همه چیز درباره اعزام سربازان کره شمالی به روسیه
پیونگ یانگ ـ مسکو ائتلاف علیه غرب
اوکراین و کره‌جنوبی طی هفته‌های گذشته با ارائه مستنداتی مدعی شده بودند که هزاران سرباز از کره شمالی به روسیه اعزام شده‌اند تا در کنار سربازان روس با اوکراینی‌ها بجنگند.
اعزام سربازان کره شمالی به روسیه را می‌توان یکی از نخستین نشانه‌های عملی آغاز عصر جدید در روابط پیونگ یانگ و مسکو پس از امضای توافق «مشارکت جامع استراتژیک» میان دو کشور دانست که در آینده می‌تواند شگفتی‌های بیشتری برای جهان به همراه داشته باشد.
اوکراین و کره‌جنوبی طی هفته‌های گذشته با ارائه مستنداتی مدعی شده بودند که هزاران سرباز از کره شمالی به روسیه اعزام شده‌اند تا در کنار سربازان روس با اوکراینی‌ها بجنگند. این اتفاق که تا پیش از شروع جنگ اوکراین، با توجه به ماهیت روابط پیونگ یانگ و مسکو بعید به نظر می‌رسید، روز چهارشنبه ۲۳ اکتبر از سوی لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا تایید شد اما روس‌ها حاضر به تأیید چنین گزارش‌هایی نیستند و کره شمالی اعزام نیرو به روسیه را تکذیب می‌کند.
سربازان کره شمالی به روسیه اعزام شده‌اند؟
روایت‌های متفاوتی در این زمینه وجود دارد. ایالات متحده و کره جنوبی تعداد سربازان کره شمالی را که در حال حاضر در روسیه حضور دارند ۳ هزار نفر ارزیابی می‌کنند و می‌گویند انتظار می‌رود در آینده این تعداد به ۱۲ هزار نفر برسد.
سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین اعداد متفاوتی را ارائه می‌کنند. یک نماینده از سرویس اطلاعاتی وزارت دفاع اوکراین روز جمعه ۲۵ اکتبر به رسانه‌ها گفت که براساس شواهد موجود در حال حاضر ۱۲ هزار سرباز کره‌ای به روسیه اعزام شده‌اند و روسیه در حال انتقال ۳ هزار نفر از آن‌ها به مرز اوکراین است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز روز جمعه در پستی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد ادعا کرد «اولین گروه از سربازان کره شمالی انتظار می‌رود تا روز یکشنبه (۲۷ اکتبر) به مناطق جنگی برسند.»
منابع اوکراینی همچنین مدعی هستند که این گروه از سربازان کره شمالی در منطقه کورسک (واقع در خاک روسیه که اوکراین در ماه آگوست به آنجا حمله کرد و بخش‌هایی از آنجا را تحت کنترل خود دارد) مستقر خواهند شد. در صورت صحت ادعای اوکراین، این اولین نقش‌آفرینی نظامی جدی کره شمالی در خارج از مرزها پس از جنگ ویتنام خواهد بود.
رئیس‌جمهور روسیه روز پنجشنبه ۲۴ اکتبر در حاشیه نشست بریکس، در پاسخ به سوال یک خبرنگار پیرامون وجود تصاویر ماهواره‌ای از اعزام سربازان کره شمالی به روسیه حاضر به تکذیب این خبر نشد. پوتین گفت: «اگر تصاویر ماهواره‌ای در این زمینه وجود دارند، حتماً بازتاب‌دهنده نکته‌ای هستند. می‌خواهم توجه شما را به این موضوع جلب کنم که این اقدامات روسیه نبود که به افزایش تنش‌ها در اوکراین منجر شد.
در مقابل، کودتای ۲۰۱۴ در اوکراین که از طرف آمریکا حمایت شد این شرایط را رقم زد. کشورهای اروپایی هم اقدام به ارسال گسترده تجهیزات برای اوکراین کردند و کشورهای ناتو مشارکت مستقیم در بحران اوکراین داشتند.» او افزود: «روسیه و کره شمالی به تازگی یک پیمان مشارکت جامع استراتژیک امضا کردند که شامل یک ماده ۴ بسیار مهم است. رهبران کره شمالی هم در اجرای تعهدات‌شان نسبت به روسیه بسیار جدی هستند. اینکه اجرای این ماده از پیمان مشارکت جامع به چه صورتی خواهد بود ما با دوستان‌مان در کره شمالی در ارتباط هستیم و خواهیم دید که این روند همکاری چگونه پیش خواهد رفت.»
