ارزیابی فعالان سیاسی از شرایط پس از شهادت سیدابراهیم رئیسی و اهمیت دوران ۵۰روزه تا انتخاب رئیس‌جمهور جدید
مقطع حساس
گروه سیاسی: حادثه‌ای ناگهانی فضای سیاسی ایران را تحت تاثیر قرار داده است، پس از نزدیک به 18 ساعت از انتشار اخبار ضد و نقیض، به‌صورت رسمی اعلام شد که در پی سقوط هلیکوپتر حامل رئیس دولت سیزدهم، تمام سرنشین‌ها درگذشته‌اند تا ایران پس از نزدیک به 43 سال از دست دادن رئیس دولت خود را در میانه راه و آن هم در پی یک سقوط تجربه کند و حالا ایران برای سومین بار در تاریخ خود با بحران نبودِ رئیس دستگاه اجرا به‌طور ناگهانی روبه‌رو شد.
یک‌بار پس از عدم کفایت ابوالحسن بنیصدر و یک‌بار هم پس از انفجار دفتر نخست‌وزیری و شهادت محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر، کشور در شرایط ویژه قرار گرفت؛ درباره اولی که کار به محمدعلی رجایی نخست‌وزیر وقت که رئیس دولت هم بود، سپرده شد تا انتخاب رئیس‌جمهور بعدی انجام گیرد و در انفجار دفتر نخست‌وزیری که هم رئیس‌جمهور و هم رئیس دولت به شهادت رسیده بودند؛ دولت موقتی به ریاست محمدرضا مهدوی‌کنی برگزار شد و حالا در پی حادثه‌ای که برای سیدابراهیم رئیسی و همراهانش رخ داد، محمد مخبر سکاندار شد و با همراهی رئیس‌های دو قوه مقننه و قضائیه باید براساس اصل 131 قانون اساسی کشور، مسئولیت کار را بر عهده گرفته تا کشور را آماده برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری کند؛ موضوعی که روز گذشته هم مورد تاکید سخنگوی شورای نگهبان قرار گرفت.
هادی طحان‌نظیف در گفت‌وگویی که با صداوسیما انجام می‌داد، گفت: «اداره کشور با موافقت مقام معظم رهبری به‌عهده معاون اول خواهد بود و اختیارات و مسئولیت‌های ریاست‌جمهوری با ایشان می‌باشد. همچنین شورایی متشکل از رئیس مجلس، رئیس قوه‌قضائیه و معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل خواهد شد و باید ترتیبی اتخاذ کنند تا ظرف مدت ۵۰ روز انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود. همه چیز بر مدار قانون پیگیری خواهد شد و طبق قانون اساسی هیچ خللی به وجود نخواهد آمد. براساس قانون اساسی دوره ریاست‌جمهوری چهارساله بوده و منتخب بعدی مردم برای دوره چهار ساله انتخاب خواهد شد.»
همچنین سخنگوی ستاد انتخابات هم خبر داده بود: «هشتم تیرماه به عنوان روز برگزاری انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در این کلیات زمانبندی مبنا قرار گرفته و به شورای نگهبان پیشنهاد شده است که بر این اساس، زمان ثبت نام داوطلبان هشتم خرداد ماه خواهد بود.»
البته این برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، منجر به یک اتفاق دیگر هم خواهد شد. مجلس دوازدهم و دولت چهاردهم تقریباً به صورت همزمان کار خود را آغاز خواهند کرد، چنانچه حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در ارتباط با این موضوع نوشته بود: «در سال ۱۴۰۳، بعد از ۴۳ سال، دوره مجلس و ریاست‌جمهوری همزمان خواهد شد. این اصلاحِ زمانبندی، اگرچه ناخواسته، تأثیرات مهمی بر ساختار، فرایند و روند سیاست‌گذاری عمومی و هماهنگی قوا در جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت.»
