموعه‌ای از مقالات نویسندگان برجسته را گرد هم می‌آورد تا مفهوم سیاست، دامنه‌ی آن، و اهمیتش را مورد بررسی و بحث قرار دهند. عنوان کتاب به تمرکز دوگانه‌ی آن اشاره دارد: سیاست به‌عنوان یک فعالیت زنده (آنچه مردم انجام می‌دهند/سیاست‌ورزی) و سیاست به‌عنوان یک رشته‌ی علمی (آنچه مردم مطالعه می‌کنند/سیاست‌شناسی).
سیاست با حرف کوچک «p» به فعالیت‌های روزمره‌ی مذاکره، مبارزه برای قدرت و تصمیم‌گیری در جامعه اشاره دارد. در مقابل، سیاست با حرف بزرگ «p» به مطالعه‌ی آکادمیک، نظریه‌ها، روش‌ها و مفاهیمی اشاره می‌کند که دانشمندان برای درک و تحلیل رفتارهای سیاسی توسعه داده‌اند. این کتاب برای کمک به دانشجویان دوره‌ی کارشناسی و تحصیلات تکمیلی نوشته شده است تا این رشته‌ی علمی را درک کنند. اما این کتاب افزون بر این، نوشته‌ای قابل‌تأمل برای محققان علوم سیاسی است که با روش‌های مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که می‌توان سیاست را درک کرد.
اهداف اصلی کتاب
الف: ارائه‌ی دیدگاه‌های متنوع:
کتاب به یک تعریف واحد از سیاست پایبند نیست. در عوض، مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها درباره‌ی مفهوم سیاست را گرد هم می‌آورد. این دیدگاه‌ها از تعاریف کلاسیک حکومت گرفته تا رویکردهای معاصر مانند سیاست‌های فمینیستی و محیط‌زیستی در نوسان است. با ارائه‌ی این دیدگاه‌های متفاوت، کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا ماهیت گسترده و پیچیده‌ی سیاست را بهتر درک کنند.
ب: مقایسه‌ی سیاست به‌عنوان فعالیت و به‌عنوان یک رشته:
هدف اصلی کتاب تمایز قائل‌شدن بین سیاست به‌عنوان یک فعالیت (سیاست‌ورزی) ـ چیزی که هر روز در محیط‌های واقعی اتفاق می‌افتد ـ و سیاست به‌عنوان یک رشته‌ی رسمی، یعنی مطالعه‌ی
این فعالیت‌ها در زمینه‌ی آکادمیک است. این مقایسه مهم است، زیرا نشان می‌دهد که چگونه مطالعه‌ی سیاست می‌تواند روی نحوه‌ی سیاست‌ورزی تأثیر
بگذارد و برعکس.
ج: تشویق به بحث انتقادی:
کتاب نه‌تنها برای معرفی ایده‌ها طراحی شده است بلکه برای تحریک بحث و تبادل‌نظر نیز نوشته شده است. این کتاب خوانندگان را به تفکر انتقادی درباره‌ی معنای سیاست، عملکرد آن و اهمیت آن دعوت می‌کند. از طریق این بحث‌ها، دانشجویان و پژوهشگران می‌توانند درک عمیق‌تری از تکامل نظریه و عمل سیاسی پیدا کنند.
نگرش‌های مختلف به سیاست
در سرتاسر کتاب، نویسندگان مختلف با تصورات مختلف از سیاست، دیدگاه‌های منحصربه‌فرد خود را در مورد معنای سیاست ارائه می‌دهند. این تنوع دیدگاه‌ها نشان‌دهنده‌ی ماهیت چالش‌برانگیز این رشته است و درک این تعاریف مختلف برای داشتن دیدگاهی جامع از سیاست ضروری است.
