کدام طرح صلح مناسب است؟انتقاد رئیس اندیشکده وابسته به ناتو از شیوه مذاکره ترامپ با روسیه

فردریک کمپه مدیر اندیشکده شورای آتلانتیک

اوکراین و آمریکا در بیانیه مشترکی اعلام کردند، پس از اینکه کی‌یف اعلام کرد آماده است از پیشنهاد واشنگتن برای آتش‌بس 30 روزه با روسیه حمایت کند، ایالات متحده روز سه‌شنبه با از سرگیری کمک‌های نظامی و تبادل اطلاعات با اوکراین موافقت کرد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، پس از بیش از هشت ساعت مذاکره با مقامات اوکراینی در جده، عربستان سعودی، گفت که ایالات متحده اکنون این پیشنهاد را به روسیه خواهد برد و توپ در زمین مسکو است.

روبیو با اشاره به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به خبرنگاران گفت: امیدواریم روس‌ها در اسرع وقت پاسخ «بله» بدهند، بنابراین ما می‌توانیم به مرحله دوم این مذاکرات برسیم. کرملین سه سال پیش تهاجم تمام‌عیار به اوکراین را آغاز کرد و روسیه که در حال پیشرفت بوده است، اکنون حدود یک‌پنجم خاک اوکراین از جمله کریمه را در اختیار دارد که در سال 2014 آن را ضمیمه کرد. روبیو گفت که واشنگتن خواهان یک توافق کامل با روسیه و اوکراین «در اسرع وقت» است. او گفت: «هر روز که می‌گذرد، این جنگ ادامه می‌یابد، مردم می‌میرند، مردم بمباران می‌شوند، مردم از هر دو طرف این درگیری آسیب می‌بینند.» اینکه مسکو چه واکنشی نشان خواهد داد هنوز مشخص نیست.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه گفته است که آماده بحث درباره توافق صلح است، اما او و دیپلمات‌هایش بارها اعلام کرده‌اند که مخالف آتش‌بس هستند و به دنبال توافقی هستند که امنیت بلندمدت روسیه را تضمین کند. پوتین در 20 ژانویه به شورای امنیت خود گفت که «نباید یک آتش‌بس کوتاه، نه نوعی مهلت برای سازماندهی مجدد نیروها و تسلیح مجدد با هدف ادامه درگیری، بلکه یک صلح طولانی‌مدت وجود داشته باشد.» او همچنین امتیازات ارضی را رد کرده و گفته است که اوکراین باید به‌طور کامل از چهار منطقه اوکراینی که روسیه مدعی آن است و تا حدی آن را کنترل می‌کند، عقب‌نشینی کند.

یک قانونگذار بانفوذ روسی روز چهارشنبه گفت: «هر گونه توافقی - با درک کامل از نیاز به سازش - بر اساس شرایط ما، قابل قبول است.» وزارت امور خارجه روسیه پس از مذاکرات آمریکا و اوکراین در روز سه‌شنبه گفت که تماس با نمایندگان ایالات متحده را رد نمی‌کند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین که در عربستان سعودی بود اما در مذاکرات شرکت نکرد، گفت که آتش‌بس یک «پیشنهاد مثبت» است که خط مقدم درگیری را پوشش می‌دهد، نه‌فقط جنگ از طریق هوا و دریا. رهبر اوکراین گفت که آتش‌بس به محض موافقت روسیه اجرایی خواهد شد.

زلنسکی گفت: «زمانی که توافقنامه‌ها اجرایی شود، در این 30 روز «آتش‌بس»، ما زمان خواهیم داشت تا با شرکای خود درباره اسناد کاری و همه جنبه‌های صلح قابل اعتماد و امنیت بلندمدت همکاری کنیم.» روبیو گفت که این طرح از طریق کانال‌های متعدد به روس‌ها تحویل داده خواهد شد. مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، قرار بود در روزهای آینده با همتای روس خود دیدار کند و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ نیز قصد دارد این هفته برای دیدار با پوتین به مسکو سفر کند. ترامپ روز سه‌شنبه گفت که به آتش‌بس سریع امیدوار است و فکر می‌کند این هفته با پوتین صحبت خواهد کرد.

