انقلابی عملگرا
مردی که به‌عنوان وزیر خارجه بعدی ایران معرفی شده در غرب به‌عنوان یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ شناخته شده است.
عباس عراقچی مانند سلف فقید خود، حسین امیرعبداللهیان، کار خود را به‌عنوان یک تحلیلگر سیاسی در وزارت امور خارجه آغاز کرد، اما رتبه‌های بالاتر را با سرعت بیشتری طی کرد. انتصاب عراقچی باید به‌عنوان یک تحول مثبت در زمان تنش بالا و فزاینده در منطقه تلقی شود. او علاوه بر تجربه طولانی در امور بین‌الملل و مذاکرات هسته‌ای، از سابقه قوی «انقلابی» برخوردار است که می‌تواند تا حدی از او در برابر انتقادات داخلی محافظت کند.
حسین موسویان، سفیر سابق ایران در آلمان و سخنگوی مذاکرات هسته‌ای در اوایل دهه 2000، در مصاحبه‌ای گفته است: «عراقچی یکی از حرفه‌ای‌ترین دیپلمات‌های وزارت خارجه است که از شهرت بسیار خوبی برخوردار است. او هیچ وابستگی به هیچ جناح سیاسی ندارد و مورد احترام اکثریت آنهاست.» عراقچی که یک دیپلمات حرفه‌ای است، چندین نقش مهم از جمله سفیر ایران در فنلاند از سال 1999 تا 2003 و رئیس بخش اروپای غربی وزارت امور خارجه از سال 2003 تا 2004، زمانی که ایران برای اولین بار با انگلیس، فرانسه و آلمان درباره برنامه هسته‌ای خود برای پیشرفت مذاکره کرد، ایفا کرد. او در سال 2005 به سمت معاون حقوقی وزیر امور خارجه ارتقا یافت.
در سال 2008 سفیر در ژاپن شد و این سمت را تا زمان مدیریت امور آسیا و اقیانوسیه از سال 2011 تا 2013 حفظ کرد. سپس جواد ظریف وزیر امور خارجه عراقچی را به‌عنوان معاون خود در مذاکرات هسته‌ای پس از انتخاب رئیس‌جمهور حسن روحانی در سال 2013 به خدمت گرفت. عراقچی که توسط همتای آمریکایی خود، وندی شرمن، در سال 2018 در خاطرات خود به عنوان «سرسخت، مصمم و آرام» و کارشناس جزئیات چرخه سوخت هسته‌ای توصیف شد، نقش کلیدی در مذاکراتی داشت که در سال 2015 به اوج خود رسید. برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین ایران، اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان در همان سال امضا شد.
دولت ترامپ در سال 2018 از برجام خارج شد، در حالی که ایران به توافق کاملاً پایبند بود؛ توافقی که کاهش تحریم‌ها را با محدودیت‌های قابل راستی‌آزمایی بر برنامه هسته‌ای ایران مبادله می‌کرد. پس از روی کار آمدن دولت بایدن در سال 2021 و تلاش برای احیای این توافق، عراقچی تیم مذاکره‌کننده ایران در وین را رهبری کرد. گفته می‌شود که او پیش‌نویسی آماده امضا داشت. با این حال، همانطور که روحانی در ژوئن 2021 پس از ترک سمت خود عنوان کرد، به عراقچی «اختیار» برای نهایی کردن این معامله داده نشد. عراقچی از زمان خروج از قدرت همچنان مدافع سرسخت برجام و مذاکرات هسته‌ای بوده است. به گفته وی، این توافق سه مزیت متمایز برای ایران داشت. ابتدا تحریم‌ها را لغو کرد. دوم، برنامه هسته‌ای ایران از جمله غنی‌سازی اورانیوم را مشروعیت بخشید.
سوم، «پروژه امنیتی‌سازی» دشمنان ایران را که جمهوری اسلامی را تهدیدی جدی برای صلح بین‌المللی معرفی می‌کردند، خنثی کرد. عراقچی در رابطه با آمریکا موضع عملگرایانه‌ای اتخاذ کرده است. وی در ژانویه 2024 اعلام کرد تا زمانی که جمهوری اسلامی به گفتمان انقلابی و ضدامپریالیستی خود پایبند باشد، حل مسائل اساسی با آمریکا امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان اختلافات را مدیریت کرد. وی گفت: یا گفتمان ضدامپریالیستی را کنار بگذارید، یعنی دیگر جمهوری اسلامی نیستید یا باید با آمریکا مقابله کنید. بنابراین، حل مشکل امکان‌پذیر نیست، اما مدیریت آن قابل تصور است.»
عراقچی به‌رغم تخصص خود، احتمالاً با چالش‌های مهمی در وزارت خارجه مواجه خواهد شد. وزرای خارجه ایران حتی بیشتر از وزارت خارجه ایالات متحده نفوذ محدودی در شکل دادن به سیاست خارجی دارند. آنها باید دائماً با نهادهای عمیق دولت به‌ویژه سپاه که در فرآیند تصمیم‌گیری نقش ایفا می‌کنند، دست‌وپنجه نرم کنند. ظریف در سال 2021 از این موضوع به عنوان مبارزه بین «دیپلماسی و میدان نبرد» یاد کرد. عراقچی در مجلس اولویت‌های خود را تشریح کرد و وعده دیپلماسی «جامع، فعال و مؤثر» را داد. او خواستار برقراری رابطه مبتنی بر «احترام متقابل» با اروپایی‌ها و «مدیریت» خصومت‌ها با آمریکا شده است و خواستار لغو «شرافتمندانه» تحریم‌های آمریکا از طریق مذاکرات «هدفمند» و جدی است. دستورکار عراقچی مانند بسیاری دیگر از مقامات ایرانی، «ادامه روابط قوی با چین و روسیه و گسترش همکاری با اقتصادهای نوظهور مانند هند، اندونزی، آفریقای جنوبی و برزیل» است.