۱- سیاست به‌عنوان حکومتداری (بی. گای پیترز)
پیترز بر این ایده تمرکز می‌کند که سیاست در اساس خود درباره‌ی حکومتداری است یا همان چیزی است که دیوید ایستون در عبارت معروفی به آن «تخصیص مقتدرانه‌ی ارزش‌ها برای یک جامعه» می‌گوید. این رویکرد، سیاست را به‌عنوان هنر و علم حکومتداری می‌بیند، با تأکید ویژه بر تصمیم‌گیری در نهادهای عمومی مانند دولت‌ها.
پیترز تعریف حکومتداری را فراتر از نهادهای رسمی دولتی گسترش می‌دهد تا شامل بازیگران غیردولتی مانند کسب‌وکارها، سازمان‌های غیردولتی و حتی سازمان‌های بین‌المللی شود. ایده‌ی «حکومتداری» امروزه معنای گسترده‌تری یافته است و پیترز تأکید می‌کند که سیاست درباره‌ی تعیین قوانین و چارچوب‌هایی است که عملکرد جوامع را هدایت می‌کنند.
۲- سیاست و اعمال قدرت (پیتر پ. نیکلسون)
نیکلسون دیدگاهی از سیاست ارائه می‌دهد که بر استفاده از قدرت تمرکز دارد. این دیدگاه که ریشه در اندیشه‌های کلاسیک سیاسی دارد، استدلال می‌کند که سیاست اغلب شامل اجبار است؛ چه به‌صورت خشونت فیزیکی، چه به‌صورت قوانین تحمیلی از سوی دولت و چه به‌صورت کنترل اجتماعی.
چنین برداشتی از سیاست، این سؤال را پیش می‌کشد که آیا جنگ، انقلاب‌ها و درگیری‌های خشونت‌آمیز را می‌توان به‌عنوان اشکالی از سیاست در نظر گرفت یا اینکه این‌ها نمایانگر فروپاشی سیاست هستند. فصل نیکلسون به این ایده می‌پردازد که قابلیت استفاده از قدرت، ذاتاً در فعالیت سیاسی وجود دارد.
۳ـ مارکسیسم و سیاست (الکس کالینیکوس)
کالینیکوس سیاست را از منظر مارکسیسم بررسی می‌کند، جایی که سیاست عمدتاً به‌عنوان مبارزه‌ی طبقاتی فهمیده می‌شود. نظریه‌ی مارکسیستی فعالیت سیاسی را عمیقاً ریشه‌دار در روابط اقتصادی می‌بیند، به‌ویژه درگیری بین کسانی که سرمایه را کنترل می‌کنند (بورژوازی) و کسانی که نیروی کار خود را می‌فروشند (پرولتاریا). به‌نظر کالینیکوس، سیاست قابل تفکیک از اقتصاد نیست. دولت به‌مثابه ابزاری برای سلطه‌ی طبقاتی تلقی می‌شود و تغییرات سیاسی ناشی از تضادهای اقتصادی، بنیادی است. مارکسیسم بر تغییرات انقلابی با هدف دستیابی به جامعه‌ای بدون طبقه تمرکز دارد که در آن دولت به‌شکلی که می‌شناسیم«زوال» می‌یابد.
۴ـ سیاست به‌عنوان انتخاب جمعی (آلبرت ویل)
ویل بر مفهوم انتخاب جمعی تمرکز دارد و تأکید می‌کند که سیاست درباره‌ی تصمیم‌گیری‌های گروهی است. این تصمیمات صرفاً درباره‌ی قدرت یا زور نیستند، بلکه شامل مذاکره، سازش و همکاری می‌شوند.
در این دیدگاه، سیاست با چگونگی کنار آمدن افراد با منافع و ترجیحات متفاوت برای تصمیم‌گیری‌های جمعی سروکار دارد و اغلب در شرایطی این کار صورت می‌گیرد که منابع محدودند یا منافع متضادند. این رویکرد با نظریه‌ی انتخاب عقلانی، پیوند عمیقی دارد که افراد را به‌عنوان بازیگرانی عقلانی می‌بیند که به دنبال حداکثر کردن منافع خودند.