او در یک جلسه در کاخ سفید برای تبلیغ شرکت خودروسازی تسلا، مشاور نزدیکش، ایلان ماسک، به خبرنگاران گفت: «امیدوارم در چند روز آینده این اتفاق بیفتد.» توافق ایالات متحده و اوکراین یک چرخش شدید از نشست سخت کاخ سفید در 28 فوریه بین رئیس‌جمهور جدید جمهوری خواه ایالات متحده، که مدت‌ها نسبت به کمک‌های اوکراین بدبین بود و زلنسکی است. در بیانیه مشترک روز سه‌شنبه، دو کشور اعلام کردند که توافق کرده‌اند در اسرع وقت یک توافق جامع برای توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین، که در حال انجام بود و در آن جلسه در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت، منعقد کنند.

پس از آن نشست پرتنش در کاخ سفید، ایالات متحده تبادل اطلاعات و ارسال تسلیحات به اوکراین را قطع کرد و بر تمایل ترامپ برای تحت فشار قرار دادن اوکراین، تأکید کرد. ترامپ روز سه‌شنبه گفت که زلنسکی را به کاخ سفید دعوت خواهد کرد. مقامات اوکراینی اواخر روز سه‌شنبه گفتند که هم کمک‌های نظامی آمریکا و هم تبادل اطلاعات از سر گرفته شده است.

یکی از دستیاران ارشد زلنسکی گفت که گزینه‌های تضمین امنیتی اوکراین با مقامات آمریکایی مورد بحث قرار گرفته است. تضمین‌های امنیتی یکی از اهداف کلیدی کی‌یف بوده است و برخی از کشورهای اروپایی ابراز تمایل کرده‌اند که در صورت لزوم به‌عنوان بخشی از تضمین‌ها، اعزام نیرو به اوکراین را بررسی کنند. در این بیانیه مشترک، اوکراین بار دیگر تاکید کرد که شرکای اروپایی باید در روند صلح مشارکت داشته باشند. مارک روته، دبیرکل ناتو روز پنجشنبه در کاخ سفید حضور خواهد داشت.

آندری سیبیها، وزیر امور خارجه اوکراین که در مذاکرات جده شرکت داشت، گفت که پس از آن با چندین وزیر خارجه اروپایی «درباره نتایج این نشست مهم» گفت‌وگو کرده است. روز چهارشنبه، وزیر خارجه اورکیان به لهستان، همسایه اوکراین و یکی از اعضای ناتو سفر می‌کند که از زمان شروع جنگ همواره حامی کی‌یف بوده است. دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان، در شبکه X گفت: «به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها و اوکراینی‌ها گام مهمی به سوی صلح برداشته‌اند و اروپا آماده است تا به یک صلح عادلانه و پایدار کمک کند.» مشاور امنیت ملی ترامپ نیز گفت که از سرگیری اولیه کمک‌های نظامی به اوکراین شامل تجهیزاتی از ذخایر ایالات متحده است که توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده تایید شده و توسط ترامپ متوقف شده بود.

در همین حال که دیپلماسی در حال انجام است، مواضع میدان نبرد اوکراین تحت فشار شدیدی قرار گرفته است. به‌ویژه در منطقه کورسک روسیه، جایی که نیروهای مسکو برای بیرون راندن نیروهای کی‌یف، که تلاش می‌کردند قطعه‌ای از زمین را به عنوان ابزار چانه‌زنی نگه دارند، فشار وارد کرده‌اند. اوکراین یک‌شبه بزرگترین حمله پهپادی خود را به مسکو و مناطق اطراف آن انجام داد و نشان داد که کی‌یف همچنان می‌تواند پس از جریان مداوم حملات موشکی و پهپادی روسیه که یکی از آنها در روز شنبه 14 کشته برجای گذاشت، ضربات بزرگی به روسیه وارد کند. حمله روز سه‌شنبه، که در آن 337 پهپاد بر فراز روسیه سرنگون شد، دست‌کم سه کارمند یک انبار گوشت را کشت و باعث تعطیلی کوتاه‌مدت چهار فرودگاه مسکو شد.