پیش از این، سرویس اطلاعاتی اوکراین ویدئویی از حضور نظامیان کره شمالی در یک پایگاه روسی و با یونیفورم روسی منتشر کرده بود که تاکنون رسانه مستقلی تاریخ و محل این ویدئو را تأیید نکرده است. سرویس اطلاعاتی کره جنوبی هم تصاویری ماهواره‌ای از حضور نظامیان کره شمالی در یک پایگاه نظامی در شهر اوسورییسک در جنوب شرقی روسیه منتشر کرد. مقام‌های آمریکایی نیز ضمن تأیید ادعای کره جنوبی اعلام کرده‌اند که بر اساس شواهد و مستنداتی که مشاهده کرده‌اند، «سربازان کره شمالی از شهر ونسان در این کشور با کشتی به شهر ولادی‌وستاک روسیه منتقل شده‌اند.»
به‌رغم تأیید مقام‌های آمریکایی و عدم تکذیب ولادیمیر پوتین، یکی از اعضای هیئت نمایندگی کره شمالی نزد سازمان ملل متحد در نیویورک به رسانه‌ها گفت که این اخبار «شایعاتی بدون پایه و اساس» هستند.
چرا آمریکا و متحدانش نگرانند؟
گزارش‌‌ها در خصوص حضور پرسنل نظامی کره شمالی در روسیه و احتمال اعزام آن‌ها به جبهه‌های جنگ نگرانی‌های بسیاری را در میان ایالات متحده و متحدانش ایجاد کرده است.
اعزام ۳ یا ۱۲ هزار سرباز با توجه به شدت درگیری‌ها در جنگ اوکراین و تعداد سربازان درگیر جنگ، تغییری مهم به نفع یک طرف جنگ و «تغییردهنده بازی» به حساب نمی‌آید. پس چه عاملی باعث نگرانی ایالات متحده و متحدانش شده است؟
از نگاه آن‌ها، این مسئله نه‌تنها یک افزایش تنش قابل توجه در موضوع جنگ اوکراین به حساب می‌آید، بلکه زنگ خطری برای همسایگان کره شمالی است که از اقدامات نظامی این کشور نگرانند و معتقدند برنامه هسته‌ای و برنامه موشکی پیونگ یانگ تهدیدی برای موجودیت آن‌هاست.
جان کربی، سخنگوی امنیت ملی ایالات متحده روز پنجشنبه در این خصوص گفت: «مقام‌های اطلاعاتی، شواهدی درباره اینکه روسیه به طور مشخص چه وعده‌هایی به پیونگ یانگ داده است ارائه نکرده‌اند اما خیلی کارها وجود دارد که روسیه می‌تواند برای کره شمالی انجام دهد و همین برای ما بسیار نگران‌کننده است.»
نیویورک‌تایمز نوشته است: «سران کشورها عموماً بدون اینکه ما به ازای قابل توجهی طلب کنند، هزاران سرباز خود را برای شرکت در جنگ دیگران اعزام نمی‌کنند.» بیشتر تحلیلگران و کارشناسانی که تحولات کره شمالی را دنبال می‌کنند نظری مشابه دارند.
ویکتور چا، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه جرج تاون می‌نویسد: «هیچ سیگنالی قوی‌تر از اعزام نیرو برای کمک به کشور دیگر وجود ندارد. این اعزام نیروها به رهبر کره شمالی اهرمی قدرتمند دارد تا در مقابل، خواسته‌های زیادی از روسیه داشته باشد.»
ایان برامر، مؤسس و تحلیلگر گروه اوراسیا در این باره به ان‌بی‌سی‌نیوز گفته است: «اگر کره شمالی حاضر شده نیروهای خود را برای جنگیدن در کنار روس‌ها بفرستد، پس تعهد روسیه برای دفاع از کره شمالی هم احتمالاً تعهدی برابر خواهد بود و این یعنی روسیه جای چین را به‌عنوان اصلی‌ترین حامی کره شمالی گرفته است.»
همزمان، در صورت صحت داشتن خبر اعزام سربازان کره شمالی به کورسک، با توجه به موقعیت نه‌چندان با ثبات نیروهای اوکراینی در این منطقه، این احتمال وجود دارد که روس‌ها با کمک سربازان کره‌ای موفق به بیرون راندن سربازان اوکراین از خاک روسیه شوند و یکی از اهرم‌های مهم اوکراین برای جلوگیری از پیشروی روسیه در شرق اوکراین از دست خواهد رفت.
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی سرویس اطلاعاتی کره‌جنوبی، واحد اعزامی از ارتش کره شمالی به روسیه در شمار نیروهای مخصوص ارتش این کشور به شمار می‌رود و یکی از آموزش‌دیده‌ترین و حرفه‌ای‌ترین واحدها در ارتش کره شمالی است. سئول پیش‌بینی کرده که این نیروها تأثیر مستقیم و مهمی در نبردهایی که حضور دارند داشته باشند.
