در آستانه سفر ترامپ به منطقه/ مذاکرات ایران و آمریکا از سر گرفته شد
مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده آمریکا، احتمالاً پس از یک هفته وقفه از سر گرفته خواهد شد.
مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده آمریکا، احتمالاً پس از یک هفته وقفه از سر گرفته خواهد شد. روز گذشته سایت نورنیوز – نزدیک به علی شمخانی، دبیر پیشین شورایعالی امنیت ملی – به نقل از یک مقام مطلع نوشت که این مذاکرات روز یکشنبه هفته آینده یعنی ۲۱ اردیبهشت / ۱۱ می، در مسقط انجام می‌شود؛ خبری که تا لحظه تنظیم این گزارش از سوی وزارت امور خارجه تائید یا تکذیب نشد.
پیش از این، باراک راوید، خبرنگار اسرائیلی سایت آکسیوس نیز به نقل از استیو ویتکاف مدعی شده بود کاخ سفید در تلاش برای برنامه‌ریزی مذاکرات دور چهارم برای پایان هفته جاری است. دور چهارم مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا در شرایطی برگزار خواهد شد که خاورمیانه وضعیت متزلزلی دارد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده هفته آینده به خاورمیانه سفر خواهد کرد. رئیس‌جمهور آمریکا شب گذشته در جریان دیدار با مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، ضمن اعلام خبر سفر خود به خاورمیانه، اظهار داشت: «قبل از آن سفر، خبر بسیار بسیار مهمی برای اعلام کردن خواهیم داشت. نمی گویم که در چه موردی هست اما خیلی مثبت است.»
بقایی: پیشنهاد عمان در دست بررسی است
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه شب گذشته در پاسخ به ایرنا، اخبار منتشر شده درباره زمان مذاکرات را تائید یا رد نکرد. بقایی گفت: «اطلاع‌رسانی در این خصوص به محض قطعی شدن زمان و مکان آن، توسط میانجی عمانی اعلام خواهد شد.» او ادامه داد: «تا این لحظه تاریخ قطعی برای دور بعدی گفت‌وگوها تعیین نشده است اما پیشنهاد عمان برای برگزاری گفت‌وگوها در اوایل هفته آینده، در دست بررسی قرار دارد.»
ویتکاف: مذاکرات با ایران در مسیر درست است
باراک راوید، خبرنگار اسرائیلی مقیم آمریکا روز گذشته چهار پست در شبکه ایکس منتشر کرد که دو پست آن حاوی نکات گفت‌وگوی او با استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه درباره ایران بود. او پس از اعلام این خبر که آمریکا در حال برنامه‌ریزی انجام این مذاکرات در پایان هفته جاری است، به نقل از ویتکاف نوشت: «اگر این مذاکرات برگزار نشود، فقط به دلیل سفر رئیس‌جمهور ترامپ به خاورمیانه است.» صحبت ویتکاف به سفر هفته آینده دونالد ترامپ به کشورهای عربستان، قطر و امارات اشاره دارد که هنوز جزئیات آن از سوی کاخ سفید اعلام نشده است.
ویتکاف همچنین ضمن مثبت خواندن مذاکرات با ایران، اظهار داشت: «ما در حال پیشرفت هستیم. امیدوارم مذاکرات در مسیر درست حرکت کند. رئیس‌جمهور می‌خواهد در صورت امکان این موضوع از طریق دیپلماتیک حل شود، بنابراین ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا آن را به جریان بیندازیم.» او همچنین ابراز امیدواری کرد که تا قبل یا حین سفر ترامپ به خاورمیانه، توافقی در خصوص مسئله گروگان‌ها در غزه و آتش‌بس نیز به دست بیاید.
