دولت مخالف است/بررسی تلاش شهرداری برای بستن خانه اندیشمندان

شهرداری با در دست داشتن حکم ماده 477 این بار عزم خود را بیش از پیش جزم کرده و اقدام به تخلیه خانه اندیشمندان علوم انسانی کرد. پافشاری شهرداری برای اجرای این حکم در حالی بود که برخی از اعضای شورای شهر تهران، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران و بسیاری از فعالان حوزه علوم انسانی، رسانه‌ها و فعالان حوزه شهری با اجرای آن مخالف بودند.

اما نکته حائز اهمیت نامه‌ای بود که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور خطاب به علیرضا زاکانی، شهردار تهران نوشته و درخواست کرده بود که این حکم فعلاً اجرا نشود. اما آنطور که مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران می‌گوید لجبازی‌های شهرداری تهران قرار نیست تمامی داشته باشد و این هم از آن دسته لجبازی‌هایی است که شهرداری بر آن اصرار دارد؛ حتی با وجود تجربه‌هایی مانند ساخت مسجد در پارک قیطریه که شهرداری در آخر مجبور شد تسلیم شهروندان تهرانی شده و از موضع خود کوتاه آید.

شنبه و یکشنبه ساختمان خانه اندیشمندان علوم انسانی بار دیگر پر بود از تنش؛ تنشی که شهرداری برای اجرای حکم تخلیه خانه اندیشمندان به وجود آورد. شهرداری با وجود تذکر برخی از اعضای شورای شهر تهران باز هم برای اجرای این حکم رفته بود. این در حالی است که مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در صحن علنی پارلمان شهری پایتخت (که مقداد محتشم‌آرا، رئیس مرکز حقوقی شهرداری هم در این جلسه حضور داشت) تاکید کرد شهرداری دو، سه روز اقدامی انجام ندهد تا جلسه‌ای در یک جلسه متشکل مدیران شهرداری، برخی از اعضای شورای شهر تهران و مدیران خانه اندیشمندان تصمیمی به دور از جنجال گرفته شود اما سیدمرتضی روحانی، شهردار منطقه 6 برای اجرای حکم به خانه اندیشمندان رفته و با نمایندگان کلانتری و اجرای احکام اقدام به اجرای حکم کرد.

هنوز جلسه شورای شهر تهران تمام نشده بود که محتشم‌آرا هم خود را به خانه اندیشمندان رساند و به روحانی ملحق شد. مهدی چمران طی تماسی تلفنی بار دیگر به آنها گوشزد کرد که از این اقدام دست بردارند تا جلسه برگزار شود. در جریان این تماس مهدی اقراریان نیز تاکید کرد که 10 نفر از اعضای شورای شهر تهران به چمران نامه نوشته‌اند تا برای اجرای حکم صبر کنند. این دو مدیر شهرداری نیز قول دادند که خانه اندیشمندان را ترک کنند اما تا ساعت‌ها آنجا ماندند و فهرست‌برداری (بخشی از اجرای احکام) را به سرانجام رساندند.

اجرای رویدادهای فاخر به دور از حاشیه

در نامه‌ای که اقراریان از آن خبر داده، علاوه بر اینکه خواسته شده زاکانی مانع از اجرای حکم شود، اعضای شورای شهر تهران درخواست کردند که نسبت به انعقاد قراردادی جدید به منظور ادامه فعالیت خانه اندیشمندان در مکان کنونی براساس رویکرد تقویت و توسعه فعالیت‌های خانه، اقدامات لازم صورت گیرد. در این نامه قید شد؛ «خانه اندیشمندان علوم انسانی نه به عنوان یک مکان بلکه به مثابه یک قرارگاه اندیشه‌ورزی در چارچوب موسع گفتمان انقلاب اسلامی در قلب تهران و یکی از دستاوردهای قابل افتخار جمهوری اسلامی در عرصه‌های علمی و هنری است که به دور از حاشیه‌سازی متداول رویدادهای فاخر فرهنگی را در کشور به اجرا درآورده و به الگویی برای شکل‌گیری نهادهای خودجوش مردمی در چارچوب ارزش‌های دینی، ملی و انقلابی بدون فروغلتیدن به افراد و تفریط مبدل شده است.»

مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران بعدازظهر یکشنبه خود را به خانه اندیشمندان رساند تا حین بازدید در جریان آخرین اخبار قرار گیرد. از سوی دیگر دولت با وجود دهن‌کجی زاکانی به نامه رئیس‌جمهور باز هم میزبان شهردار تهران در هیئت دولت بود و آنطور که فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در صفحه ایکس خود نوشته: «مسئله پیش‌آمده برای خانه اندیشمندان علوم انسانی در جلسه امروز هیئت دولت  مطرح و پیگیری شد. به دستور رئیس‌جمهور، اقدامات لازم برای رفع موانع و حمایت از این نهاد علمی و اندیشه‌ورز در دستور کار قرار گرفت. دولت خود را متعهد به پشتیبانی از جریان آزاد فکر، اندیشه و تبادل نظر می‌داند.»