اینکه وضعیت کشور طی این 50 روز چگونه خواهد بود و سیاست داخلی ما به کدام سمت میرود هم‌میهن با طرح 4 سوال نظر تحلیل‌گران سیاسی را جویا شد. جواد هروی (عضو شورای مرکزی و سخنگوی حزب اعتدال و توسعه)، مهدی شیرزاد (عضو سابق شورای مرکزی حزب اتحاد ملت) و علی بیگدلی (عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی) کارشناس‌هایی بودند که به سوالات هم‌میهن پاسخ دادند.
*سقوط هلیکوپتر آقای رئیسی و شهادت او و برخی همکارانش حادثه دور از تصوری بود. با توجه به نبود اتفاق مشابه از سال ۱۳۶۰ تا امروز، به نظر شما این اتفاق چه تاثیری بر فضای عملکرد دولت و مجموعه نظام خواهد داشت؟
مهدی شیرزاد: بی‌شک این حادثه تلخ و بسیار آسیب‌زننده است که در وضعیت کنونی کشور و شرایط پرمخاطره بین‌المللی قرار داریم. موضوعات مرتبط به سیاست خارجی و همچنین دشواری‌های اقتصادی که کشور با آن مواجه است، امیدواریم با مدیریتی که رهبری دارند و تدبیر ایشان و اعضای هیئت دولت، طبق سازوکار قانونی کشور از این مرحله نیز به‌خوبی و سلامت عبور کند. به نظر می‌آید بیش از هر چیز حفظ وحدت و انسجام ملی باید در شرایط فعلی در اولویت نیروها و جریان‌های سیاسی قرار گیرد.
البته این حادثه باید از ابعاد مختلف مدیریتی و امنیتی به آن پرداخته شود. خوب است که دستگاه‌های امنیتی هر چه سریع‌تر درباره علل حادثه توضیح شفافی به مردم بدهند. دور از ذهن نیست که دشمنان برنامه‌هایی چیده باشند. واضح است که کشور در شرایط سختی است و اولویت باید انسجام ملی باشد تا انتخابات در فضای آرام برگزار شود. البته واقعیت این است که بر مبنای احساسات و عواطف نمی‌شود درباره موضوعات کشور نظر داد.
افکار عمومی به شدت از حادثه تلخی که اتفاق افتاده جریحه‌دار شده و نیروهای سیاسی این موضوع را درک می‌کنند اما باید در روزهای آینده با یک نگاه واقع‌بینانه به مسائل کشور نگاه شود و متناسب با واقعیت‌ها، کم و کاستی‌ها و نقدهایی که وجود داشته، تلاش شود در انتخابات فعالانه ورود کنیم و کمک کنیم تا شرایط بهتری برای جامعه رقم بخورد.
جواد هروی: چیزی که در روند سیاسی جامعه ما بروز پیدا می‌کند، حکایت از فرازونشیب‌های قابل پیش‌بینی و غیرقابل پیش‌بینی دارد. آن چیزی که در مباحث سیاسی و در بحث‌هایی مانند انتخابات و تاییدصلاحیت‌ها مطرح می‌شود، اموری قابل انتظار است که می‌توان آنها را مورد نقد قرار داد. لیکن برخی از حوادثی که مبتنی بر یک گزاره غیرقابل پیش‌بینی است (مثل همین حادثه سقوط هلیکوپتر)، آنجاست که قانون اساسی هر کشور می‌تواند جایگزین هر بحث باشد.
ما هم در قانون اساسی چنین پیش‌بینی‌ای را داریم و در اصل 131 قانون اساسی‌مان این موضوع درایت شده است که بالضروره می‌تواند دامنه حرکات سیاسی در کشور را پیش از زمان از پیش تعیین‌شده، به تلاطم بکشد، لذا من این وقایع پیش‌بینی‌نشده را تلاطم‌های سیاسی در بستر احزاب و گروه‌های سیاسی می‌دانم اما اگر قانونگذار هوشمندانه در قبال این قضیه حرکتی را پیش‌بینی کرده باشد، می‌شود به‌سادگی از کنار این حوادث گذشت اما اگر التهاب اجتماعی و سیاسی داشته باشیم، ممکن است صدماتی را وارد کرده و مباحثی را همراه خود داشته باشد.