فراتر از میز مذاکره
هر دو طرف یعنی عراقچی و ویتکاف همواره در اظهارنظرهایشان طی چهار هفته گذشته، از فضای مثبت و رو به جلو در مذاکرات غیرمستقیم صحبت کرده‌اند. اما در فضای رسانه‌ای و فراتر از میز مذاکره، شرایط متفاوت است. آمریکایی‌ها پیش و پس از آغاز دور جدید مذاکرات، رفتارهای متناقض زیادی از خود نشان دادند که می‌توان از آن‌ها یک فهرست تهیه کرد. از جمله اینکه همچنان مشغول اعمال تحریم و سیاست فشار حداکثری علیه ایران هستند و از سوی دیگر اگرچه تهدیدهای آنان نسبت به اقدام نظامی علیه ایران به نسبت قبل کمتر شده اما همچنان وجود دارد.
آن‌ها اظهارات متناقضی درباره حفظ حق غنی‌سازی در خاک ایران دارند که تا وقتی به موضع مذاکراتی و پشت میز تبدیل نشود، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. اما در صورتی که این اتفاق رخ دهد، حداقل بر اساس مواضع اعلامی جمهوری اسلامی، این مذاکرات با چالش روبه‌رو خواهد شد. چرا که سیاست Zero Enrichment یا غنی‌سازی صفر که پیش از این توسط تیم ترامپ در دولت اول او پیگیری می‌شد، یکی از خطوط قرمز ترسیم‌شده در این مذاکرات است.
از سوی آنان عبارت‌هایی مانند برچیدن کامل برنامه هسته‌ای، تعطیلی غنی‌سازی و مانند آن طی چند روز گذشته تکرار شده است. در دل همین بازی‌های رسانه‌ای، ترامپ کار را یک سطح ارتقاء داد و در مصاحبه چهارشنبه هفته گذشته با شبکه NBC گفت که ایران وقتی نفت دارد، چه نیازی به انرژی هسته‌ای خواهد داشت. اظهارنظر عجیبی که با واکنش مقامات وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی روبه‌رو شد. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا نیز چندی پیش «غنی‌سازی اورانیوم بدون اهداف تسلیحاتی» را امری بی‌سابقه در جهان خوانده بود.
عصر دیروز، بهروز کمالوندی، درباره این اظهارنظر گفت: «در پاسخ به ادعای وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه ایران تنها کشور غیردارنده سلاح هسته‌ای است که غنی‌سازی دارد؛ باید گفت دچار اشتباه شده‌اند زیرا کشورهایی نظیر هلند، بلژیک، کره جنوبی، برزیل و ژاپن نیز بدون اینکه سلاح هسته‌ای داشته باشند، غنی‌سازی انجام می‌دهند.» طرف ایرانی نیز مواضع و خط قرمزهای خود را به‌طور مرتب اعلام می‌کند. علاوه بر غنی‌سازی صفر که خط قرمز ایران محسوب شده، مقامات همواره بر این موضوع تاکید می‌کنند که نیازهای هسته‌ای کشور را در نظر می‌گیرند. وزارت امور خارجه همچنین اعلام کرده است که مسائل غیرهسته‌ای در دستور کار آنان نیست. مسائل غیرهسته‌ای اشاره به موضوع برنامه موشکی و همچنین فعالیت‌های منطقه‌ای دارد که مناقشه‌برانگیز هستند.
ایران به طور طبیعی، از برنامه دفاعی متعارف خود عقب نخواهد نشست و این برنامه موضوع مذاکره نیست. در خصوص موضوع منطقه‌ای نیز، شرایط با دوران مذاکرات برجام بسیار متفاوت است. تحولات در منطقه و وضعیت گروه‌هایی که طرف‌های آمریکایی و اسرائیل به جمهوری اسلامی ایران منتسب می‌کنند، پس از وقایع ۷ اکتبر و آغاز جنگ در غزه، متفاوت شده است. جغرافیای خاورمیانه پس از ۷ اکتبر تا حد زیادی تغییر کرد و مذاکرات منطقه‌ای به شدت قبل مطرح نیست.
