شنیده شدن صدای ایران/درباره فروم دوحه و مواضعی که محمدجواد ظریف مطرح کرد
بیستوسومین دوره مجمع دوحه «Doha Forum» در تاریخ ۶ تا ۷ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۵ و ۱۶ آذرماه ۱۴۰۴) در پایتخت قطر برگزار شد.
بیستوسومین دوره مجمع دوحه «Doha Forum» در تاریخ ۶ تا ۷ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۵ و ۱۶ آذرماه ۱۴۰۴) در پایتخت قطر برگزار شد. در این نشست رهبران کنونی و سابق جهان، سیاستگذاران و کارشناسان از سراسر جهان گرد هم آمدهاند تا درباره چالشهای تعیینکننده منطقه و جهان از صلح و امنیت تا اقتصاد و فناوری به گفتوگو بپردازند.
افراد تاثیرگذار و شناختهشدهای مانند محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران، بیل گیتس، مدیرعامل پیشین مایکروسافت، دونالد ترامپ جونیور، فرزند رئیسجمهور آمریکا و هیلاری کلینتون، نامزد پیشین انتخابات ریاستجمهوری آمریکا از جمله مهمانان ویژه این نشست بودند و احمد الشرع، رئیسجمهور انتقالی سوریه، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، نواف سلام نخستوزیر لبنان، بدرعبدالعاطی، وزیر خارجه مصر و تام باراک، فرستاده ویژه رئیسجمهور آمریکا در امور سوریه و لبنان از جمله مقامهای فعلی بودند که در این نشست حضور داشتند.
سعید خطیبزاده، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان بلندپایهترین مقام فعلی ایران در این نشست حاضر بود. برگزاری این نشست همزمان با صدور بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس و تکرار ادعاهای ارضی امارات متحده عربی علیه ایران بار دیگر اختلافهای ریشهدار و بیاعتمادی میان ایران و همسایگان عرب جنوبیاش را در کانون توجهها قرار داد.
حضور محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران در پنل ایران و محیط امنیتی در حال تغییر منطقه در این نشست و مناظره او با جاسم البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس از جمله بخشهایی از این نشست بود که در رسانهها و شبکههای اجتماعی ایرانی و عربی دست به دست شد. سال گذشته سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، شخصاً در این نشست شرکت کردهبود، اما در نشست سال جاری، محمدجواد ظریف به عنوان یک مقام سابق مسئولیت دفاع از مواضع ایران را بر عهده داشت.
حضور مقامهای کنونی و پیشین جمهوری اسلامی و کارشناسان ایرانی در چنین نشستهایی فرصتی بینظیر برای ایران است که در شرایط پیچیده جاری کشور و همچنین تلاشهای غرب برای انزوای ایران در عرصه بینالمللی، از منافع و مواضع ایران حمایت شود. اثرگذار بودن شنیدهشدن صدای ایران در این نشست را میتوان در انتقادهایی که برخی از کارشناسان و گروههای مخالف ایران در نهادهای بینالمللی مطرح شدهاست، متوجه شد.
جیسون برودسکی، مدیر سیاستگذاری در موسسه ضدایرانی «اتحاد علیه ایران هستهای» در واشنگتن در انتقاد از دعوت محمدجواد ظریف به این نشست گفتهاست که دعوت از یک فرد تحریمشده توسط آمریکا به یک نشست مهم و همچنین میزبانی پنل توسط اندیشکده آمریکایی کوئینسی که طرفدار بهبود روابط ایران و آمریکا است، یک اقدام جنجالی تلقی میشود. به نوشته او نشست دوحه به «واسطهای برای عادیسازی پروپاگاندای ایران» تبدیل شدهاست.
جروزالمپست هم در گزارشی تاکید میکند که هرچند قطر در سالهای اخیر توانستهاست جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر اثرگذار بینالمللی تثبیت کند، اما جنگ غزه و حمایت قطر از حماس و اخوانالمسلمین باعث شدهاست که دیدگاه منفی نسبت به دوحه در حلقههای طرفدار اسرائیل تشدید شود. این روزنامه اسرائیلی اشاره میکند که در شبکههای اجتماعی، بهویژه در حلقههای طرفدار اسرائیل، نقدهای منفی متعددی علیه نشست سال جاری مجمع دوحه منتشر شد؛ هرچند که این نقدها راهی به رسانههای جریان اصلی پیدا نکرد.
با این حال حضور نمایندگان ایران در این نشست، چه در جایگاه معاون وزیر خارجه و چه در جایگاه یک شخصیت شناختهشده بینالمللی به عنوان معاون پیشین رئیسجمهور و وزیر پیشین امور خارجه، در مجامع بینالمللی و بهویژه در جمع کشورهای منطقه برای تهران ضروری بود. در شرایطی که سیاست رسمی وزارت امور خارجه در شرایط فعلی اولویت دادن به روابط منطقهای و همسایگان است، ضرورت گفتوگو و دیالوگ با کشورهای منطقه، به ویژه در منطقه خلیجفارس بیش از هر زمان دیگری احساس میشود.
بیاعتمادی و سوءظن میان ایران و همسایگانش به ویژه در حوزه خلیج فارس، حتی پیش از انقلاب اسلامی در ایران هم وجود داشت و مختص به دهههای اخیر نیست. کشورهای جنوب خلیج فارس همواره قدرت ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی علیه خود تلقی میکنند.
در شرایطی که ایران تحت فشارهای بینالمللی با هدایت آمریکا و غرب قرار دارد، تهران بیش از هر زمان دیگری نیاز دارد که این بیاعتمادی و سوءظن را برطرف کند و روابط خود را با کشورهای جنوب خلیج فارس بهبود دهد. مسیر اصلی این بهبود روابط نه از طریق تکرار و پافشاری بر مواضع قبلی، بلکه از مسیر تلاش برای برطرف کردن سوءتفاهمها و شناسایی دقیق ریشههای نگرانی و سوءظن در طرف مقابل میگذرد.
بخشی از مناظره ظریف و بدیوی که در شبکههای اجتماعی با سرعت منتشر شد، همچنان همان رویکرد همیشگی مقصریابی و اتهامزنی به یکدیگر را مشاهده میکنیم. با این حال ظریف در سخنان خود در این نشست تاکید کرد که «ایران میخواهد با کشورهای عربی همکاری کند. نکته اینجاست که منطقه از بهبود روابط چیزی جز سود و منفعت نمیبرد.» او همچنین گفت: «دوستان ما در منطقه با همکاری با ایران همهچیز بهدست میآورند و چیزی از دست نمیدهند.»
مجمع دوحه در طول سالهای اخیر به مکان مناسبی برای گفت و گوهای منطقهای تبدیل شدهاست و حضور شخصیتهای سیاسی و کارشناسان ایرانی در این نشست به شنیده شدن صدای ایران در عرصه بینالمللی و منطقهای کمک کردهاست. با این حال تهران باید تلاشهای خود را بیشتر کند تا مواضع منطقی ایران در شرایطی که فشارهایغرب افزایش یافتهاست، بیش از پیش شنیدهشود.
