در انتظار معجزه

زادگاه رئیس‌جمهور، آخرین گزینه وزیر کشور برای تغییر استانداران بود و سرانجام با انتخاب رضا رحمانی به عنوان استاندار آذربایجان غربی، پرونده استانداران دولت چهاردهم بسته شد. این انتخاب دیرهنگام در حالی رقم خورد که رایزنی برای انتخاب استاندار جدید آذربایجان غربی خیلی زود و حتی زودتر از انتخاب رئیس‌جمهور چهاردهم آغاز شده بود.

تحلیل‌های سیاسی در استان حاکی از آن بوده که معتمدیان نخواهد توانست به مسئولیت خود در این استان ادامه دهد و گزینه‌های احتمالی نیز به دلیل نامشخص بودن رئیس‌جمهور متکثر و پراکنده بودند، اما پس از انتخاب مسعود پزشکیان به ریاست‌جمهوری، تحلیل‌ها پیرامون انتخاب استاندار جدید منظم‌تر شد.

نام سه گزینه بیش از همه در میان گزینه‌های پیشنهادی مطرح بود و کمیته انتصابات، جواد آقازاده، محمدامین رضا‌زاده و علیرضا رادفر را به عنوان گزینه نهایی معرفی کرد. مجمع نمایندگان استان نیز قرار بود گزینه‌هایی را پیشنهاد دهد اما تلاش برخی از نمایندگان این استان در مجلس که عضو مجمع نیز هستند در معرفی خود به عنوان گزینه پیشنهادی استانداری، گزینه‌های پیشنهادی آنها را به حاشیه برد. 

تفرقه در غیاب استاندار

در هر حال انتخابات با تاخیر منجر به اعتراض نمایندگان و فعالان سیاسی در این استان شد. زمانی که معتمدیان استاندار پیشین این استان به‌عنوان استاندار جدید تهران معرفی شد، دولت ترجیح داد به جای انتخاب استاندار جدید، یک سرپرست برای این استان در نظر بگیرد؛ محمد قسیم عثمانی، نماینده بوکان تاخیر در این انتخاب را محصول زیاده‌خواهی هویت‌طلبانی دانست که خود را پشت شهدا، شهید باکری‌ها و پشت نظام مخفی کردند درحالی‌که کوچکترین اعتقادی نه به نظام و نه به شهدا دارند و صرفاً از آنها استفاده ابزاری می‌کنند.

فعالان سیاسی نیز به دخالت قوم‌گرایان و ایجاد فضای تفرقه‌افکنانه در مدتی که آذربایجان غربی بدون سرپرست اداره می‌شد اشاره کردند؛ «کُردپرس» در گزارشی با اشاره به تاخیر در این انتخاب به تحرکاتی از سوی جریان‌های تفرقه‌افکن و قوم‌گرایان پانترکیسم اشاره کرد که در حال گرفتن ماهی از آب گل‌آلود بودند. گویا فضای شکل‌گرفته در مدتی که استان بدون استاندار اداره می‌شد، به‌گونه‌ای پیش می‌رفت که شدت انتشار محتواهای قوم‌گرایانه در فضای مجازی و حتی برخی ادارات و استان‌ها بالا گرفت و همین مسئله نگرانی‌ها در استان را تشدید کرد.

در همین راستا سیدمهدی قریشی، امام جمعه ارومیه در هشداری خواهان برخورد فوری و جدی نهادهای مسئول با کسانی شد که امنیت روانی جامعه را برهم زده‌اند. هرچند که برخی دیگر از فعالان سیاسی معتقدند که موضوع مسائل قومیتی و فرهنگی چندان مسئله جدی و بحرانی در این استان نیست که از آن بابت در انتخاب استاندار ابراز نگرانی کنند. شیرزاد عباسیان یکی از تحلیلگران سیاسی استان آذربایجان غربی اما معتقد است: «یکی از موانع توسعه آذربایجان‌غربی، استفاده ابزاری از مسائل قومیتی و فرهنگی توسط برخی افراد است؛ این افراد با دامن زدن به اختلافات شیعه و سنی، فضای استان را به جای همگرایی، دچار تفرقه می‌کنند.»