۵- دیدگاه‌های فمینیستی درباره سیاست (جودیت اسکوایرز)
اسکوایرز فهم فمینیستی از سیاست را ارائه می‌دهد و مرزهای آن را فراتر از نهادهای عمومی رسمی مانند پارلمان‌ها و دولت‌ها گسترش می‌دهد. او استدلال می‌کند که سیاست در تمام عرصه‌های زندگی ازجمله حوزه‌های خصوصی و خانگی در جریان است. نظریه‌ی فمینیستی بر چگونگی عملکرد قدرت در روابط جنسیتی و چگونگی کنار گذاشتن یا به حاشیه راندن تجربیات زنان در نظریه‌های سنتی سیاسی تمرکز دارد. به نظر فمینیست‌هایی مانند اسکوایرز، سیاست تنها مربوط به قدرت دولتی نیست بلکه شامل قدرت در درون خانواده‌ها، محیط‌های کاری و روابط شخصی نیز می‌شود.
۶- سیاست زیست‌محیطی (نیل کارتر)
کارتر یک دیدگاه زیست‌محیطی را معرفی می‌کند و استدلال می‌کند که سیاست بدون در نظر گرفتن تعامل بین جوامع انسانی و طبیعت، قابل فهم نیست. از این دیدگاه، مسائلی مانند تغییرات اقلیمی، از دست دادن تنوع زیستی و استفاده از منابع‌طبیعی، مسائلی عمیقاً سیاسی‌اند و نیاز به راه‌حل‌های سیاسی دارند. سیاست زیست‌محیطی، مفاهیم سنتی حاکمیت و کنترل دولت را به چالش می‌کشد و بر وابستگی متقابل تمام سیستم‌های زنده تأکید دارد. این دیدگاه پرسش‌های مهمی را درباره‌ی پایداری، عدالت زیست‌محیطی و نقش دولت‌ها در مدیریت منابع محدود سیاره مطرح می‌کند.
۷- برداشت‌های اسلامی از سیاست (سلوى اسماعیل)
اسماعیل، سیاست را از دیدگاه اسلامی بررسی می‌کند و فرضیات غربی مبنی بر اینکه سیاست و دین همواره از هم جدا هستند را به چالش می‌کشد. او استدلال می‌کند که اندیشه‌ی سیاسی اسلامی دارای تنوع غنی‌ای از دیدگاه‌هاست و یکنواخت نیست. اسماعیل، دیدگاه ساده‌انگارانه غربی را که سیاست در زمینه‌های اسلامی تماماً درباره حکومت دینی است، نقد می‌کند و اشاره می‌کند که متفکران سیاسی اسلامی در بحث‌های مربوط به حکمرانی، عدالت و قانون به‌گونه‌ای مشارکت می‌کنند که با نظریه‌های سیاسی غربی مشابه است.
۸- سیاست جهانی (آنتونی مک‌گرو)
در این فصل، مک‌گرو تأکید می‌کند که سیاست دیگر محدود به دولت‌ملت‌ها نیست. فرآیندهای جهانی‌شدن باعث شده‌اند که سیاست بیش از پیش در ورای مرزها عمل کند و شامل سازمان‌های بین‌المللی، شرکت‌های چندملیتی و جنبش‌های اجتماعی جهانی شود.
مک‌گرو استدلال می‌کند که ما در عصری از «سیاست جهانی تحریف‌شده» زندگی می‌کنیم که در آن قدرت سنتی دولت‌ها تحت‌تأثیر نیروهای جهانی تضعیف می‌شود. در این زمینه، فهم سیاست نیاز به دیدگاه جهانی دارد که تعاملات فراملی را در نظر بگیرد.
