بحران سیاسی و نظامی در سرزمین‌های اشغالی ادامه دارد؛
جنگ، گروگان‌ها و ترس از کوچ اجباری
گروه خبر: به موازات بمباران غزه و شمارش معکوس برای حمله رژیم اسرائیل به رفح، چانه‌زنی‌های دیپلماتیک در قاهره و ریاض و البته بحران سیاسی درون سرزمین‌های اشغالی ادامه دارد. این بحران درونی، به عدم هرگونه دستاورد در جنگ غزه برای نتانیاهو، طولانی‌شدن بازداشت اُسرای اسرائیلی و حمله قریب‌الوقوع تل‌آویو به رفح مربوط می‌شود. کابینه اسرائیل تحت فشار افکار عمومی جهانی و داخلی قرار دارد. خانواده اُسرای اسرائیلی که در حال حاضر اسیر حماس هستند، همچنان به اعتراضات خود ادامه می‌دهند.
در چند روز گذشته، حماس عملیات روانی گسترده‌ای را علیه اسرائیل کلید زده و با انتشار ویدئوهایی از اُسرا، افکار عمومی اسرائیل را بیش از پیش علیه نتانیاهو بسیج کرده است. در یکی از این ویدئوها، هرش گلدبرگ پولین، اسیر ۲۳ساله آمریکایی-اسرائیلی با دستی قطع شده، می‌گوید که نتانیاهو آن‌ها را فراموش کرده است.
ریاض و قاهره در حال حاضر دو قطب دیپلماتیک برای حل بحران هستند. تشکیلات خودگردان فلسطین که کنترل کرانه باختری رود اردن را در دست دارد، مسئله عضویت فلسطین در سازمان ملل و جلب حمایت‌های سیاسی را پیگیری می‌کند. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان که در ریاض به سر می‌برد، از نگرانی خود راجع به حمله اسرائیل به رفح و اقدامات آتی این رژیم علیه فلسطینیان در کرانه باختری و کوچاندن آن‌ها به اردن صحبت کرده است. تبادل پیام میان حماس و اسرائیل نیز ادامه دارد. آتش‌بس و تبادل اُسرا دو محور اصلی این پیام‌ها هستند. در آخرین تحولات، خبرگزاری رویترز اعلام کرد که امروز هیئتی از حماس برای مذاکرات آتش‌بس به قاهره می‌رود.
اولویت گروگان‌ها هستند
یائیر لاپید، رهبر مخالفان نتانیاهو و نخست‌وزیر سابق این رژیم، روز گذشته مدعی شد که نتانیاهو در مسیر تبادل اُسرا در دسامبر سال گذشته سنگ‌اندازی کرده است. لاپید گفت: «در ماه دسامبر اگر کابینه نتانیاهو بر موضع خود پافشاری نکرده بود، امکان عقد قرارداد تبادل اُسرا با حماس وجود داشت. هر روز منتظر مرگ تعداد بیشتری از گروگان‌ها، یکی پس از دیگری هستیم.»
به گزارش ایسنا، لاپید گفت: «کابینه باید از میان این گزینه‌ها یکی را انتخاب کند؛ زنده بازگرداندن اُسرا یا بن‌گویر و اسموتریچ، رابطه با آمریکا یا بن‌گویر و اسموتریچ، توافق با عربستان یا بن‌گویر و اسموتریچ، امنیت یا بن‌گویر و اسموتریچ.»
بن‌گویر و اسموتریچ وزرای امنیت داخلی و دارایی کابینه نتانیاهو و از افراطی‌ترین عناصر دولت او هستند که چندی پیش تهدید کردند که در صورت تعلیق عملیات نظامی احتمالی در شهر رفح در جنوب نوار غزه و آتش‌بس با حماس از کابینه خارج خواهند شد.
بنی گانتز، سپهبد بازنشسته و عضو کابینه جنگ اسرائیل نیز روز گذشته طی اظهارنظری بر ارجحیت داشتن آزادی اُسرا نسبت به حمله این رژیم به رفح تاکید کرد. مسئله گروگان‌ها در حال حاضر افکار عمومی اسرائیل را درگیر کرده است.
به گزارش ایسنا، گانتز گفت: «اگر کابینه نتانیاهو مانع از انعقاد توافق اُسرا شود سرویس امنیتی از آن حمایت می‌کند، هیچ اجباری برای کابینه وجود ندارد که به کار خود ادامه دهد.» او تاکید کرد حمله به رفح مهم است اما بازگرداندن اسیران صهیونیستی مهم‌تر است.
چانه‌زنی در ریاض
از سوی دیگر، ریاض میزبان مجمع جهانی اقتصاد است. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین که در افتتاحیه این مجمع حضور داشت، دقایقی به دعوت مجری پلن در حال برگزاری، راجع به مسئله فلسطین صحبت کرد و نسبت به وقوع فاجعه انسانی در رفح هشدار داد. رسانه‌ها گزارش دادند که در حاشیه این نشست، مذاکراتی راجع به مسئله فلسطین و برقراری صلح در منطقه نیز انجام خواهد شد.
براساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا برای انجام برخی رایزنی‌ها در خصوص مسئله فلسطین و شرکت در مجمع اقتصادی ریاض امروز دوشنبه وارد پایتخت عربستان می‌شود. رسانه‌های عبری از ورود هواپیمای مورد استفاده موساد به فرودگاه ریاض خبر دادند.
بنا بر گزارش‌ها، این هواپیما پس از توقف کوتاهی در عمان، بعدازظهر شنبه وارد فرودگاه ریاض شده است. تحلیلگران، گفت‌وگو حول محور مسئله فلسطین و بررسی روند عادی‌سازی روابط ریاض - تل‌آویو را از اهداف رایزنی‌های پیش رو اعلام کرده‌اند.
فلسطین را به‌عنوان عضو کامل سازمان ملل به رسمیت بشناسید
محمود عباس که روی یکی از صندلی‌های ردیف اول سالن جلسه نشسته بود، دقایقی به صحبت درباره مسئله فلسطین پرداخت. به گزارش تسنیم، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین گفت: «اسرائیل سه‌چهارم نوار غزه را ویران کرد و وضعیت غزه بسیار تأسف‌بار است. اگر اسرائیل به رفح حمله کند، بزرگترین فاجعه در تاریخ ملت فلسطین رخ خواهد داد. باید براساس یک راه‌حل سیاسی غزه، کرانه باختری و قدس در یک کشور مستقل فلسطینی گردهم آیند. از آن می‌ترسم که پس از غزه، اسرائیل به کرانه باختری حرکت کند تا اهالی آن را وادار به کوچ اجباری به سمت اردن نماید.»
به گزارش یورونیوز، عباس از آمریکایی‌ها درخواست کمک کرد. او گفت: «ما از ایالات متحده می‌خواهیم که از اسرائیل بخواهد عملیات رفح را متوقف کند، زیرا آمریکا تنها کشوری است که می‌تواند مانع از ارتکاب این جنایت توسط اسرائیل شود.»
آمریکا به دنبال کسب امتیاز برای اسرائیل است
صابر گل‌عنبری، تحلیلگر مسائل اسرائیل، درباره این تحولات به «هم‌میهن» گفت: «نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی متعددی در ماه‌های گذشته راجع به جنگ غزه برگزار شده است. بنابراین، نشست در ریاض اتفاق جدید و بی‌سابقه‌ای نیست که بخواهیم بار معنایی خاصی برای آن قائل باشیم. اما به طور قطع، نشست ریاض فاقد اهمیت نیست.
فکر می‌کنم سه دستور کار در نشست ریاض مد نظر قرار بگیرد: جنگ غزه، عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض، آینده نوار غزه پس از جنگ. این سه پرونده با یکدیگر در ارتباط هستند. آتش جنگ غزه تا حدودی فروکش کرده و به نظر می‌رسد که با شدت پیشین ادامه ندارد. آمریکا اکنون بیش از گذشته به دنبال راهی برای پایان دادن به این جنگ می‌گردد. قطعاً آمریکا به دنبال یافتن کم‌هزینه‌ترین راه برای اسرائیل برای پایان جنگ است؛ به‌ویژه که اسرائیل در بیش از هفت ماه گذشته، نتوانست به آن اهدافی که تعیین کرده بود دست پیدا کند.
با وجود اینکه نوار غزه بهای سنگینی را پرداخت کرد، اما طرف اسرائیلی دستاورد خاصی به دست نیاورد. نه‌تنها اهداف جنگ محقق نشد، بلکه موجب تزلزل و افت شدید جایگاه اسرائیل در سطح جهان شده است. رهبران اسرائیل با احکام بازداشت مواجه هستند و هر لحظه امکان صدور این احکام از سوی دیوان لاهه وجود دارد. اگر از حیث راهبردی به موضوع نگاه کنیم، اسرائیل نه‌تنها نتوانست حمله ۷ اکتبر را با تمام این خسارت‌ها تلافی کند، بلکه زیان‌های راهبردی در عرصه داخلی و خارجی دید.»
او ادامه داد: «در چنین شرایطی آمریکا سعی می‌کند برای خارج کردن اسرائیل از این وضعیت قفل‌شده و بن‌بست راهبردی در غزه، با تسریع عادی‌سازی روابط میان تل‌آویو و ریاض، امتیازی راهبردی برای اسرائیل برای جبران زیان‌هایی که دیده به دست بیاورد تا تحت تاثیر این اتفاق، با ایجاد یک فضای سیاسی و روانی، فضا را عوض کنند. عربستان عادی‌سازی روابط با اسرائیل را به دریافت برخی امتیازات در مسئله فلسطین و امتیازهایی در روابط دوجانبه خود منوط کرده است.
پیش از این ریاض در مواضع علنی تشکیل کشور مستقل فلسطینی را به‌عنوان پیش‌شرط مطرح می‌کرد. اما به نظر می‌رسد که به علت عدم امکان تحقق آن، عربستان احتمالاً این پیش‌شرط را حداقل در حال حاضر کنار گذاشته است. امکان دارد که آمریکا به‌عنوان یک راه‌حل کوتاه‌مدت یا میان‌مدت، طرح به رسمیت شناختن کشور فلسطینی پیش از تشکیل کشور مستقل را برای جلب رضایت عربستان پیگیری کند تا روابط ریاض و تل‌آویو عادی شود. ممکن است که حضور محمود عباس به این مسئله ارتباط داشته باشد. اما نباید این نکته را دور از ذهن بدانیم که عربستانی‌ها در حال حاضر احتمالاً رغبتی به امتیازدهی به دولت بایدن نداشته باشند و شاید تا پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات صبر کنند.»
گل‌عنبری با تاکید بر ادامه روند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی و اسرائیل، ادامه داد: «هفت اکتبر و جنگ غزه مسئله عادی‌سازی روابط را که پیش از این به‌طور جدی پیگیری می‌شد، از دستور کار خارج نکرد؛ بلکه این روند هنوز ادامه دارد و آمریکا تلاش می‌کند که عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسرائیل را با پایان جنگ غزه پیوند دهد. برخورد میان ایران و اسرائیل نیز برخی قواعد درگیری را تغییر داد. به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها قصد دارند با توجه به این تحولات، اسرائیل را هر چه بیشتر در معادلات و مراودات امنیتی منطقه وارد کنند تا به نوعی یک ائتلاف نانوشته از متحدان تشکیل شود. هسته مرکزی این ائتلاف مسئله عادی‌سازی خواهد بود.»
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه درباره اختلافات داخلی در تل‌آویو گفت: «شاهد یک دودستگی عمیق در دولت نتانیاهو هستیم؛ یک طرف راست افراطی هستند که بن‌گویر و اسموتریچ آن‌ها را رهبری می‌کنند. آن‌ها مخالف هرگونه توافق، امتیازدهی و پایان جنگ هستند. در جناح دیگر، ژنرال‌ها گادی آیزنکوت و بنی‌گانتز در کابینه جنگ هستند که نظرشان به یائیر لاپید و اپوزیسیون نزدیک‌تر شده و آزادی اُسرای اسرائیلی را بر ادامه جنگ ارجحیت می‌دهند. نتانیاهو در این وضعیت در تنگنای شدیدی قرار گرفته است.
بنی‌گانتز تهدید کرده که اگر توافق آتش‌بس و تبادل اُسرا با هر مشکلی مواجه شود، کابینه جنگ را ترک می‌کند. دو وزیر نتانیاهو نیز دقیقاً همین تهدید را کرده‌اند اما به شرطی که توافقی صورت بگیرد. اخبار نشان می‌دهد که در نشست‌های کابینه جنگ، بحث‌ها به سمت جناح طرفدار پایان جنگ و توافق تمایل دارد اما در عین حال این احتمال هم دور از ذهن نیست که بنیامین نتانیاهو تلاش می‌کند از کارت خواسته‌های اعضای افراطی کابینه خود برای گرفتن امتیازهای داخلی و خارجی استفاده کند.»
گل‌عنبری ادامه داد: «آمریکا بر نتانیاهو فشار می‌آورد که از طیف تندرو فاصله بگیرد. نتانیاهو همواره بر حمله به رفح تاکید می‌کند. من فکر می‌کنم بحث حمله به رفح به نوعی اهرم فشار بر حماس است. چراکه حمله به این منطقه همانقدر برای اسرائیل دستاورد دارد که حمله به شمال و مرکز غزه داشته است. با بیش از ۷ ماه جنگ، آیا اُسرای اسرائیلی آزاد شدند؟ با حضور بیش از یک میلیون آواره فلسطینی در این منطقه، وقوع یک فاجعه انسانی گسترده نتیجه هر نوع حمله به رفح، اسرائیل را بیشتر متضرر خواهد ساخت. در شرایطی که دیوان لاهه احتمالاً دستور بازداشت نتانیاهو و سران نظامی اسرائیل را صادر می‌کند، حمله به رفح به نفع آن‌ها نیست. اما همچنان به عنوان اهرم فشار استفاده می‌شود.»
این کارشناس مسائل منطقه راجع به توافق آتش‌بس گفت: «اخیراً شاهد این بودیم که برخی مواضع اسرائیل در برابر حماس نرم‌تر شده است. اسرائیل پیشنهادی از طریق میانجی‌گران به حماس داده است که گفته می‌شود بهتر از پیشنهادهای پیشین است و باید ببینیم مذاکرات امروز قاهره به چه سمت و نتیجه‌ای خواهد رفت. خواسته حماس پایان جنگ، عقب‌نشینی کامل، بازسازی غزه و مبادله اُسرا بوده است. باید دید که طرح اسرائیل تا چه اندازه به این خواسته‌ها نزدیک است. به‌رغم نرم شدن مواضع اسرائیلی‌ها، نمی‌توان با اطمینان گفت که توافق در دسترس است.»
گل‌عنبری سخن محمود عباس درباره کوچ اجباری فلسطینیان به اردن را دور از واقعیت دانست و تاکید کرد: «بعید می‌دانم که اسرائیل به سمت تکرار اتفاقات غزه در کرانه باختری حرکت کند. شرایط دو منطقه با یکدیگر متفاوت است. اما تندروهای اسرائیلی همیشه دنبال کوچاندن فلسطینی‌های کرانه باختری به اردن بودند. این تجربه در غزه شکست خورد. در هفت ماه گذشته اسرائیل مسئله کوچاندن فلسطینیان از غزه به صحرای سینا را دنبال می‌کرد. اما ایستادن فلسطینی‌ها این طرح را به شکست کشاند. وقتی چنین جنگ خانمانسوزی در غزه ساکنان این منطقه را به کوچ مجبور نکرد، بعید می‌دانم طرح‌های این‌چنینی در کرانه باختری به موفقیت برسد.»
