تحلیل گاردین از انتخابات ایران

درگذشت سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، در سانحه سقوط بالگرد در ماه گذشته، تکان‌دهنده بود. از این روحانی محافظه‌کار ۶۳ ساله نه‌تنها انتظار می‌رفت که برای دور دوم نامزد شود، بلکه انتظار می‌رود که دولت او بخشی از دوران گذار قدرت در آینده باشد. برخی حتی درباره احتمال صعود بیشتر رئیسی در نردبان قدرت را مطرح می‌کردند. با این حال همه این گمانه‌زنی‌ها حالا خاموش شده است. قرار است انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ۲۸ ژوئن برگزار شود، اما هیچ‌کس انتظار ندارد که جایگزین رئیسی تغییرات سیاسی قابل توجهی ایجاد کند.

اولویت‌های حکومت ایران تداوم و ثبات است. ایران به‌خوبی می‌داند که ممکن است به زودی مجبور شود با خصومت دولت دوم ترامپ رودررو شود و پس از اعتراضات گسترده سال ۱۴۰۱ این احتمال وجود دارد که بار دیگر در داخل با نارضایتی‌های گسترده‌ای روبه‌رو شود. شواهد سال‌های اخیر حاکی از آن است که ایران بیشتر نگران تثبیت محافظه‌کارانه در رأس قدرت است تا مشروعیت ناشی از مشارکت اندک در انتخابات.

در آخرین رقابت انتخاباتی، شورای نگهبان که وظیفه بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی را برعهده دارد، همه اصلاح‌طلبان را ردصلاحیت کرد. این بار یک چهره اصلاح‌طلب توانست از سد شورای نگهبان عبور کند. مسعود پزشکیان که پزشک است و نماینده مجلس و در گذشته وزیر بهداشت بوده است تائیدصلاحیت شد. پدر پزشکیان آذری و مادرش کُرد هستند. آنها بدبین هستند معتقدند که او دقیقاً به این دلیل انتخاب شده است که بعید به نظر می‌رسد که برنده شود و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس را به‌عنوان محتمل‌ترین پیروز در بین شش نامزد دیگر می‌بینند.

سعید جلیلی، مشاور سابق امنیت ملی که به خاطر عقاید مذهبی تندرو شهرت دارد، یکی از رقبای دیگر است. آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۲۰۲۱ برگزار شد و کمترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور بود. به‌طوری که تنها ۴۸ درصد از رای‌دهندگان رای خود را به صندوق انداختند. بنابراین حکومت ایران برای تقویت اعتبار به مشارکت بیشتر نیاز دارد و در نتیجه مجبور است حداقل بخشی از مردم را دوباره درگیر انتخابات کند.

اصلاح‌طلبان تهدید کرده بودند که اگر هیچ‌یک از نامزدهایشان اجازه نامزدی پیدا نکنند، انتخابات را تحریم خواهند کرد. برخی نیز فکر می‌کنند که هسته قدرت در ایران ممکن است به مهار جناح‌بندی و جنگ داخلی در صفوف محافظه‌کار امیدوار باشد. اما فرض رایج این است که آقای پزشکیان مجاز به شرکت در این مسابقه است زیرا قدرت‌های ایران مطمئن هستند که او پیروز نخواهد شد.

علی لاریجانی، یک محافظه‌کار میانه‌رو است که ردصلاحیت شده است. اگر او تائید صلاحیت می‌شد ممکن بود به‌عنوان یک چهره سنگین‌وزن، بیشتر یک تهدید باشد. در گذشته، حسن روحانی با حمایت علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور سابق، به ریاست‌جمهوری رسید. آقای پزشکیان چنین حامی قدرتمندی ندارد. در صورت برنده شدن او، آنهایی که در صدر هستند همچنان مطمئن هستند که او مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

آقای قالیباف که بارها با اتهامات فساد روبه‌رو بوده سابقه نظامی و ریاست پلیس را در کارنامه دارد. از او به عنوان کاندیدایی یاد می‌شود که توان ایجاد اجماع میان محافظه‌کاران و برخی نهادهای نظامی را دارد. برخی از تحلیلگران معتقدند که او ممکن است ایران را به سمتی سوق دهد که آنها آن را احتمالاً آینده اجتناب‌ناپذیر ایران می‌دانند: قدرت یافتن روزافزون نیروهای نظامی بر کشور و به حاشیه رفتن جناح روحانیت.

او همچنین شهردار سابق تهران است که شهرت تکنوکرات بودن را یدک می‌کشد. همین امر باعث شده که برخی امیدوار باشند که ممکن است او بتواند شرایط زندگی را بهبود بخشد. برخی دیگر معتقدند که یک دولت محافظه‌کار شایسته‌تر از دولت رئیسی نیز ممکن است روابط با غرب را تا حدودی بهبود بخشد. اما شکاف بین اولویت‌های حکومت در ایران و آرزوهای مردم که نه‌تنها چشم‌انداز اقتصادی بهتر، بلکه آزادی‌های اجتماعی و سیاسی می‌خواهند، هرگز تا این حد زیاد نبوده است.