شهرداری نگرش‌های مختلف را رقیب خود می‌داند

علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران نیز در پاسخ به سوال هم‌میهن مبنی بر اینکه چرا شهرداری در این دوره با سمن‌های مردم‌نهاد برخوردهای سلبی را انتخاب کرده است؟ تاکید کرد: «به دلیل آنکه رفتار شهرداری تهران (به ویژه در این دوره) با نگرش‌های مختلف رفتار پدرانه‌ای نیست و خود را در حد یک حزب سیاسی کوچک کرده است. بنابراین شهرداری، خود را رقیب این نگرش‌ها و آنها را رقیب خود می‌داند.»

او افزود: «در حالی که اگر رفتار شهرداری با مجموعه‌هایی مانند خانه اندیشمندان علوم انسانی و مصادیق دیگر پدرانه بود حتماً آنها را زیر چتر خود می‌گرفت و به آنها کمک می‌کرد. اگر انتقادی به عملکرد آنها وجود داشت اصلاح می‌شد. در حقیقت با یک تعامل دوجانبه مسیر رو به بهبود اتخاذ می‌شد. اما متاسفانه رفتار شهرداری اینگونه نیست.»

جفای شهردار تهران به مردم تهران و ایران

علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور درباره خانه اندیشمندان و رایزنی سرنوشت‌ساز دولت با علیرضا زاکانی به هم‌میهن گفت: «نه من بلکه مجموعه انجمن‌های علمی و فرهیختگان در حوزه علوم انسانی و اجتماعی شهادت می‌دهیم که مدیریت خانه اندیشمندان با نگاهی کاملاً علمی، در راستای دانش‌افزایی، ترویج علم و بدون هیچ گرایش سیاسی در این سال‌ها فعالیت خود را ادامه داده است. به نظر من چراغ علمی را خانه ‌اندیشمندان روشن نگه داشته است. هر جامعه و شهری باید افتخار کند به محلی که باعث گردآمدن اصحاب علم شده است و تبدیل به یک نام و نشان دانش‌افزایی علوم انسانی شده است.»

او افزود: «تمام گرایش‌ها در خانه اندیشمندان صحبت کردند. تهران مکان‌های زیاد و مختلفی دارد. من متمرکز شدن شهردار در به هم زدن ساختار خانه اندیشمندان را درک نمی‌کنم. البته روندی صورت گرفته و ما به آن احترام می‌گذاریم. اما نباید به بهانه‌های مختلف نوع تعاملی که خانه اندیشمندان با اهل ادب، علم و فرهنگ در حوزه انسانی و اجتماعی داشته به هم بریزد. من نگرانی دارم که ممکن است این اتفاق بیفتد و با این نگرانی صحبت می‌کنم. اگر این باشد شهرداری به وظیفه انسانی و اخلاقی خود در قبال نه‌تنها شهروندان تهرانی (و حتی تمام کشور چون خانه اندیشمندان بر ایران اثر دارد) عمل نکرده است.»

ربیعی با اشاره به تعاملات بین دولت و شهردار تهران، تاکید کرد: «آقای پزشکیان دوبار نامه‌زده و حضوری صحبت کرده است. تعدادی از اعضای دولت نیز صحبت کردند و تعاملاتی در این زمینه داشته‌اند. اگر نگرانی شیوه مدیریت خانه اندیشمندان است که می‌توان انجمن‌های علمی را در مدیریت خانه اندیشمندان دخیل کرد. هر کسی با هر گرایشی که در انجمن‌های علمی علوم انسانی و اجتماعی رای آورد، می‌تواند در مدیریت خانه اندیشمندان مشارکت داشته باشد. می‌توان ترکیبی از اصحاب علمی مدیریت این خانه را به دست بگیرند تا نگرانی شهرداری را مرتفع کند. اما اگر قرار باشد به مرور ترتیبی اتخاذ شود که خانه اندیشمندان تهی از اندیشه‌ورزی و اندیشه‌گری شود، جفا به مردم تهران و ایران است.»

دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور در پاسخ به این سوال که آقای شهردار به اعضای کابینه و رئیس‌جمهور چه جوابی داده است؟ گفت: «فعلاً در حال تعامل هستند. من از اعضای شورای شهر تهران سپاسگزارم که اکثر آنها برای حفظ این مجموعه تفاهم دارند. باید به این تعاملات در حال انجام فرصت دهیم و امیدوارم ترتیبی داده شود که همواره صدای علم از خانه اندیشمندان به مردم تهران و ایران برسد و چراغ آن کماکان روشن بماند.»

