مهاجرت نماد وضعیت عمومی
مهاجرت متخصصان و کارشناسان از ایران، ابعاد بزرگتری پیدا کرده است. این مهاجرت بیش از اینکه تابع جاذبه‌ها و دلربایی‌های مقصد باشد، متاسفانه بیشتر متأثر از دافعه‌ها و نارسایی‌های مبدأ است. در حال حاضر این وضعیت عمومی موجب شده که گرایش به مهاجرت فراتر از نیروی متخصص و تحصیلکرده شود. میل به مهاجرت و اقدام به آن به سطوح حرفه‌ای مهندسی و مدیریت نیز رسیده است و به تعبیر رئیس کمیسیون انرژی مجلس؛ اگر قبلاً در وزارت نفت خطر جاسوسی و درز اطلاعات مطرح بود؛ امروز مهاجرت نیروی متخصص از صنعت نفت تبدیل به مسئله اصلی شده است. همچنین بسیاری از افراد حرفه‌ای در سطوح میانی چون امور ساختمانی و تاسیساتی و حتی خدماتی نیز عزم خود را برای مهاجرت جزم کرده‌اند. دانشجویان نخبه به طرز رو به افزایشی درخواست‌های پذیرش را ارسال می‌کنند، و در بسیاری از موارد پذیرش می‌شوند.
از سوی دیگر مهاجرت فقط محدود به افراد حقیقی نیست، بلکه کم‌کم شامل افراد حقوقی و شرکت‌ها به‌ویژه استارتاپ‌ها هم شده است. وضعیت نامناسب اینترنت، مقررات مالیاتی، قیمت‌گذاری‌ها، بی‌ثباتی سیاست‌های اقتصادی، اختلال در روابط خارجی و مبادلات ارزی و تجاری و عوامل دیگر موجب گسترش ابعاد این پدیده شده است.
در این میان اهمیت و ابعاد مهاجرت کادرهای درمانی کشور از جهاتی مهمتر است. رئیس سابق نظام پزشکی کشور درباره مهاجرت کادر درمان اعلام کرده است که؛ در ارزیابی‌های انجام‌شده اخیر حدود ۸۰ درصد از دانشجویان پزشکی ما به فکر خروج از کشورند. بسیاری از اساتید ارزشمند دانشگاه‌ها، کشور را ترک می‌کنند. امروز رشته‌های مهم مثل جراحی قلب، طب اورژانس، بیهوشی و بسیاری از رشته‌های پزشکی داوطلب ورود ندارند و کرسی‌های دستیاری خالی مانده است. درخواست گواهی good standing از نظام پزشکی برای خروج از کشور به چند برابر سنوات قبل رسیده است. به‌دلیل شرایط نامطلوب اقتصادی سهم بهداشت و درمان از GDP به‌عنوان یک شاخص توسعه که در سال‌های گذشته به ۹ درصد رسیده بود، امروز به 5/4 درصد کاهش یافته و این به معنای کاهش کیفیت درمان، سلامت، تجهیزات پزشکی ضروری(حتی برای اعمال جراحی) و کمبود داروهای مورد نیاز مردم می‌باشد. استقلال دانشگاه‌ها تحت دستور و شرایط امنیتی به شدت خدشه‌دار شده است، تا جایی که بعضی از اساتید باسابقه و نامدار به‌دستور، اخراج یا به اجبار بازنشسته می‌شوند.
متاسفانه گوش شنوایی در این میان نیست. کشورهای پیشرفته در حال باز کردن درهای حرفه پزشکی به روی فارغ‌التحصیلان کشورهای دیگر به‌ویژه ایران هستند و معلوم نیست با این وضع آینده نظام درمانی کشور چگونه خواهد شد. ما به‌جای آنکه مسئله را درک و حل کنیم اقدام به اخذ وثایق سنگین و یا ممنوعیت‌های خروج یا سختگیری‌های گوناگون کرده‌ایم تا صورت مسئله را پاک کنیم. درحالی‌که در گذشته بدون چنین محدودیت‌هایی افراد چندانی از کادر درمان اقدام به مهاجرت نمی‌کردند.
علل مهاجرت نیروها از کشور ابعاد گوناگونی دارد. بخشی از آن اقتصادی است ولی مهمتر از آن، ناامیدی نسبت به چشم‌انداز کشور است. بخشی نیز ناشی از مدیریت‌های بغایت ضعیفی است که موجب تنفر و انزجار این نیروها می‌شوند. عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز تشدیدکننده این فرایند هستند از جمله آنچه که در عرصه حقوق و رفتار با زنان شاهد هستیم به‌ویژه رفتارهایی که قانونی هم نیستند. اهمیت مهاجرت فقط در تعداد مهاجران نیست، بلکه در تاثیر عواملی است که سبب مهاجرت می‌شوند که بر نیروهایی هم که مهاجرت نمی‌کنند اثرات منفی دارد.
همه اینها به یکسو، اقدامات رسمی برای ایجاد محدودیت در انتشار داده‌ها و گزارش‌های رصدخانه مهاجرت ایران تنها اقدام مؤثر در زمینه مهاجرت است.