علی بیگدلی: در مجموع در سیاست داخلی ممکن است تغییراتی به وجود بیاید؛ هرچند که تغییر محسوسی نخواهد بود. براساس قانون اساسی بعد از 50 روز باید رئیس‌جمهور انتخاب شود اما ممکن است ترکیبات داخلی در هیئت دولت، به هم بخورد. اینکه رئیس‌جمهور بعدی چه کسی باشد، با چه نگرشی اعضای کابینه خود را مرتب کند و یکدستی‌ای که مدنظر مجموعه نظام بوده است، تحقق پیدا خواهد کرد یا خیر، یا اینکه آیا یکسان‌سازی سیاسی در فضای تصمیم‌گیری داخلی مورد شک و تردید قرار می‌گیرد و یا ممکن است نیروهای جدیدتری روی کار بیایند؛ اینها مواردی است که مورد سوال است.
مسئله مهمتر نیز این است که رئیس‌جمهوری باید روی کار بیاید که با مجلس یک نوع نقطه اتفاق نظری داشته باشد. بیشترین اختلاف بین آقای رئیسی و مجلس به همین دلیل بود، اگرچه مجلس نیز به سمت یکسان‌سازی رفته است، اما یکسان‌سازی مجلس دلیلی بر همسو بودن با رئیس‌جمهور قبلی و رئیس‌جمهور بعدی نخواهد بود.
در مجموع تغییرات خیلی عمده‌ای در افراد به وجود نخواهد آمد، چراکه به‌ویژه در سیاست خارجی، سیاست‌ها توسط رهبری تعیین می‌شود و در نتیجه در این بخش تغییرات وسیع و گسترده‌ای به وجود نخواهد آمد. با توجه به اینکه در روزهای گذشته نماینده ایران در عمان با هیئت آمریکایی مذاکره کرد، ناچار هستیم در این شرایط انعطاف بیشتری به سیاست خارجی بدهیم چراکه در شرایط مناسب اقتصادی نیستیم، وضعیت منطقه بسیار ناهموار است و برای اینکه بتوانیم از این ناهمواری منطقه‌ای خارج شویم و از مشکلات معیشتی داخلی رها شویم و نارضایتی‌هایی را که در پی افزایش فشار اقتصادی به مردم وارد شده، پشت سر بگذاریم، باید انعطاف بیشتری از خود نشان دهیم.
ما به این نقطه رسیده‌ایم که جز با حرکت کردن به سمت غرب راه دیگری برای گشایش اقتصادی ما وجود ندارد چراکه روسیه و چین ثابت کردند که نه میل دارند و نه می‌توانند این اقتصاد در حال احتضار ما را احیا کنند. بنابراین ناچار هستیم که نرمشی از خود نشان دهیم به‌ویژه که تمایل آمریکا حل مسئله عمومی خاورمیانه و به‌ویژه آرام کردن ما برای عدم حضور در مسائل خاورمیانه در آستانه انتخابات آمریکا برای آنها بسیار مهم است، به‌ویژه که بر قیمت نفت اثرگذار خواهد بود و با بالارفتن قیمت نفت، باعث خواهد شد قیمت بنزین در آستانه انتخابات در آمریکا افزایش یابد و این مسئله می‌تواند آرای بایدن را کاهش دهد. در نتیجه ما در آستانه تغییر مهمی در سیاست خارجی هستیم و تصمیم‌گیران ما باید به این موضوع دقت‌نظر ویژه داشته باشند و در سیاست خارجی از خود انعطاف‌پذیری نشان دهند.
*چه تدابیری باید در پیش گرفته شود تا فاصله ۵۰روزه تا انتخاب رئیس‌جمهور جدید که با رقابت‌های انتخاباتی هم همراه خواهد شد، با حداقل آثار منفی در سیر فعالیت‌های کشور و جلوگیری از بحران و بی‌ثباتی طی شود؟
مهدی شیرزاد: با توجه به سازوکاری که در قانون اساسی پیش‌بینی شده، اقدام اول و مهم برگزاری انتخابات، توسط شورای 3 نفره متشکل از معاون اول رئیس‌جمهوری، رؤسای قوه قضائیه و مقننه است. موضوعات اجرایی و کشور بر عهده معاون اول رئیس‌جمهوری است که رهبری طی پیامی بر این موضوع تاکید کردند. با توجه به اینکه در آستانه شروع مجلس دوازدهم هستیم، شرایط پیچیده‌تر می‌شود.
