راه‌های کشور فلاکت‌بار هستند
تعداد جان باختگان تصادفات نوروزی بالاخره با واکنش قوه‌قضائیه روبه‌رو شد و رئیس دیوان عالی کشور با انتقاد از آمار بالای تعداد جان‌باختگان، خواستار آسیب‌شناسی این تصادفات شد. تصادفات جاده‌ای در ایران هر ساله هزاران ایرانی را به کام مرگ می‌فرستد و موجب مصدومیت یا معلولیت آنها می‌شود. کارشناسان این تصادفات را به چند عامل اصلی گره می‌زنند؛ مبلمان غیراستاندارد جاده‌ها، بی‌کیفیتی خودروها، کمبود جاده و خیابان، فرهنگ رانندگی و خطای انسانی از جمله این عوامل است.
ایام نوروز به دلیل افزایش تعداد سفر، آمار بیشترین تصادفات را به خود اختصاص داده است. از 100 هزار تصادف نوروز امسال۱۷ هزار و ۵۶ فقره تصادف جرحی بود و ۷۶۹ نفر بر اثر این تصادفات جان باخته‌اند و ۲۱ هزار و ۴۴۱ نفر نیز مصدوم یا معلول شده‌اند. طبق اعلام پلیس، به طور میانگین روزانه 40/5 ایرانی جان خود را در تصادفات از دست داده و هزار و ۱۱۵ نفر مصدوم شده‌اند. ۷۸ درصد علت این تصادفات به دلیل چهار عامل اصلی نداشتن توجه به جلو، نداشتن توانایی کنترل وسیله نقلیه، سبقت غیرمجاز و تغییر مسیر ناگهانی رخ داده است.
تحلیل تصادفات نوروز 1403
محمدجعفر منتظری، رئیس دیوان عالی کشور با اشاره به آمار تصادفات جاده‌ای در ایام نوروز گفت: «متاسفانه در حوادث رانندگی ایام نوروز حدود ۷۵۰ نفر از هموطنان‌مان جان خود را از دست دادند و حدود ۲۰ هزار نفر مصدوم شدند که در این خصوص استاندارد بودن اتومبیل‌ها توسط خودروسازها باید مورد توجه جدی قرار گرفته و عوامل انسانی، ایمنی مسیر و جاده که در کاهش یا افزایش آمار تصادفات و تلفات رانندگی تاثیرگذار است، باید آسیب‌شناسی گردد.»
سردار محمدباقر سلیمی، معاون عملیات پلیس راهور فراجا درباره تصادفات نوروز امسال گفت: «از بیست‌وچهارم اسفند تا سیزدهم فروردین‌ماه، ۹۷ هزار تصادف در سراسر کشور رخ داده است: (تحلیل تصادفات نشان می‌دهد که ۴۴درصد تصادفات به خاطر نداشتن توجه به جلو است، این مسئله ریشه در خستگی و خواب آلودگی رانندگان دارد و ادامه رانندگی با این شرایط منجر به وقوع تصادفات می‌شود. 20 درصد از تصادفات ناشی از نداشتن توانایی کنترل وسیله نقلیه و این مسئله نیز ناشی از سرعت غیرمجاز است، 8درصد از تصادفات، مربوط به سبقت غیرمجاز و انحراف و تجاوز به چپ در راه‌های دوطرفه است که باعث تصادفات بسیار شدید و پرتلفات می‌شود که این تخلفات نیز سومین علل تصادف‌های جاده‌ای است.)»
او با اشاره به اینکه شش درصد از تصادفات ناشی از تغییر مسیر ناگهانی و رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی، رعایت نکردن حق تقدم‌ها و گردش‌ها است، افزود: «در مجموع چهار عامل اصلی نداشتن توجه به جلو، نداشتن توانایی کنترل وسیله نقلیه، سبقت غیرمجاز و تغییر مسیر ناگهانی ۷۸ درصد علت تصادفات را شامل می‌شوند. بیشترین تصادفات - حدود 28درصد - بین ساعت چهار بعدازظهر تا هشت شب اتفاق افتاده و یک‌سوم تصادفات در این ساعات، نزدیک به اذان مغرب و افطار در ایام ماه مبارک رمضان است.»
او با اعلام این خبر که شماره‌گرهای پلیس در جاده‌ها، ۵۱۲ میلیون تردد را ثبت کرده‌اند؛ تاکید کرد: «این تعداد نسبت به سال گذشته 2درصد کاهش یافته است.» سرهنگ احمد شیرانی، رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک راهور نیز در این باره اعلام کرد: «بیشترین تصادفات در جاده‌های استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، اصفهان، خوزستان و خراسان‌رضوی اتفاق افتاده است. در این جاده‌ها با توجه به پر تصادف بودن، ایستگاه‌های سلامت پیش‌بینی شده و توصیه می‌کنیم افرادی که قصد سفر به این مسیرها را دارند برای استراحت در این ایستگاه‌ها استراحت کنند و از خدمات آن بهره‌مند شوند.»
فقر شدید نرخ راه
آنطور که کارشناسان می‌گویند: ایران از نظر زیرساخت‌های حمل و نقلی یک‌پنجم نیازهای کشور را داراست و کمترین نرخ راه را در دنیا دارد. نرخ راه‌های ایران یک‌پنجم نرخ راه‌های کشور جنگ‌زده سوریه است. حتی کشور آفریقای جنوبی نیز راه‌های بیشتری از ایران دارد و ایران یک‌بیستم آن را دارد. در شاخص نرخ راه، ایران با کشورهای پیشرفته‌ای مانند ژاپن، آلمان، فرانسه و اسپانیا قابل مقایسه نیست. ضمن آنکه راه‌های کشور رها شده و مسئولان به آن اهمیتی نمی‌دهند. حتی اعتبار نگهداشت راه‌های کشور یک‌دوم کشورهای فقیر دنیاست.
از سوی دیگر خودروهای بی‌کیفیت داخلی و چینی نیز در جان‌باختن هموطنان‌مان بی‌تاثیر نبودند. مردم مجبورند برای این ارابه‌های مرگ ناامن صدها میلیون یا میلیاردها تومان بپردازند تا در نهایت همین خودروهای بی‌کیفیت به تابوت آنها تبدیل شود. درحالی‌که شاید باز شدن به موقع ایربگ‌ها و کیفیت خودروها می‌تواند از مرگ و میر و حتی مصدومیت افراد در تصادفات پیشگیری کند. در این میان نباید از خودروهای فرسوده غافل ماند که مزید بر علت شده‌اند. به گفته عباس علی‌آبادی، وزیر صمت، 13 میلیون خودروی فرسوده در کشور تردد می‌کنند. این خودروها علاوه بر ایجاد آلودگی از امنیت مطلوبی برخوردار نیستند و نقش بسزایی در تصادفات ایفا می‌کنند.
۸۹ درصد راه‌های کشور بدون نظارت هستند
سرهنگ هادی هاشمی، رئیس پیشین پلیس راهور تهران به هم‌میهن گفت: «میزان راه‌های ما در کمترین حد ممکن و راهداری در فلاکت‌بارترین وضعیت و وضع خودروها هم که مشخص است. خودروسازها به هیچ کس پاسخگو نیستند، حاکم بلامنازع هستند و به حرف هیچ‌کسی گوش نمی‌دهند. به همین دلیل بهبودی در وضعیت خودروها حاصل نمی‌شود. بهره‌مند بودن از یک ترافیک سالم، سه وجه دارد؛ راه، وسیله نقلیه و عامل انسانی. زیرساخت باید استاندارد باشد تا تردد ایمن داشته باشیم. خودرو باید ایمن باشد که سرنشین در هر حادثه‌ای محکوم به مرگ، نقص عضو یا جرح نباشد. در بخش عامل انسانی نیز منظور نظر ما فقط راننده نیست. راننده، دولت، پلیس، مراکز آموزشی، رسانه‌های عمومی همه ذیل عامل انسانی قرار می‌گیرند که ایجاد یک تردد ایمن، به همکاری و فعالیت تمام آنها احتیاج دارد.»
هاشمی افزود: «تصادفات نوروز و تلفات بالای آن دور از انتظار نبود. کار خاصی نکرده‌ایم که انتظار داشتیم حوادث کاهش پیدا کند. نه راه‌های ما درست شده و نه وضعیت خودروها بهبود پیدا کرده است. برخی مسئله کم‌کاری یا تقصیر پلیس در حوادث را مطرح می‌کنند. پلیس مسئول نظارت بر ترافیک است. اگر پلیس راه ما در طول تمام راه‌های کشور ۱۰۰۰ تیم گشتی باشد و آنها ۲۴ ساعت روز مشغول باشند، توانایی پوشش ۱۰۰۰ کیلومتر از مسیرها را دارند. در ایران ۱۲۰ هزار کیلومتر راه وجود دارد. پلیس چطور می‌تواند تمام این جاده‌ها را کنترل کند؟ پلیس اگر ادعا کند که تمام این مسیرها را کنترل می‌کنم، یک ادعای بیهوده کرده است. پلیس توانایی انسانی کنترل این حجم راه را ندارد. تنها راه کنترل جاده‌ها، هوشمندسازی محورها و استفاده از دوربین‌های نظارتی، مانیتورینگ ۲۴ ساعته تصاویر و برخورد با تخلفات از این طریق است.»
رئیس پیشین پلیس راهور تهران درباره مقصر دانستن پلیس در مسئله ترافیک و حوادث جاده‌ای، اظهار کرد: مقصر دانستن پلیس در ناهنجاری‌های ترافیکی و تصادفات، امری غیرحرفه‌ای و غیرکارشناسی است. ما نمی‌توانیم از پلیس راه انتظار معجزه داشته باشیم. توان فیزیکی پلیس در جاده‌ها که در کنار گشت‌زنی باید در جلسات شرکت کند، در صحنه تصادفات حاضر شود، به عیادت مجروحان حوادث برود و گزارش و کروکی تهیه کند، همین اندازه است. حتی اگر تمام این کارها بر دوش پلیس راه نباشد، توان فیزیکی پلیس راه برای پوشش و کنترل جاده‌ها بیشتر از ۱۰۰۰ کیلومتر در روز نیست. ما یک درصد حجم راه‌های کشور را می‌توانیم به وسیله نیروی انسانی کنترل کنیم. دوربین‌های فعال در جاده‌های کشور نیز ۱۰ درصد دیگر را پوشش می‌دهند. ۸۹ درصد جاده‌های ایران بدون نظارت و کنترل است. زمانی که خودرو و راه ایمن نداریم و نظارت ترافیکی ما پایین است، طبیعی است که میزان حوادث و تلفات بالا برود.»
هاشمی اضافه کرد: «محدودیت توان پلیس فقط مربوط به ما نیست. هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند از صدها هزار نیرو برای کنترل راه‌های خود استفاده کند. توان پلیس در همه جا محدود است. اما کشورهای پیشرفته برای حل این مشکل، به عوامل دیگر پرداختند. راه‌های استاندارد و ایمن ساختند. روی کیفیت و ایمنی خودروها کار کردند.»
افزایش جرائم رانندگی ایمنی به همراه ندارد
گردآفرید رزم‌آزما، کارشناس تصادفات در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره علل تصادفات تاکید کرد: «مثلث ایمنی در رانندگی از سه ضلع انسان، راه و وسیله نقلیه تشکیل شده که می‌تواند تصادف را به وجود آورد. عامل انسان در تصادفات راکب، عابر پیاده یا راننده است. راه نیز شامل علائم راهنمایی و رانندگی، مبلمان جاده‌ای و شهری و جاده است. کیفیت یا نقص فنی خودروها نیز در تصادفات نقش بسزایی ایفا می‌کند.»
او درباره نقش پلیس در تصادفات نیز افزود: «در هیچ تعریفی پلیس در به وجود آمدن حوادث، نقشی ندارد، بلکه نقش کنترل و اجرای مقررات را بر عهده دارد. در کشورهای پیشرفته اما یک ضلع فرعی به عوامل تصادفات اضافه شده؛ آن‌هم شرایط آب‌وهوایی است.»
این کارشناس تصادفات در تفکیک این عوامل در تصادفات گفت: «طبق آمارهای رسمی عامل انسانی بیشترین سهم را در پیش آمدن حوادث به خود اختصاص داده است. این عامل به زیرساخت‌های فرهنگ ترافیک گره خورده است. در سال‌های گذشته اقدامات فرهنگی کاهش چشمگیری داشته و در ایام نوروز که سفرها و تردد افزایش می‌یابد، نبودن زیرساخت‌های فرهنگی عوامل انسانی را تشدید می‌کند.»
او با اشاره به اینکه راه‌ها نیز در تصادفات تاثیر بسزایی دارد، بیان کرد: «باید گلایه کرد که طی سال‌های گذشته در حوزه شهری و برون‌شهری، هیچ تناسبی بین ورود خودرو به چرخه ترافیک و افزایش معابر وجود ندارد. در ایام نوروز یکی از بزرگترین مشکلات انتظامی مربوط به اتوبان‌های منتهی به شمال کشور است. بیش از 15 سال از شروع ساخت اتوبان 230 کیلومتری تهران تا چالوس گذشته است اما هنوز این اتوبان ساخته نشده و حدود 60-70 کیلومتر آن دوبانده زمان پهلوی اول است. جاده همان جاده است اما تعداد خودروها افزایش یافته است.
این مسیر باید 3 تا 3/5 ساعت طی شود درحالی‌که گاهی 8 ساعت مردم در این راه می‌مانند و ساعت‌ها ماندن در این ترافیک اعصابی برای راننده نمی‌ماند و باعث خواب‌آلودگی راننده می‌شود.
بنابراین باید زیرساخت‌ها به روز شود. این زیرساخت‌ها حتی با خودروهایی که با استاندارد مطلوبی فاصله بسیاری دارد نیز سنخیتی ندارد.»
رزم‌آزما با اشاره به افزایش جرائم رانندگی در سال 1403، گفت: «این افزایش جرائم، اقدام خوبی است و به روز کردن جرائم باید متناسب با تخلفات باشد. اما تجربه نشان داده که صرف افزایش جرایم رانندگی از سوانح و تصادفات جلوگیری نکرده است و ایمنی به همراه ندارد. باید سایر معایب چرخه تصادفات را برطرف کرد تا تصادفات کاهش یابد. باید بخش اعظمی از این جرائم را حداقل صرف ارتقاء سطح فرهنگ رانندگی کرد. در ایران رانندگان زمان گرفتن آیین‌نامه یک‌بار آموزش می‌بینند و امتحان می‌دهند اما تا آخر عمر رانندگی می‌کنند. در حقیقت تا آخر عمر هیچ اطلاع به‌روزی از ترافیک دنیا و قوانین راهنمایی و رانندگی ندارند. در صورتی که در کشورهای پیشرفته آموزش‌های راهنمایی و رانندگی مستمر است که به‌روز می‌شود.»
