حرکت در مسیر برابری؟بررسی آماری-عملکردی حضور زنان در ارکان مدیریتی کلان دولت
باور دارم که حضور زنان در سطوح بالای مدیریتی و تصمیم‌گیری حق آنها و ضرورتی برای پیشرفت کشور است. هدف من افزایش سهم زنان در مناصب مدیریتی کشور بر اساس شایسته‌سالاری و عدالت است.
زمانی که تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری در حال برگزاری بود، مسعود پزشکیان در یکی از وعده‌های انتخاباتی‌اش، اینگونه گفته بود: «باور دارم که حضور زنان در سطوح بالای مدیریتی و تصمیم‌گیری حق آنها و ضرورتی برای پیشرفت کشور است. هدف من افزایش سهم زنان در مناصب مدیریتی کشور بر اساس شایسته‌سالاری و عدالت است. من حق انتخاب شدن زنان در مناصب سیاسی را به رسمیت می‌شناسم و جایگاه امور زنان را در ساختار دولت ارتقا خواهم داد. من به رسمیت شناختن حق انتخاب شدن و تسری شمول رجل سیاسی به زنان را دوشادوش خودشان پیگیری می‌کنم.»
و حالا در آستانه ده‌ماهگی آغاز به کار دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان هستیم و پس از ماه‌ها تقریباً تمام پست‌ها و جایگاه‌های وزارتخانهها تعیین تکلیف شده و به ندرت جایگاهی وجود دارد که تصمیمی برای آن گرفته نشده باشد.
در این میان حضور زنان نیز مورد توجه بوده و پس از سال‌ها در این دولت شاهد حضور یک زن به عنوان وزیر بوده‌ایم؛ هرچند طی این روزها، فرزانه صادق‌مالواجرد به‌عنوان تنها وزیر زنِ کابینه در آستانه استیضاح قرار گرفته و برخی در مجلس تمام قدرت خود را برای حذف او به‌کار برده‌اند.
در پی حواشی این اتفاق داستان تا آنجا ادامه یافت که فعالان سیاسی به‌ویژه زنان فعال در این حوزه به آنها که توانستند وارد دولت شوند؛ هشدار داده‌اند که حواس‌شان باشد «جایگاهی که امروز بر آن تکیه زده‌اند، حاصل سال‌ها تلاش و ایستادگی و فعالیت مدنی فعالان حوزه زنان است. انتظار این است که نتیجه این حضور، منجر به تأمین بیش از پیش حقوق و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زنان شود».
مهاجری: موضوع حمله به دولت زنان نیست
در همین ارتباط و هشدارهای صادرشده به زنان دولت، محمد مهاجری تحلیل‌گر سیاسی در گفت‌وگویی که با خبرنگار هم‌میهن داشت در واکنش به این سوال که چقدر موضوع زن بودن در این مسائل مطرح است، گفت: «من گمان نمی‌کنم خیلی برایشان زن بودن یا مرد بودن تفاوتی داشته باشد، ضمن اینکه اگر قرار باشد الان کسی در دولت استیضاح شود، وزیر نیرو باید استیضاح شود که بیشترین نارضایتی را ایجاد کرده است اما متاسفانه وزیر راه به علت اینکه برخی از مافیاهای مسکن را نشناخت و نتوانست سازوکارهای رقابت‌های مافیایی را شناسایی کند، به اینجا کشیده شد.
چه‌بسا اگر وزیر مرد هم بود چنین اتفاقی می‌افتاد.» وی در ادامه افزود: «وقتی که آقایی همتی استیضاح شد، معلوم شد که یک ابتذال سیاسی بر مجلس حاکم است و گوشی برای شنیدن حرف‌های منطقی وجود ندارد. وقتی که رفتارها و نتیجه آن استیضاح را دیدیم، دیگر انتظار کار منطقی از مجلس داشتن، انتظاری بی‌جا است. اما درباره خانم مالواجرد، من اعتقاد دارم که اولاً باید از چنین هزینه‌ای پرهیز می‌کرد و ثانیاً وقتی این اتفاق افتاد، شفاف موضوع را مطرح می‌کرد و این کار اشتباه بود.»
او ادامه داد: «اما افرادی روی همین کار مانور می‌دهند که بر فساد 3/7 میلیارد دلاری دولت قبل، کاملاً ماله‌کشی کردند و حاضر نشدند درباره آن حرف بزنند. این حرف را می‌گویم که مشخص شود در میان افرادی که قصد استیضاح دارند، به‌هیچ‌وجه قصد خیر وجود ندارد، بلکه قصد تسویه‌حساب با دولت آقای پزشکیان دارند. این مجلس نشان داده کارنامه خوبی مقابل دولت ندارد، در داستان وزیر اقتصاد این را نشان داد و الان هم این موضوع در حال تکرار است.»
البته که در بدنه دولت به‌طور مشخص، تلاش‌هایی برای حضور زنان صورت گرفته است و این روزها فرصت مناسبی است تا به بررسی این موضوع بپردازیم که رئیس‌جمهوری، تا چه میزان به وعده خود در استفاده از زنان عمل کرده و چقدر ارکان مدیریتی در دولت چهاردهم در رده‌های بالا در اختیار زنان قرار گرفته است و عملکردها در این مسیر چگونه بوده است؟
حضور زنان در دولت
با بررسی روند حضور زنان در ارکان بالای مدیریتی، می‌توان برداشت‌های زیر را انجام داد. البته پیش از تحلیل حضور زنان، باید به سه نکته اشاره داشت؛ اول اینکه در بررسی صورت گرفته، دو وزارتخانه اطلاعات و دفاع قرار نگرفته‌اند. دوم اینکه جایگاه‌هایی که عنوان «زنان» مقابل آن ذکر شده، در این بررسی جایی ندارند و افراد حاضر در این جایگاه‌ها در شمارش‌ها محاسبه نشده‌اند.
به عبارتی، جایگاه‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که مردان هم می‌توانستند در آن حضور داشته باشند اما به زنان اعتماد شده است. سومین نکته هم این است که در این بررسی، استان‌ها و رئیس‌هایی که در رأس هر استان قرار می‌گیرند عنوان نشده‌اند و گزارش تنها به مجموعه وزارتخانه و اعضای حاضر در چارت اصلی وزارت پرداخته است.
تعداد زنانی که در ارکان بالای دولت چهاردهم قرار گرفته‌اند، یعنی یکی از جایگاه‌های «وزارت، معاون رئیس‌جمهور، رئیس سازمان، ریاست سازمان، معاونت وزیر و یا رئیس کل وزارت» 64 نفر است که از این تعداد به غیر از یک وزیر (فرزانه صادق مالواجرد)، دو رئیس سازمان (شینا انصاری و فرزانه انصاری) و یک سخنگو (فاطمه مهاجرانی)، شاهد حضور 8 زن در جایگاه معاونت وزیر و 47 نفر هم در رده‌های دیگر از زیرمجموعه‌های اصلی وزیر قرار دارند.
بیشترین حضور زنان مربوط به سازمان محیط زیست است. 25 درصد از صندلی‌های زیرمجموعه وزیر در اختیار زنان قرار گرفته و پس از آن وزارت ورزش و جوانان با بیش از 17 درصد در رده دوم قرار گرفته است. اما در انتهای جدول حضور زنان در ارکان بالای مدیریت، نام وزارت امور خارجه دیده می‌شود؛ نکته‌ای که شاید جای سوال و بررسی داشته باشد که مشکل کار کجاست که در این وزارتخانه توجه چندانی به زنان صورت نمی‌گیرد.
یکی از نکته‌های مهم که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که شاید از وزیر بهداشت به عنوان یکی از معدود وزرای اصلاح‌طلب، بتوان انتظار بیشتر در استفاده از زنان داشت. اینکه در بین معاونان وزارت بهداشت خبری از حضور زنان نیست، موضوع مهمی است.
به غیر از مجموعه هیئت دولت، در چارت وزارتخانهها به غیر از وزیر 738 مورد قرار داده شده است که از این تعداد، 59 نفر زن هستند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که 7/99 درصد از پست‌هایی که در چارت وزارتخانهها قرار گرفته مربوط به زنان است که یازده وزارتخانه و یا سازمان از میانگین کل هم تعداد پایین‌تری را به خود اختصاص داده‌اند؛ عددی که هم می‌توان آن را کم دانست و هم شاید به نوعی در مسیر تلاش برای افزایش حضور زنان و ارتقای موقعیت مدیریتی آنها تلقی شود.
در همین راستا و در گفت‌وگو با امان‌‌الله قرایی‌‌مقدم استاد جامعه‌‌شناسی و بدرالسادات مفیدی دبیر جبهه اصلاحات ایران به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.