منطقه در لبه بحران
پس از شلیک موشک توسط نیروهای حوثی یمن به فرودگاه بن‌گوریون تل‌آویو، رژیم اسرائیل تا شب گذشته دو بار دست به بمباران این کشور زد. اولین عملیات آنان مربوط به بندر الحدیده در غرب یمن بود. دومین تجاوز آنان به یمن نیز مربوط به عصر روز سه‌شنبه بود که چند نقطه از جمله فرودگاه صنعاء را هدف قرار دادند. یمنی‌ها تهدید کردند که محاصره هوایی رژیم صهیونیستی را تکمیل خواهند کرد و عملیاتی تلافی‌جویانه کلید می‌زنند. رسانه‌های یمنی تهدید کردند که این بار به جای فرودگاه بن گوریون، زیرساخت‌های اسرائیل را هدف قرار خواهند داد.
در غزه نیز وضعیت بحرانی است. نوار غزه از لحاظ انسانی به طور کامل در بحران قرار دارد. رئیس بیمارستان‌های صحرایی نوار غزه روز گذشته اعلام کرد که از ۶۲ روز قبل هیچ دارو و آبی وارد غزه نشده است. بر اساس آمار، هر ۴۰ دقیقه یک کودک کشته می‌شود و تعداد تلفات غیرنظامی در این جنگ، به حدود ۵۳ هزار نفر رسیده است. در سوی دیگر بحران، اسرائیل خود را برای ورود زمینی به نوار غزه آماده می‌کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل اعلام کرد که این رژیم در حال آماده‌سازی برای یک حمله سنگین به غزه است و نظامیان اسرائیلی نیز در این منطقه می‌مانند. طرحی که گفته می‌شود برای اشغال کامل غزه است.
در این شرایط، حزب‌الله لبنان در حالت عملیاتی نیست یا اگر باشد، دولت لبنان از خود تمایلی برای ورود به این بحران نشان نمی‌دهد. عراق ماه‌هاست که جلوی عملیات گروه‌های مقاومت ناشناخته و شناخته‌شده این کشور علیه رژیم اسرائیل را گرفته است. نیروهای حماس و تا حدودی جهاد اسلامی در غزه، اردوگاه‌های کرانه و محدوده اشغالی اسرائیل قابلیت عملیات دارند.
تنها نیرویی که از خارج توان و انگیزه عملیات علیه اسرائیل را دارد، یمنی‌ها هستند. آن‌ها گستره عملیاتی خود را از تنگه باب‌المندب و دریای سرخ تا عمق اسرائیل افزایش داده‌اند. جمهوری اسلامی ایران که پس از هفت اکتبر عدم تمایل خود به ورود مستقیم به درگیری با اسرائیل را نشان داد و پس از دو برخورد نظامی پینگ‌پنگی با رژیم اسرائیل در سال ۱۴۰۳، زنجیره این اقدامات را قطع کرد، در حال حاضر نیز اعلام کرده است که یمنی‌ها در عملیات خود مستقل هستند و اقدامات آنان ارتباطی با تهران ندارد. به‌رغم اینکه تهران این موضوع را بارها اعلام کرده، اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها هر کدام مشغول ماهیگیری از این وضعیت برای خود هستند.
اسرائیلی‌ها در بالاترین سطح به‌طور مستقیم ایران را تهدید و با این الفاظ بازی می‌کنند که اقدام یمنی‌ها در واقع اقدام ایران است. آمریکایی‌ها نیز در چند سطح این مسئله را بیان می‌کنند و در پوشش اخبار مربوط به بمباران یمن نیز همواره از حوثی‌های تحت حمایت ایران نام می‌برند. تحلیلگران بر این باورند که اسرائیلی‌ها در تلاش هستند ایران را به واکنش وادار کنند و آمریکایی‌ها به فکر دوران پس از شکست دیپلماسی هستند.
در چنین فضایی، دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا احتمالاً برگزار خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران کارت‌های خاص خود را در دست دارد و طرف آمریکایی نیز از ابزارهای مختلفی بهره‌مند است. اگرچه از یک سو اسرائیل و از داخل ایران یک جریان فکری خاص در تلاش هستند که این روند را از بین ببرند، اما هنوز این اتصال غیرمستقیم در جریان است.