موضوعات مرکزی و نگرانی‌های مشترک
۱- قدرت
در سراسر کتاب، قدرت به‌مثابه موضوع اصلی باقی می‌ماند. سیاست در اصل به اعمال، توزیع و کنترل قدرت مربوط می‌شود. چه در قدرت دولت، چه در قدرت اقتصادی یا اجتماعی، سیاست به‌شدت با چگونگی کسب، حفظ و به چالش کشیدن قدرت درگیر است.
۲- تعارض و همکاری
یکی دیگر از موضوعات کلیدی، رابطه‌ی بین تعارض و همکاری در فعالیت سیاسی است. سیاست اغلب شامل مدیریت تعارض است؛ چه بین طبقات مختلف، جنسیت‌ها، ملت‌ها یا گروه‌های ذی‌نفع. اما همچنین به همکاری نیاز دارد تا جوامع کارآمد شکل بگیرند. تعادل بین این دو نیرو، یک جنبه اساسی از زندگی سیاسی است.
۳- دامنه سیاست
یکی از جالب‌ترین مباحث در کتاب، درباره دامنه سیاست است. آیا سیاست به دولت‌ها و نهادهای رسمی محدود می‌شود، یا به تمام ابعاد زندگی ازجمله روابط خصوصی و نگرانی‌های جهانی زیست‌محیطی، گسترش می‌یابد؟ این بحث نشان می‌دهد که سیاست می‌تواند هم به‌عنوان یک فرآیند محدود و رسمی و هم به‌عنوان یک پدیده گسترده و فراگیر اجتماعی درک شود
۴- ماهیت میان‌رشته‌ای
سیاست با سایر حوزه‌ها مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی، فلسفه و مطالعات زیست‌محیطی تلاقی دارد. کتاب با گنجاندن فصل‌هایی که نظریه سیاسی را به دیگر حوزه‌ها متصل می‌کند، این ماهیت میان‌رشته‌ای را منعکس می‌کند و نشان می‌دهد که سیاست را نمی‌توان به‌طور کامل به‌صورت ایزوله درک کرد.
نتیجه‌گیری
درنتیجه، «سیاست چیست؟» بررسی گسترده و فراگیری از شیوه‌های گوناگون فهم و عمل سیاست ارائه می‌دهد. قوت این کتاب در تنوع دیدگاه‌های آن نهفته است که به خوانندگان اجازه می‌دهد ببینند چگونه فعالیت‌های سیاسی تقریباً در هر جنبه از زندگی انسانی بافته شده است؛ از عرصه‌های رسمی دولت گرفته تا فضاهای خصوصی زندگی خانوادگی و از تعارضات محلی تا چالش‌های جهانی. با مطالعه این کتاب، دانشجویان و پژوهشگران تشویق می‌شوند نه‌تنها تعاریف پذیرفته‌شده از سیاست را بپذیرند، بلکه به‌طور انتقادی با آن‌ها مواجه شوند. چه از طریق بررسی دیدگاه‌های فمینیستی که نظریه‌های مردسالارانه سنتی را به چالش می‌کشند، چه با در نظر گرفتن سیاست
زیست‌محیطی که محیط‌زیست را در مرکز جامعه انسانی قرار می‌دهد، این کتاب زمینه‌های جدید و هیجان‌انگیزی را برای مطالعه سیاست باز می‌کند. با بررسی این دیدگاه‌های گوناگون، خوانندگان به این درک خواهند رسید که سیاست هم یک فعالیت عملی و هم نظری است که عمیقاً جهان ما را شکل می‌دهد. درس نهایی «سیاست چیست؟» این است که درک سیاست برای فهم چگونگی کارکرد جوامع، نحوه توزیع قدرت و چگونگی تأثیرگذاری افراد و گروه‌ها بر جهان پیرامون‌شان ضروری است.
معرفی کتاب
کتاب سیاست چیست؟
کنش‌ورزی سیاسی و سیاست‌پژوهی
ویراستار: آدریان لفت‌ویچ
مترجمان: مصطفی تاج‌زاده و فروغ قلی‌پور