نگاه‌های سیاسی در فرهنگ ممنوع

هادی خانیکی، نایب‌رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات نیز در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره رفتار شهرداری با خانه اندیشمندان تاکید کرد: «به نظر من مجموع فراز و فرودهایی که در شهر تهران با صفت پاتوق‌ها یا کانون‌های اندیشه‌ای، حرفه‌ای و تخصصی و اینکه معمولاً به دست آوردن اعتبار و شأنیت علمی، فرهنگی و اجتماعی پدیده‌ای ناگهانی نیست که حتی با یک سیاست‌گذاری یا برنامه اجرایی خاص و کوتاه‌مدت به دست بیاید. مسئله خانه اندیشمندان علوم انسانی را باید یک مسئله جدی، ملی، فرهنگی و فرابخشی دید.»

او افزود: «واقعیت را کسی انکار نمی‌کند که در دستگاه‌های حاکمیتی (دولت، شهرداری، نهادهای عمومی و سایر قوا مانند قوه مقننه یا قوه قضائیه) حتماً اختلاف‌نظرهایی به لحاظ حقوقی، مدیریتی، اعتبارات و... وجود دارد. اما پیش و بیش از همه این موارد باید توجه داشت که جامعه امروز به‌ویژه جامعه اندیشه‌ای، فرهنگی و علمی ما نیازمند حلقه‌های وصلی است که به آنها امکان گفت‌وگو، ارتباط با یکدیگر و افزایش سرمایه اجتماعی و فرهنگی و نمادین می‌دهد و از این آورده همه منتفع می‌شوند. این پدیده‌ای نیست که بگوییم یک دستگاه خاص از آن منتفع می‌شود. آن چیزی که واقعاً مایه تأسف است این است که مسئله اندیشمندان به یک مقوله چالشی برسر بقا یا عدم بقای آن برپایه روندی که تاکنون داشته، تبدیل شده است. روندی که خانه اندیشمندان طی کرده این است که در دانشگاه اعتبار پیدا کرده است. تقریباً تمام جامعه انجمن‌های معتبر علمی (که مجموع آن بزرگ‌ترین حلقه علوم اجتماعی و علوم انسانی کشور هستند) اینجا را به عنوان خانه خود تلقی می‌کنند، برای گفت‌وگوهایی که به بسیاری از مسائل کشور می‌پردازد.»

تاکید کرد: «من به عنوان دانشگاهی که در بسیاری از نهادهای علمی فعالیت می‌کنم در عین حال از سیاست پرهیزی ندارم و نمی‌گویم که نظر و دیدگاه سیاسی ندارم، می‌گویم که باید به مسئله خانه اندیشمندان فراتر از این نگاه‌های سیاسی‌بخشی و جناحی نگاه کنیم، چراکه این سرمایه به سادگی به دست نمی‌آید. نهادهای علمی، فرهنگی و مدنی به دلیل فقر یا ضعف فیزیکی مکان، به دلیل فقر یا ضعف اعتماد و یا به دلیل فقر و ضعف تعلق خاطر و اشتیاق، سرمایه اجتماعی را می‌سازد. سرمایه اجتماعی مسئله‌ای نیست که فقط با پول و اعتبار به دست بیاید، بلکه سال‌ها طول می‌کشد تا یک چنین تعلق خاطر به وجود آید. در حال حاضر مسئله هویت‌های ترکیبی و تلفیقی در برابر چندپارگی‌های هویتی، انقطاب و گسستگی‌هایی که جامعه ما را از لحاظ هویت ملی، هویت مذهبی، هویت تمدنی تهدید می‌کند، بنابراین جامعه واقعاً به مکان‌ها و امکان‌هایی نظیر خانه اندیشمندان احتیاج دارد.»

خانیکی با اشاره به اینکه به نظر من به این مسئله باید فراتر از منازعات حقوقی، هویتی و برجسته شدن هویت‌های بخشی (که احساس شود یک بخشی نباید در مقابل بخش دیگر کوتاه بیاید) دیده بشود، گفت: «بقای خانه اندیشمندان به سود همه است، به سود ایران، جامعه علمی کشور، دانشگاهیان و محققان (که دنبال جایی هستند که به آنجا اعتماد داشته باشند) به سود دولت و حتی شهرداری است. برای شهرداری تهران نباید مکان اینقدر اهمیت داشته باشد که فکر کنند تقسیم این مکان بین بخش‌های مختلف و اینکه دو اتاق به این طرف و سه اتاق به آن طرف اختصاص دهند، مسئله حل می‌شود. به نظر من باید یک مقدار ارتفاع بگیریم. چون مسئله فرهنگ را با منازعات سیاسی، جناحی و بخشی نمی‌توان حل کرد.»

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید