احتیاط اروپا در قبال پزشکیان

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب ایران، یک میانه‌رو در چارچوب معیارهای سیاست در ایران است و قول داده است که مسیر گفت‌وگو با قدرت‌های غربی را باز کند. البته او خواهان تغییرات اساسی در حکومت دینی کشورش نیست.

این جراح قلب و نماینده باسابقه مجلس برای اثبات این موضوع، جشن پیروزی در انتخابات اخیر را بر مزار آیت‌الله روح‌الله خمینی، رهبر فقید انقلاب اسلامی برگزار کرد.

مجید گلپور، کارشناس سیاست بین‌الملل و استاد دانشگاه بروکسل، می‌گوید که تصمیم برای ادای احترام به آیت‌الله یک سیگنال روشن بود. گلپور می‌گوید: «به محض انتشار نتایج، اولین جایی که پزشکیان برای سخنرانی عمومی انتخاب کرد، مقبره آیت‌الله خمینی بود. بنابراین در حال حاضر محافظه‌کارانه‌تر از این نمی‌شود.»

این استاد دانشگاه می‌گوید که پزشکیان برنامه‌های کوتاه‌مدتی را در دستور کار خود قرار داده است و برای این منظور، حاضر است نوعی اصلاحات خاص را بپذیرد که به او اجازه می‌دهد با کسانی که به خوبی با جمهوری اسلامی کنار نمی‌آیند کار کند. شاید این مسیری باشد که ایران بتواند با پی گرفتن آن از بحران بیرون آید.

رئیس‌جمهور جدید باید ثابت کند که شایسته جانشینی رئیس‌جمهور فقید ابراهیم رئیسی است که فوت وی در سقوط بالگرد در ماه مه باعث برگزاری انتخابات زودهنگام شد. رئیسی به‌عنوان یکی از نزدیکان آیت‌الله علی خامنه‌ای، جایگاه ویژه‌ای داشت. 

پزشکیان باید در حکومتی که هنوز عمدتاً تحت تسلط چهره‌های رادیکال است و تحت فشار جنگ جاری بین اسرائیل و حماس در نوار غزه و بیم و هراس قدرت‌های غربی از افزایش غنی‌سازی اورانیوم در ایران، برنامه هسته‌ای ایران را عادی کند. توافق سال 2015 که به منظور محدود کردن برنامه اورانیوم غنی‌شده ایران بود و از زمانی که دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد، متوقف شد و طبق گزارش سازمان ملل، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران اکنون بیش از 20 برابر بیشتر از حد توافق‌شده است.

اتحادیه اروپا بر عزم صریح خود تاکید کرده است که «ایران هرگز نباید سلاح هسته‌ای تولید کند یا به آن دست یابد». این بلوک همزمان با اجرای تحریم‌های سازمان ملل، اقدامات محدودکننده خود را در واکنش به فعالیت‌های اشاعه هسته‌ای ایران اعمال کرده است.

پروفسور گلپور می‌گوید: «جمهوری اسلامی در یک قدمی داشتن بمب اتمی است، بنابراین ما دیگر نمی‌توانیم مانند جوزپ بورل (رئیس سابق دیپلماسی اتحادیه اروپا) سال‌ها و سال‌ها صبر کنیم.» اروپا باید با همکاری ایالات متحده آمریکا و البته بازیگران اصلی منطقه خاورمیانه یعنی عربستان سعودی، ترکیه، مصر، اسرائیل و کشورهای عربی که منافع خود را در حل این مشکلات دارند، پرونده‌های مختلف خود را آماده کند.

در طول مبارزات انتخاباتی، نامزدهای ریاست‌جمهوری ایران در مورد سناریوهای احتمالی در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر امسال آمریکا بحث کردند. تهران مذاکرات غیرمستقیم با دولت بایدن داشته است، اما هیچ حرکت روشنی برای لغو تحریم‌های اقتصادی صورت نگرفته است.

وزارت خارجه آمریکا انتخابات اخیر ایران را «نه آزاد و نه عادلانه» خواند و خاطرنشان کرد که «تعداد قابل توجهی از ایرانیان در این انتخابات شرکت نکردند». اتحادیه اروپا همچنین تحریم‌هایی را علیه ایران به دلیل نقض حقوق بشر اعمال کرده است.

رئیس‌جمهور منتخب وعده انعطاف بیشتر در اجرای قانون حجاب را داده است، اما گلپور می‌گوید اتحادیه اروپا باید مطالبات بیشتری در این زمینه داشته باشد. در همین حال، ایران اولین حمله مستقیم خود را به اسرائیل در ماه آوریل و پس از حمله اسرائیل به یکی از خانه‌های دیپلماتیک خود در سوریه انجام داد. علاوه بر این، گروه‌های شبه‌نظامی مسلح نزدیک به تهران - مانند حزب‌الله لبنان و شورشیان حوثی یمن - در جنگ غزه شرکت دارند و حملات خود را در انتقام از اسرائیل افزایش داده‌اند. اتحادیه اروپا همچنین ایران را به دلیل تامین پهپادهای روسیه که مسکو از آنها در جنگ خود علیه اوکراین به طور گسترده استفاده کرده است، تحریم کرده است.