نقطه عطف در روابط روسیه و کره شمالی
روابط روسیه و کره شمالی که تا مدت‌ها تحت تأثیر موضوعات مختلف از جمله نوع رابطه روسیه با غرب بود، در سال‌های اخیر تغییراتی را تجربه کرد و به‌ویژه از زمان شروع جنگ اوکراین روزبه‌روز بهتر شد. با این حال این امضای پیمان«مشارکت جامع استراتژیک» در ماه ژوئن بود که سطح روابط دو کشور را پس از دهه‌ها ارتقا داد.
برای سال‌ها، هرچند تنش‌ها میان مسکو و پکن با غرب روزبه‌روز بیشتر می‌شد اما دست‌کم در یک پروژه ژئوپلیتیکی خاص، هم روسیه و هم چین هم‌سو با ایالات متحده حرکت می‌کردند؛ برچیدن یا مهار زرادخانه هسته‌ای کره‌شمالی! این گزاره تا فوریه ۲۰۲۲ که جنگ اوکراین آغاز شد، واقعیت داشت اما گذشت زمان همه‌چیز را حداقل درباره روسیه تغییر داد.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز ۱۹ ژوئن برای سفری دوروزه عازم پیونگ‌یانگ شد. در این سفر که اولین سفر او به کره‌شمالی از سال ۲۰۰۰ به این‌سو به حساب می‌آمد، رئیس‌جمهور روسیه و کیم‌جونگ‌اون، رهبر کره‌شمالی توافق «مشارکت جامع استراتژیک» را به امضا رساندند.
اتحاد جماهیر شوروی که همواره به‌عنوان یکی از حامیان اصلی کره‌شمالی از بدو تأسیس جمهوری دموکراتیک خلق کره به شمار می‌رفت با روی کار آمدن میخائیل گورباچوف، در روابط خود با کره‌شمالی بازنگری کرد و با کاهش کمک‌ها به پیونگ‌یانگ کوشید تا روابط خود را با سئول بازسازی کند. کره‌جنوبی هم با استفاده از این فرصت تلاش کرد تا ضمن احیای روابط با شوروی، روابط خود را با کشورهای کمونیستی بلوک شرق تقویت کند و پیونگ‌یانگ را بیش از پیش منزوی سازد.
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وضعیت را برای پیونگ‌یانگ بدتر کرد. دولت جدید در مسکو به ریاست بوریس یلتسین هیچ اشتیاقی به تداوم روند کمک‌رسانی به کره‌شمالی نداشت. او همچنین تمایل داشت که با جذب سرمایه‌های کره‌جنوبی، وضعیت اقتصادی آشفته روسیه را بهبود بخشد. کیم‌ایل‌سونگ، بنیانگذار و رهبر وقت جمهوری دموکراتیک خلق کره در سال ۱۹۹۴ درگذشت و کره‌شمالی درگیر با بحران‌هایی نظیر قحطی و گرسنگی روزبه‌روز منزوی‌تر می‌شد. براساس برآوردهای سازمان‌های بین‌المللی، صدها هزار نفر از مردم این کشور در قحطی از گرسنگی جان خود را از دست دادند.
اوایل دهه ۲۰۰۰، ولادیمیر پوتین فعالانه در پی احیای روابط مسکو و پیونگ‌یانگ بود. او می‌خواست نفوذ سنتی روسیه در شمال شرق آسیا را احیا کند و از همین رو علاوه بر سفر به کره‌شمالی در سال ۲۰۰۰، در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ دو بار میزبان کیم‌ایل‌سونگ، رهبر وقت کره بود. به‌رغم گرم‌تر شدن روابط نسبت به گذشته، همکاری‌های روسیه و غرب و همچنین سازش‌ناپذیری کره‌شمالی در موضوعات کلیدی نظیر توسعه موشک‌های بالستیک و تسلیحات هسته‌ای باعث شد تا مسکو تصمیم بگیرد در موضوع کره‌شمالی با آمریکا و سایر کشورهای منطقه همکاری کند و در شورای امنیت سازمان ملل متحد رأی به تحریم کره‌شمالی دهد.
مسکو همچنین به همراه آمریکا، چین، ژاپن و کره‌جنوبی در گفت‌وگوها با کره‌شمالی مشارکت داشت تا این کشور را قانع کند برنامه هسته‌ای خود را در ازای تضمین‌های امنیتی و مزایای اقتصادی کنار بگذارد. این گفت‌وگوها در دسامبر ۲۰۰۸ کاملاً متوقف شد.
در سال ۲۰۱۱، با مرگ کیم‌جونگ‌ایل، فرزند او کیم‌جونگ‌اون رهبر شد و به آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای کره‌شمالی سرعت بخشید. روسیه با این روند مخالف بود و در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به همراه سایر اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به تحریم‌ها علیه کره‌شمالی از جمله تحریم نفت رأی مثبت داد. مسکو ورود کارگران کره‌شمالی به روسیه را که یکی از منابع مهم ارزآوری کره‌شمالی بود، محدود کرد.