از دیدگاه او عده‌ای با استفاده از این مسائل و صرفاً برای منافع شخصی و تفکرات تفرقه‌افکنانه، یک فضای دوقطبی در استان ایجاد کرده‌اند که به جای اتحاد منجر به کاهش مشارکت عمومی می‌شوند: «انتخاب استاندار نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برخی افراد به جای پیشنهاد گزینه‌ای شایسته، تنها به منافع خود می‌اندیشند.»

مسئله دریاچه ارومیه و اقوام

قوم‌گرایی و تکیه بر مسائل قومی، البته موضوعی منحصر به استان آذربایجان غربی نیست. بسیاری دیگر از استان‌های کشور نیز با این مسئله به‌ویژه در انتخابات شوراهای شهر و روستا و همچنین انتخابات مجلس روبه‌رو هستند، اما این مسئله از آن جهت در آذربایجان غربی مهم است که آذربایجان استانی مرزی، استراتژیک و حساس با ویژگی‌های خاص فرهنگی و مذهبی است و همواره نگرانی‌هایی از وجود تفکرات قوم‌گرایانه که منجر به بروز برخی رفتارهای جدایی‌طلبانه می‌شود در این استان وجود داشته است؛ تفکری که در تلاش است تا با ایجاد یک فضای دوقطبی فضای سیاسی ناآرامی را در استان ایجاد کند و به نوعی باج‌خواهی گروه‌هایی خاص را در پی داشته باشد.

با توجه به این شرایط و همچنین وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، احتمالاً مدیریت اجرایی در این استان را امری سخت و دشوار خواهد کرد. در استانی که مشارکت سیاسی مردم آن در انتخابات‌های ریاست‌جمهوری با کاهش تدریجی در سال‌های اخیر روبه‌رو شده است، هرچند از این استان به عنوان یکی از نقاطی یاد می‌شود که بر پیروزی پزشکیان به دلیل مشارکت قومی مردم این استان تاثیرگذار بوده، اما اعداد و ارقام نکته دیگری را نشان می‌دهد. مردم این استان در دور نخست انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، مشارکت 40 درصدی داشتند و این مشارکت در دور دوم به مشارکت 51 درصدی رسید و پزشکیان بیشترین میزان آرا را از آنِ خود کرد.

در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم میزان مشارکت مردم این استان 46/3 درصد بوده و رئیسی بیشترین میزان آرا را به خود اختصاص داد. مشارکت مردم این استان در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم 68/2 درصد بوده و در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم 67/2 درصد از واجدین شرایط در انتخابات مشارکت داشتند. نگاهی به این آمار حاکی از کاهش نرخ مشارکت مردم این استان در انتخابات ریاست‌جمهوری چهار دوره اخیر است و حتی وجود کاندیدایی از این استان نیز تاثیر شگرفی بر افزایش مشارکت مردم این استان در انتخابات نداشته است.

البته که مهمترین دغدغه از سوی مردم این استان حل بحران دریاچه ارومیه و بهبود وضعیت معیشتی و شرایط اقتصادی است؛  نکته‌ای که رئیس‌جمهور نیز در جریان اعلامِ این انتخاب به آن اشاره کرد و جدی‌ترین چالش رحمانی را وضعیت دریاچه ارومیه دانست و خواستار توجه ویژه و جدی استاندار جدید در رسیدگی به این مسئله شد. پزشکیان همچنین از رحمانی خواست «حتماً از افراد شایسته و توانمند «اقوام و مذاهب مختلف» و نیز زنان و جوانان به بهترین نحو بهره بگیرد.» 

دیر شد، اما خوب شد

از نظر اسکندر مومنی، وزیر کشور هرچند که انتخاب استاندار آذربایجان غربی خیلی دیر شد اما انتخاب خیلی خوبی انجام دادند. رضا رحمانی متولد تبریز است و دکترای مدیریت از دانشگاه صنایع و معادن ایران را دارد. آغاز فعالیت کاری رحمانی با وزارت صمت بوده، سه دوره نمایندگی مجلس را نیز در کمیسیون صنایع و معادن گذرانده و وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم را نیز در کارنامه خود دارد و رابطه تنگاتنگی با وزارتخانه‌ای دارد که بیشتر از حامی محیط زیست بودن، در تقابل با آن بوده است.

او در استانداری نیز در سمت‌های مختلفی مشغول به کار بوده است؛ استانداری آذربایجان شرقی، مدیرکل بازرسی استانداری آذربایجان شرقی، مدیرکل اداری مالی استانداری آذربایجان شرقی، مدیرکل اداری و مالی استانداری آذربایجان شرقی و مشاور استاندار آذربایجان شرقی. رحمانی در مراسم معارفه خود اتحاد اقوام و وفاق را از اولویت‌های اول خود عنوان و تاکید کرد که هر اقدامی که لازم باشد را برای احیای دریاچه ارومیه انجام خواهد داد.

او از مدیران استان خواست که محکم به کار خود ادامه دهند و تاکید کرد که در جابه‌جایی‌های مدیریتی ملاک، توانمندی افراد است و کسی را بی‌آبرو نخواهد کرد، همچنین جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری در این استان را نیز امری مهم دانست. 

نخستین تذکرِ دولتی‌ها به رحمانی

رحمانی اما خیلی زود نخستین تذکر را از دولتی‌ها دریافت کرد. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت هفته گذشته، اعلام کرد که دولت به آقای رحمانی تذکری درباره وضعیت دریاچه ارومیه و تنوع اقوام در این استان داده است. «تاکنون برای دریاچه ارومیه بالغ بر ۱۴ هزار میلیارد تومان در طول این سال‌ها هزینه شده است. امیدواریم که شاهد بهبود وضعیت این میراث طبیعی باشیم؛ میراثی که برای منطقه آذربایجان، شامل استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، اهمیت ویژه‌ای دارد.

علاوه بر این، به مفهوم وفاق و همبستگی نیز اشاره شد؛ با توجه به تنوع اقوام و ادیانی که در آذربایجان غربی وجود دارد، این استان به‌نوعی «رنگین‌کمانی از ادیان و فرهنگ‌ها» به شمار می‌رود.» هرچند که خود او با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه گفته است، تلاش‌های صورت‌گرفته خروجی مناسبی برای نجات دریاچه ارومیه نداشته و معتقد است که با شناخت جامع از دلایل وقوع وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، می‌توان راهکارهای جدید برای جذب حمایت‌های ملی جهت احیای این دریاچه ارائه کرد و در نخستین اقدام پیشنهاد داده است که درباره برنامه‌ها و طرح‌های احیا به صورت ویژه به مردم اطلاع‌رسانی و آموزش داده شود. 

استاندار جدید آذربایجان غربی هنوز دست به انتصاب جدیدی در این استان نزده است اما رویکرد او در چند اظهارنظری که در این مدت کوتاه داشته، بر توسعه استان آذربایجان غربی، جذب سرمایه و سرعت عمل در جذب این سرمایه‌ها تاکید داشته است. رویکرد او در ماه‌های آینده در مسئله دریاچه ارومیه که مردم استان را در انتظار معجزه‌ای برای احیای آن قرار داده  و تلاش برای حفظ وفاق ملی با توجه به حضور اقوام و مذاهب مختلف در این استان و درخواست رئیس‌جمهور در این دو مورد، موضوعاتی است که در ماه‌های آینده عملکرد او را روشن‌تر خواهد کرد.

در همین راستا در گفت‌وگو با سیدهادی بهادری نماینده مردم ارومیه در مجلس دهم و نادر علیزاده رئیس خانه احزاب استان آذربایجان غربی به بررسی بیشتر روی کار آمدن دولت وفاق و انتخاب رضا رحمانی به‌عنوان استاندار آذربایجان غربی و تاثیر آن بر شرایط استان پرداختیم.