برنارد ام. باروک، سرمایه‌دار و سیاستمدار آمریکایی، در سال 1946 گفت: «هر انسانی حق دارد نظر داشته باشد، اما هیچ انسانی حق ندارد در مورد حقایق اشتباه کند.» مقامات دولت ترامپ بهتر است قبل از اینکه در مورد پایان دادن به اقدام یک‌طرفه، غیرقانونی و جنایت‌کارانه ولادیمیر پوتین در حمله به اوکراین به نتیجه برسند، درباره اینکه چه انگیزه‌ای باعث شد تا ولادیمیر پوتین دست به حمله به اوکراین بزند، به اجماع برسند. پوتین به وضوح به‌دنبال بازیابی امپراتوری ازدست‌رفته روسیه بود و این تلاش لزوماً به پایان نمی‌رسد. در نتیجه هر توافقی که ممکن است مورد موافقت قرار بگیرد، باید در خدمت این هدف باشد. 

نکته بعدی این است که مقامات دولت ترامپ باید در ابتدا روشن کنند که پوتین در تلاش است به چه هدفی دست یابد. آیا هدف پوتین شامل به انقیاد گرفتن کشورهایی که زمانی به بلوک شوروی متعلق بودند می‌شود یا خیر. پوتین طی ماه‌های گذشته نشان داده که مصمم است در همکاری «بدون محدودیت» با پکن، نفوذ جهانی ایالات متحده را کاهش دهد و نظم جهانی مبتنی بر اهداف روسیه و چین را جایگزین نظم جهانی مدنظر آمریکا کند. پوتین و شی‌جین‌پینگ به صراحت گفته‌اند که «اکنون تغییراتی در راه است که صد سال است اتفاق نیفتاده است. وقتی با هم باشیم می‌توانیم این تغییرات را سمت و سو بدهیم.»

صلح از طریق قدرت

با توجه به آنچه که در جریان است، فرمولی برای پایان دادن به جنگ در اوکراین، که آمیخته با حقایق روی زمین است، هفته گذشته در مقاله‌ای تحت عنوان «طرحی برای صلح از طریق تقویت اوکراین» در مجله فارین‌افرز، منتشر شد.  نویسندگان این مقاله، همگی از حامیان نقش ایالات متحده در جهان هستند. افرادی نظیر استیون هدلی، مشاور امنیت ملی سابق ایالات متحده؛ دانیل فرید، سفیر سابق ایالات متحده در لهستان و فرانکلین دی کرامر، یکی از مقامات ارشد سابق پنتاگون، نویسندگان این مقاله بوده‌اند. 

در این مقاله دو پاراگراف بسیار مهم وجود دارد که اصلاحات پیشنهادی را در مسیری که دولت فعلی ترامپ در پیش گرفته مطرح می‌کند. یک مسیر شامل اروپا است و دیگری امکان عضویت اوکراین در ناتو. نویسندگان مقاله استدلال می‌کنند که اگر رئیس‌جمهوری آمریکا بخواهد از سرنوشت «خروج فاجعه‌بار دولت بایدن از افغانستان» جلوگیری کند، این تغییر ضروری است.

پرزیدنت دونالد ترامپ در سخنرانی اخیر خود در کنگره حقیقتاً سخنان درستی بر زبان آورد و گفت که خروج نامطلوب جو بایدن رئیس‌جمهور وقت آمریکا از افغانستان در سال 2021 نشان‌دهنده ضعف بود و همین خروج بود که پوتین را تشویق کرد تا در اوایل سال 2022 حمله تمام‌عیار خود به اوکراین را آغاز کند. می‌توان خط مشی روشنی ترسیم کرد. با تکیه بر این درس، نویسندگان استدلال می‌کنند که پذیرش «شرایط روسیه برای پایان دادن به جنگ» توسط ترامپ، خطر نشان دادن ضعف مشابه با نتایج مشابه را دارد.

نویسندگان می‌نویسند: «در عوض، بهترین راه برای پایان دادن به جنگ استفاده از رویکرد «صلح از طریق قدرت» است. چنین رویکردی نقش اروپا را در حمایت نظامی و اقتصادی از اوکراین، با یک نقش پشتیبان محدود اما مهم برای ایالات متحده، به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. بهتر است بدون به رسمیت شناختن الحاق یا حاکمیت روسیه بر مناطق تحت اشغال روسیه، خطوط کنترل کنونی بین نیروهای روسیه و اوکراین را بپذیرید و مسیر را برای حل و فصل مذاکره آماده کنید و در صورت شکست مذاکرات، چگونگی دستیابی به آتش‌بس از طریق اقدام یکجانبه را در نظر بگیرید.» این چند کلمه آخر در مورد نیاز بالقوه برای اقدام یکجانبه قابل توجه است، زیرا پوتین بعید است هر گونه توافقی را بپذیرد که نتایجی را که در خدمت منافع اوکراین، ایالات متحده و متحدان باشد، تضمین کند.

نویسندگان می‌نویسند: «برای هموار کردن این مسیر، اوکراین، اروپا و ایالات متحده باید بر چهار اولویت تمرکز کنند: تقویت نظامی اوکراین، اعمال فشار اقتصادی بیشتر بر روسیه (اما کاهش تحریم‌ها در صورت تبعیت روسیه از توافق)، رسیدگی به نیازهای امنیتی و اقتصادی اوکراین از طریق عضویت در اتحادیه اروپا، و بازدارندگی روسیه با عضویت اوکراین در ناتو». هیچ چیز در مقاله فارین‌افرز بحث‌برانگیزتر یا ضروری‌تر از ارزش بازدارندگی پیشنهاد عضویت اوکراین در ناتو نیست؛ اگر امنیت پایدار اوکراین از طریق آتش‌بس و توافقنامه صلح تضمین نشود یا اگر روسیه توافقی را که امضا می‌کند، که عادت به انجام آن دارد، زیر پا بگذارد.

نویسندگان اشاره‌ای نمی‌کنند که به نظر می‌رسید وزیر دفاع ایالات متحده، پیت هگزت، عضویت اوکراین در ناتو را در 12 فوریه از گزینه‌های روی میز حذف کرد. مشخص نیست که آیا مذاکره‌کنندگان ایالات متحده هنوز همین کار را انجام داده‌اند یا خیر. اگر چنین است، آنها باید عضویت ناتو را دوباره در ترکیب قرار دهند، هم به این دلیل که تاریخ نشان داده است که موثرترین تضمین امنیتی منطقه است و هم به این دلیل که اهرم قدرتمندی برای ترامپ فراهم می‌کند.

ترامپ، به عنوان نویسنده کتاب «ترامپ: هنر معامله»، اخیراً در دفتر بیضی‌شکل به رئیس‌جمهور اوکراین ولودیمیر زلنسکی نصیحت کرد که در حال بازی با ورق‌های ضعیف است. هیچ‌کس بهتر از ترامپ نمی‌فهمد که دور انداختن بهترین کارت‌ها، در آغاز مذاکره چقدر احمقانه است. نویسندگان فارین‌افرز استدلال می‌کنند که اگر پوتین به تهدید اوکراین ادامه دهد یا براساس الزامات توافق‌شده عمل نکند، تنها چشم‌انداز عضویت اوکراین در ائتلاف است که او را مجبور به رعایت شرایط صلح می‌کند.

الکساندر استاب، رئیس‌جمهور فنلاند نیز استدلال مشابهی را مطرح کرده است. نویسندگان مقاله می‌نویسند: «موضع مذاکره براساس این چهار اولویت - قدرت نظامی اوکراین، فشار اقتصادی بر مسکو، عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا، و ارزش بازدارندگی عضویت در ناتو - به اوکراینی‌ها اعتماد به نفس برای مذاکره و به پوتین انگیزه موفقیت مذاکرات را می‌دهد.»

فراتر از آن، آنها برای دستیابی به توافق می‌نویسند: «مذاکره‌کنندگان ایالات متحده آمریکا باید از افتادن در دام روسیه که ابتدا بر بهبود روابط آمریکا و روسیه تمرکز دارد و در عین حال موضوع اوکراین را تضعیف می‌کند، اجتناب کنند. چراکه این رویکرد، به نیروهای روسی زمان بیشتری برای تصرف سرزمین‌های اوکراینی می‌دهد.»

حقیقت سخت در مورد قدرت سخت

ارزش آن را دارد که مذاکره‌کنندگان ایالات متحده درحین ادامه مذاکره، حقایق دیگر را نیز در نظر بگیرند. تصور نادرستی وجود دارد مبنی بر اینکه ناتو مداخله روسیه را در گرجستان در سال 2008 و اوکراین در سال 2014 با توافق در بخارست در سال 2008 برانگیخت و قول داد که هر دو کشور روزی به عضویت ائتلاف درآیند. استیون هادلی در بخارست در حال مذاکره برای توافق از طرف دولت بوش با مقامات آلمانی و فرانسوی بود و در دادن تضمین‌های محکم‌تر و سریع‌تر به این کشورها خودداری کردند. 

گواه این مدعا در توجه به کشورهای بلوک شوروی سابق که پس از جنگ سرد به عضویت ناتو درآمدند، مشهود است. آنها از آن زمان تاکنون پایدار و ایمن بوده‌اند و تا زمانی که روسیه معتقد باشد که ایالات متحده و متحدانش در ناتو بر اساس بند 5 پیمان آتلانتیک شمالی بر اساس ضمانت امنیتی «همه برای یکی و یکی برای همه» پایبند هستند، تعرضی به امنیت آنها نخواهد کرد. اندرو آ. میچتا، عضو شورای آتلانتیک، در مقاله‌ای تحت عنوان «دلیل واقعی حمله روسیه به اوکراین، گسترش ناتو نیست» می‌نویسد که بسیاری از بحث‌های عمومی در مورد جنگ در اوکراین به طور فزاینده‌ای خلاف واقعیت است.

مسئولیت تهاجم و کشتار، بی‌تردید بر عهده ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه است، و این واقعیت ساده باید نقطه عزیمت هر مسیر منطقی برای پایان دادن به درگیری باشد.» میچتا استدلال می‌کند: «غرب مسئول است نه به این دلیل است که به دنبال تعریف مجدد معماری امنیتی منطقه شکست تاریخی اروپا به‌گونه‌ای است که به نفع منافع خودش و ثبات و امنیت منطقه باشد، بلکه به این دلیل است که نتوانست دومین گام اساسی را بردارد: غرب در حمایت از معماری جدید امنیتی با استفاده از قدرت سخت شکست خورده است».

میچتا می‌نویسد، برخلاف دوران پس از جنگ جهانی دوم، زمانی که ایالات متحده مقادیر عظیمی از قدرت را برای ایجاد ثبات و بازسازی اروپا و جلوگیری از هرگونه تلاش برای تجاوز شوروی به جهان آزاد به کار گرفت، «صلح پس از جنگ سرد با درجه زیادی از خلع سلاح در سراسر غرب همراه بود». میچتا نگران توافقی با اوکراین است که نه‌تنها دستاوردهای ارضی روسیه را تایید می‌کند و احتمالاً به روسیه اجازه می‌دهد اوکراین را در طول زمان ببلعد، بلکه روسیه را آزاد می‌کند تا به دنبال دستاوردهای بیشتر، در منطقه و جاهای دیگر، در مشارکت فزاینده نزدیک خود با چین داشته باشد.

میچتا می‌نویسد: «به این مسئله، نزدیک‌بینی استراتژیک سیاستمداران کلیدی اروپایی را اضافه کنید که به جای تشخیص ضعفشان، درباره «رها شدن توسط آمریکا» صحبت می‌کنند. در چنین شرایطی، توفانی بزرگ از افق خواهد رسید.» میچتا، به خوانندگان یادآوری می‌کند که بازدارندگی، هم به توانایی‌های نظامی و هم به تمایل به استفاده از آنها نیاز دارد. او می‌نویسد: «اگر هیچ‌کدام را ندارید، اصطلاح صحیح «مماشات» است، با همه چیزهایی که احتمالاً مستلزم آن است.» به بیان ساده‌تر، مذاکرات دولت ترامپ با روسیه، یا جاه‌طلبی‌های پوتین را خنثی می‌کند و یا تقویت می‌کند. اگر ترامپ بخواهد از مماشات اجتناب کند، طرح صلحی که در فارین‌افرز بیان شده است، محل خوبی برای شروع است.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید