گردش به راست اروپا در قبال ایران؟

این را می‌توان از انتصاب هانا نیومن، قانونگذار حزب سبز آلمان به‌عنوان ریاست هیئت پارلمان اروپا درباره ایران نتیجه گرفت. براساس قوانین پارلمان اروپا، وظیفه هیئت‌های بین پارلمانی حفظ و تعمیق روابط با پارلمان‌های کشورهای غیر اتحادیه اروپاست. هیئت‌های نمایندگی تأثیرگذارترین نهادها در اتحادیه اروپا نیستند، اما می‌توانند کانال ارتباطی ارزشمندی با کشورهای ثالث ارائه دهند؛ به‌ویژه در مواردی که روابط رسمی تیره است. مانند مورد ایران. یا در عوض، آنها می‌توانند به انجمنی برای ابراز نارضایتی‌ها از آن کشورها تبدیل شوند، بنابراین به شکل‌گیری روایت‌های منفی و ایجاد فضای سیاسی مضر برای دیپلماسی مولد کمک می‌کنند. نیومن در پرونده ایران تازه‌کار نیست.

باید دید او چگونه به موقعیت جدید خود نزدیک می‌شود، اما اگر فعالیت‌های گذشته او را نشانه‌ای در نظر بگیریم، باید منتظر موضع‌گیری نسبتاً تقابلی او باشیم. نیومن یکی از اعضای سبزهای آلمان، همان حزبی که آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان به آن تعلق دارد، در انتقادات خود از دولت ایران صریح بوده است. او به‌طور مداوم برای گنجاندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست تروریستی اتحادیه اروپا فعالیت می‌کرد؛ اقدامی که جوزپ بورل، نماینده اتحادیه اروپا در سیاست خارجی به دلایل قانونی با آن مخالفت کرد.

از نظر سیاسی، قرار دادن یک نیروی امنیتی رسمی ایران در لیست سیاه احتمالاً مشکلات بیشتری را در روابط اتحادیه اروپا با تهران ایجاد خواهد کرد. هنگامی که جانشین بورل، یعنی نخست‌وزیر سابق استونی، کاجا کالاس، به این سمت انتخاب شد، نیومن از او خواست که این گام را بردارد.  در یکی از مداخله‌های شدید در سیاست اتحادیه در قبال ایران، نیومن سال گذشته تعامل دیپلماتیک بورل با تهران را تحقیر کرد و از او خواست تا «تثبیت رژیم وحشیانه را متوقف کند، در حالی که مردم ایران آماده هستند تا برای سقوط آن جان بدهند».

در مناظره‌ای در ماه آوریل، پس از تبادل حملات بین اسرائیل و ایران، او از نیاز به ایجاد یک ساختار امنیتی منطقه‌ای برای توقف چرخه تشدید تنش صحبت کرد، اما به نظر می‌رسید بیشتر ایران و متحدانش را برای تشدید تنش مقصر می‌داند. او حمله ایران به اسرائیل را محکوم کرد اما اشاره‌ای به حمله مرگبار اسرائیل به ساختمان دیپلماتیک تهران در دمشق نکرد که در وهله اول واکنش تلافی‌جویانه ایران را برانگیخت.  نیومن البته مواضع ضد و نقیض هم داشته است. برای مثال در سال 2021، پارلمان اروپا قطعنامه‌ای را تصویب کرد که نقض حقوق بشر در امارات متحده عربی را محکوم می‌کرد و شامل بندی بود که از اتحادیه اروپا می‌خواست اکسپو 2020 در دُبی را تحریم کند.

با این وجود، نیومن در تضاد آشکار با موضع پارلمان اروپا که اکثراً توسط جناح سیاسی خودش حمایت می‌شد، از نمایشگاه بازدید کرد. نیومن کار با کشورهای عربی خلیج‌فارس را با راه رفتن بر روی یک طناب دیپلماتیک مقایسه کرد و پیشنهاد کرد که نگرانی‌های حقوق بشر با سایر منافع، مانند تغییرات اقلیم، حقوق زنان، همکاری اقتصادی و غیره ترکیب نشود. این رویکرد معقول است. با این حال، به نظر نمی‌رسد که او آماده پذیرش همان روحیه در برخورد با ایران باشد. در واقع، او از انتصاب خود به‌عنوان رئیس هیئت ایران با تمرکز بر «مبارزه برای یک ایران دموکراتیک و آزاد» استقبال کرد. این هیئت، احتمالاً در تهران برای دیدار با همتایان خود در مجلس ایران، که یکی از نهادهای اصلی تاثیرگذار بر برجام است، استقبال نخواهد کرد.

در گذشته، چنین بازدیدهایی با قاعده خاصی انجام می‌شد و این امر مانع از بیان نظرات قوی در مورد حقوق بشر و سایر جنبه‌های سیاست‌های ایران توسط نمایندگان پارلمان اروپا نمی‌شد. با این حال، به نظر می‌رسد که نیومن هرگونه مشروعیت پارلمان فعلی ایران را که در بهار امسال انتخاب شد، رد می‌کند. درحالی‌که دیدارهای متقابل به اعتمادسازی، درک بهتر دیدگاه‌های طرف مقابل - بدون لزوم موافقت با آن دیدگاه‌ها - و در نهایت گسترش فضای دیپلماسی کمک می‌کند. برخلاف انتقادات نیومن و بسیاری دیگر از نمایندگان پارلمان اروپا از ارتباط دیپلماتیک با ایران، حقیقت این است که این ارتباط در 45 سال گذشته، هرگز زیاد نبوده، بلکه بسیار کم بوده است. بستن یک کانال موجود، در زمانی که تهران انعطاف بیشتری نسبت به غرب، به‌ویژه اروپا نشان می‌دهد، عاقلانه نیست و می‌تواند ارتباط دیپلماتیک اتحادیه اروپا را کاهش دهد.