اتفاق منطقی این است که اعتبارنامه نمایندگان مجلس دوازدهم هرچه سریع‌تر تصویب شود و هیئت رئیسه دائمی برای یک‌سال انتخاب شود و با انتخاب رئیس مجلس آن سه نفر بتوانند تصمیمات اجرایی را در شرایط بهتری اتخاذ کنند. در گام دوم باید برنامه زمانبندی شود. وزارت کشور به دلیل نقش اجرایی در انتخابات، نقش مهمی را ایفا می‌کند. بنابراین باید هرچه سریع‌تر تمهیدات اجرایی را پیش‌بینی کند.
نکته مهم این است که متاثر از تجربه مجلس اخیر در رابطه با این انتخابات تجدیدنظر صورت گیرد. چیزی که کشور را بیمه می‌کند حضور مردم در کنار دولت و حکومت در شرایط سخت است و حتماً احتیاج داریم که انتخابات پرشور با مشارکت بالا در کشور برگزار شود و عاقلانه نیست که برخی دنبال این باشند که برمبنای احساسات، عواطف و هیجانات شور را در انتخابات ایجاد کنند و به واقعیت‌های جامعه توجه نداشته باشند.
رئیس‌جمهوری که انتخاب می‌شود 4 سال سکان دولت را در اختیار می‌گیرد و امور اجرایی کشور را پیش می‌برد. بنابراین نیاز است نقاط قوت دولت آقای رئیسی تقویت شود و نقاط ضعف آن پوشش داده و برطرف شود. برای برطرف شدن ضعف‌ها مستلزم این است که دیدگاه‌های مختلف فرصت بروز و ظهور در عرصه انتخابات را داشته باشند و افراد مختلف بتوانند در انتخابات فعالانه حضور پیدا کنند و مشارکت داشته باشند تا نتیجه به صلاح کشور باشد.
جواد هروی: آن چیزی که براساس فضای موجود جامعه به آن نیاز است، بحث آرامش سیاسی و بها دادن به جریان‌های مختلف سیاسی و احزاب است. آن چیزی که در ماه‌های گذشته متاسفانه انجام شد، این رویکرد مطلوب را به جامعه منتقل نکرد و نگرانی و ناامیدی را در جامعه افزایش داد. حرکت‌هایی که وزارت کشور انجام داد و اینکه ما به سرعت قانونی در مجلس تصویب کردیم و کمتر از پنج روز دستور و ابلاغ اجرایی گرفت و آمد و روند آن در شورای نگهبان هم نتوانست به شکل مطلوب ضرورت پیدا کند، ناخرسندی مردم را در بحث انتخابات با پایین‌ترین سطح مشارکت در طول انقلاب همراه داشت.
این مسئله باید در واقع التفات حاکمان سیاسی و به‌خصوص اقلیت حاکم را فراهم می‌کرد که در قبال این مشارکت کاهنده و کم به نسبتِ تمام انتخابات‌های گذشته، حداقل تدبیر هوشمندانه‌ای انجام دهند. من امیدوارم آن مشارکت کم و قهر اکثریت مردم با صندوق‌های رای، حداقل در انتخابات پیش‌رو ملاحظه شود و کارگزاران جبران مافات کنند. بنابراین معتقدم که جبران گذشته در انتخابات آینده یک ضرورت است؛ البته مشروط به اینکه آگاهان جامعه ملتفتِ آن شده باشند و امیدواریم این موضوع عملی شده و ما شاهد حضور گسترده و فعال احزاب باشیم، در غیر این صورت ما روند کاهش مشارکت مردم را در این انتخابات هم مشاهده خواهیم کرد.
علی بیگدلی: الان نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که چه اتفاقی رخ خواهد داد؛ مخصوصاً که نقطه عطف این اتفاق انتخاب رئیس‌جمهور جدید است. تا جایی که من می‌دانم نیروی آماده به خدمت برای رئیس‌جمهور شدن در اختیار نظام نیست. خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است آقای قالیباف بیاید اما او همین حالا هم با مجلس مشکل دارد و جایگاه نفر چهارم انتخابات مجلس در تهران را به دست آورد و سطح محبوبیت او کاهش پیدا کرده است. از این بابت که بتوان کسی را پیدا کرد که بتواند بار سنگین ریاست‌جمهوری را برعهده بگیرد دچار ضعف هستیم، نمی‌دانیم الان چه کسی استحقاق این پست را دارد.
از طرفی نیز رئیس‌جمهور جدید باید از قابلیت‌های بالایی برخوردار باشد که این مسئولیت سخت و سنگین را بتواند به دوش بکشد. اگرچه خط مشی عمومی دولت را رهبری تعیین می‌کند اما رئیس‌جمهور هم باید از قابلیت‌های برجسته‌ای به‌ویژه در این شرایط حساس کشور برخوردار باشد. ما موقعیت حساسی در منطقه داریم و مشکلات داخلی نیز داریم و باید هیئت دولت به گونه‌ای چینش شود که از پسِ چالش‌ها برآید. این هیئت دولت متاسفانه خیلی قوی عمل نکرده و امیدواریم در دولت بعدی نیروهای محکم‌تری انتخاب شوند.
*در پی شهادت رئیسی شاهد شکل‌گیری نوعی انسجام و همدلی میان نخبگان و سران جریان‌های سیاسی کشور هستیم. چگونه باید در شرایط فعلی و انتخابات پیش روی ریاست‌جمهوری، از این ظرفیت استفاده کرد؟
مهدی شیرزاد: وحدت به معنای یکدست کردن قدرت نیست. وحدت به معنای این است که افراد با حسن‌نیت و نظر نسبت به یکدیگر مواجهه پیدا کنند و همدیگر را دشمن نبینند. تمام ما در راستای اعتلای این کشور و مبارزه با بدخواهان و دشمنان آن تلاش می‌کنیم. در شرایط فعلی نیز دشمنی کم نیست؛ به‌ویژه جنایت‌ها و بدخواهی‌های اسرائیل نسبت به ایران بر کسی پوشیده نیست. از سوی دیگر نباید موضوعات کارشناسی و نقدهای تخصصی را نادیده گرفت و بهترین داور برای آن مردم و رای آنهاست. بهترین شکل حفظ انسجام و وحدت ایجاد شرایط برابر برای نیروهای وفادار به تمامیت ارضی و قانونی اساسی کشور است تا جامعه احساس کند که رای آن منشأ اثر است و براساس آن بتوان مشکلات را با همدلی مردم برطرف کرد.
جواد هروی: حرکت‌های سیاسی و احزاب سیاسی در هر کشور، به منزله نگاه نقاد نیستند بلکه می‌توانند در خیلی از امور کمک و همیار باشند. احزاب کارشان انسداد سیاسی نیست و بیشتر به‌دنبال این هستند که زمینه‌های لازم را برای حضور هر چه بیشتر مردم فراهم کنند. ساختارشکنی، در پیکره احزابی که مشارکت سیاسی دارند وجود ندارد، منتهی آن چیزی که مثلاً در حزب اعتدال و توسعه داریم، بحث تبلیغ و تشویق به مشارکت مدنی در هر صورت ممکن است و هنگامی که حادثه‌ای بروز می‌کند، نباید موجب گسست نیروهای سیاسی کشور شود بلکه باید منجر به انسجام شود و من این را به فال نیک می‌گیرم.
موقعی که یک حادثه‌ای بروز می‌کند، احزاب اگرچه ممکن است دارای سلایق مختلف سیاسی باشند، اما در قبال دشمنان بیرونی و در مقابل هجمه‌هایی که ممکن است رخ دهد، از یک وحدت سیاسی برخوردارند و این علائم را در پیام‌های تسلیتی که صادر شد، دیدیم که حتی کسانی که مورد غضب قرار گرفته بودند و به حاشیه رانده شده بودند هم ابراز تألم و ناراحتی کردند و اعلام حضور در صحنه داشتند.
این نقطه بسیار زیبا و مبارکی است که ما در قبال مسائل داخلی ممکن است با هم اشتراک سلیقه نداشته باشیم و دارای میل‌های مختلف سیاسی باشیم اما در وحدت ملی، یک انسجام واحد داریم و هم‌نوا هستیم و این جزء خصوصیات مطلوب تلقی می‌شود؛ لذا من به‌عنوان سخنگوی حزب اعتدال و توسعه رسماً اعلام می‌کنم که حزب اعتدال و توسعه در همه آنچه که به‌عنوان بلایای سیاسی در کشور بروز پیدا کند، به‌دنبال مشارکت ملی، انسجام ملی و وحدت تمام نیروهای سیاسی است و این را بهانه‌ای نمی‌کند برای اینکه خدای ناکرده حرکت افراطی انجام دهد.
ما همواره از حرکت‌های رادیکالیسمی پرهیز کرده و خواهیم کرد و زمانی که احساس کنیم منافع ملی ما ممکن است از منظر دشمنان داخلی و خارجی در معرض هجمه قرار بگیرد، مطمئناً با همه گروه‌های سیاسی یک حرکت واحد را پیگیری خواهیم کرد. در مجموع حزب اعتدال و توسعه امیدوار است که این حادثه دلخراش به یک انتخابات باشکوه همدلی سیاسی و وحدت ملی منتج شود تا مایه یأس دشمنان خارجی گردد.
علی بیگدلی: این واکنش‌هایی که اصولگراها و اصلاح‌طلب‌ها مطرح کردند با توجه به موجی است که ایجاد شده و تبدیل به عزای ملی شده، همه با این موج همراه شدند و ابراز همدردی کردند. آقای روحانی و خاتمی تا همین چند روز پیش در معرض حملات شدیدی بودند اما الان در فضایی قرار گرفته‌اند که ابراز همدردی می‌کنند و بعید است اینها بیش از چند روز دوام داشته باشد.
مشکلات ما در ساختار سیاسی عمیق‌تر از اینهاست و اگر الان انعطافی به وجود آمده به این دلیل است که این موج یک موج سنگین است و همه سیاسیون با آن همراهی می‌کنند و اختلاف‌ها و خصومت‌ها به قوت خود باقی خواهد ماند. مهمترین کادربندی در این شرایط باید رخ دهد چراکه هم دچار انزوای سیاسی هستیم و هم مشکلات سیاسی داریم و در نتیجه این دو کادر، باید برای گذار از این شرایط بسیار قوی و توانمند باشند.
*با توجه به اتفاق اصلاحِ زمانبندی، به‌طور ناخواسته، موجب همزمانی فعالیت دولت و مجلس می‌شود. آیا این رخداد می‌تواند بر ساختار، فرایند و روند سیاست‌گذاری عمومی و هماهنگی قوا تاثیرگذار باشد؟ چگونه؟ چه احتمالاتی قابل تصور است؟
مهدی شیرزاد: شروع دولت و مجلس جدید را برای کشور مبارک می‌بینم چراکه سهم و ایفای نقش احزاب در اداره کشور پررنگ‌تر می‌شود. البته به شرطی که انتخابات معنادار، عادلانه و منصفانه و امکان حضور احزاب مختلف وجود داشته باشد. در چنین شرایطی احزاب می‌توانند برای پیشبرد برنامه‌های خود از یک‌طرف با ابزار قوه مقننه سیاست‌هایش را به شکل قانون دربیاورند؛ از سوی دیگر با در اختیار داشتن دولت بتوانند آن سیاست‌ها را اجرایی کنند.
در بسیاری از مواقع کشور ما به دلیل ناهماهنگی یا عمر کوتاه هماهنگی بین دولت و مجلس، آسیب و صدمه دیده است؛ این به نفع کشور نیست. البته این همزمانی شروع به کار دولت و مجلس مخاطرات و تهدیدهایی هم دارد. یک جریانی دنبال حذف ساختار ریاستی در کشور بوده و به یک معنا دنبال این بودند که ریاست‌جمهوری و انتخابات آن را حذف کنند تا پارلمان دولت و هیئت وزیران را انتخاب کنند. این مخاطره جدی است، آن‌هم در شرایطی که نظام حزبی به رسمیت شناخته نشده است.
بنابراین مقدمه شروع همزمان مجلس و دولت زمانی می‌تواند برای کشور موجب برکت باشد که تحزب به رسمیت شناخته شده و احزاب آزادانه در کسب کرسی‌های قدرت، مشارکت داشته باشند. درصورتی‌که تحزب به رسمیت شناخته نشود حذف انتخابات ریاستی و رفتن به سمت نظام پارلمانی می‌تواند تهدید جدی برای مردم‌سالاری در جامعه ایران باشد. تصور من این است که همزمانی تشکیل دولت و مجلس می‌تواند کفه ترازو را به نفع پارلمانی کردن نظام اجرایی کشور و فاصله گرفتن از نظام ریاستی کشور پیش ببرد.
جواد هروی: ما اگر بخواهیم هوشمندانه عمل کنیم، باید تهدید را به فرصت تبدیل کنیم. نه‌تنها حزب اعتدال و توسعه، بلکه همه احزاب سیاسی و حتی اقلیت حاکم نباید این حادثه را نقطه هجمه به سایر گروه‌ها بدانند. من معتقدم باید این فرصت را به همه گروه‌های سیاسی بدهیم که در پنجاه روز آینده تحولات سیاسی را پشت سر بگذارند و مشارکت خود را جدی‌تر کنند. مردمی که مصیبت‌زده هستند و بالاترین مقام اجرایی کشور را از دست داده‌اند، الان نیاز به انسجام بیشتر دارند.
بعد از این حادثه ما نیاز به همدلی، وفاق و وحدت ملی بیشتر داریم و امیدواریم که این را در روند انتخابات پنجاه روز آینده هم به شکل عملیاتی ملاحظه کنیم که حاکمیت به سمتی گام بر‌دارد که جامعه‌ی نگران و دغدغه‌مند را امیدوارانه به سمت حرکت‌های سیاسی با تمام ملاحظات هدایت کند و این انسجامی که ایجاد شده را از دست ندهد. این نقطه قوتی است که می‌تواند در انتخابات آتی کاملاً تاثیرگذار باشد.
جامعه ما از این حادثه دچار بهت شده و عزادار است. امیدواریم حرکت‌هایی که پس از این انجام می‌شود به‌خصوص از سوی جریان‌های مختلف در بین اصول‌گرایان، به سمتی هدایت شود که این همدلی و مشارکت مدنی را دامن زند نه اینکه منجر به حرکت‌های تندروانه شود. افراط و تفریط به هر شکلی در زمانه حاضر مذموم است و به نظر من اعتدال بهترین راهی است که می‌تواند در زمانه کنونی و با وضعیتی که داریم، جامعه را به سرمنزل مقصود برساند.
علی بیگدلی: در دوره گذشته نیز با روی کار آمدن آقای رئیسی تلاش شد تا یکسان‌سازی سیاسی در جامعه حاکم شود و قوای سه‌گانه یکدست باشند اما به این نتیجه نرسیدند و اختلافاتی که در درون مجلس و بین مجلس با قوه مجریه و رئیس‌جمهور ایجاد شده بود تا وقوع همین اتفاق نیز وجود داشت و قانون بودجه نشان داد مجلس یکدستی کامل را ندارد.
از طرفی ما هیچ‌وقت به این یکدستی نخواهیم رسید و هرچقدر که نماینده‌های مجلس گزینش شوند، باز هم نارضایتی‌هایی ایجاد خواهد شد چراکه ارتباط سازمان‌یافته‌ای بین سه نهاد قدرت نداریم و ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ما مشکل دارد و نوسانات جامعه روی این نهادها تاثیر می‌گذارند. نارضایتی‌های داخلی و فشارهای خارجی این سه نهاد را به‌صورت نهادهای مواجی درآورده است و سطح انتظارات و دیدگاه‌ها متفاوت خواهد بود و هرچقدر هم که گزینشی عمل شود بازهم ناسازگاری و نارضایتی‌هایی در درون این نهادهای یکدست به‌وجود خواهد آمد.
عکس: جلسه فوق العاده سران قوا به میزبانی محمد مخبر، جانشین رئیس جمهور