تشدید فشارهای بین‌المللی در این دوره، پیونگ‌یانگ را به تغییر رویه وا داشت و کیم‌جونگ‌اون در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بر آن شد تا از توانایی‌های هسته‌ای و موشکی کره‌شمالی به عنوان اهرمی برای دریافت امتیازات اقتصادی استفاده کند. او علاوه بر مذاکره با آمریکا و کره‌جنوبی به تقویت روابط با مسکو و پکن پرداخت. پس از دیدار دوم کیم‌جونگ‌اون با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا که مشخص شد دیپلماسی نتیجه‌ای در پی ندارد، رهبر کره‌شمالی در آوریل ۲۰۱۹ عازم شهر ولادی‌وستاک روسیه شد تا برای اولین بار با پوتین دیدار کند. این دیدار، نتیجه مشخصی در پی نداشت اما دو رهبر وعده افزایش همکاری‌ها و تقویت روابط را دادند.
یکی از مهم‌ترین تحولات، سال ۲۰۲۲ بود که کره‌شمالی همزمان با معطوف شدن توجه جهان به جنگ اوکراین به‌طور ناگهانی آزمایش‌های موشکی خود را به‌طور محسوسی افزایش داد و همزمان با سرزنش کردن «سیاست هژمونیک غرب» برای به راه انداختن جنگ اوکراین، از فرصت پدید آمده برای تقویت روابط با مسکو استفاده کرد. در همان زمان، هم مسکو و هم پکن به ابتکار آمریکا برای تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه پیونگ یانگ رأی منفی دادند. براساس گزارش‌های تحقیقی متعدد، کره‌شمالی از معدود کشورهایی است که در جنگ اوکراین از روسیه حمایت نظامی می‌کند.
سپتامبر ۲۰۲۳، برای اولین بار از سال ۲۰۱۹ پوتین و کیم‌جونگ‌اون در شرق روسیه با یکدیگر دیدار کردند. طی این دیدار، دو رهبر گفت‌وگوهایی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و نظامی داشتند و کمک‌های روسیه به کره‌شمالی پس از این دیدار به‌طور قابل توجهی بیشتر شد. اکتبر ۲۰۲۳، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به کره‌شمالی سفر کرد و از مقام‌های این کشور به دلیل «حمایت‌های بی‌حد و مرز» پیونگ‌یانگ از «اقدامات روسیه در اوکراین» قدردانی کرد. لاوروف همچنین پیشنهادی برای توافق سه‌جانبه میان روسیه، کره‌شمالی و چین مطرح کرد تا محوری برای مقابله با «تهدیدهای منطقه‌ای به رهبری آمریکا» تشکیل شود.
سال ۲۰۲۴، روابط دیپلماتیک کره‌شمالی و روسیه به اندازه‌ای گسترش یافت که می‌توان گفت از هر زمانی طی سه‌دهه گذشته بهتر است. ۱۶ ژانویه، چویی سون هویی، وزیر امور خارجه کره‌شمالی برای پیگیری توافق‌ها میان پوتین و کیم‌جونگ‌اون به روسیه رفت و دعوت از پوتین برای سفر به کره‌شمالی را تکرار کرد. روسیه یک بار دیگر در اواخر مارس ۲۰۲۴، قطعنامه شورای امنیت علیه کره‌شمالی را وتو کرد و ۱۹ ژوئن سرانجام رئیس‌جمهور روسیه برای اولین بار پس از ۲۴ سال عازم کره‌شمالی شد و پیمان «مشارکت جامع استراتژیک» میان روسیه و کره‌شمالی را به امضا رساند تا روابط این دو کشور وارد فاز جدیدی شود.
پیمان «مشارکت جامع استراتژیک» تا کجا پیش می‌رود؟
هم روسیه و هم کره‌شمالی بر اساس این پیمان تعهدات زیادی را در قبال یکدیگر پذیرفته‌اند. بیشترین بحث‌ها و اظهارنظرها پیرامون توافق «مشارکت جامع استراتژیک» میان روسیه و کره‌شمالی به بندی بازمی‌گردد که از تعهد دو طرف برای کمک نظامی به یکدیگر در مواقع جنگ سخن می‌گوید. براساس متنی که خبرگزاری رسمی دولت کره‌شمالی منتشر کرده، در این بند آمده است که اگر یکی از این دو کشور مورد حمله قرار گیرد یا به جنگ کشانده شود، طرف دیگر باید «تمامی امکاناتی را که در اختیار دارد» بدون هیچ تأخیری به کار گیرد و «حمایت‌های نظامی و سایر حمایت‌های لازم» را به عمل آورد.
در متن توافق چنین آمده که این اقدام باید بر مبنای قوانین داخلی دو کشور و براساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد که حق دفاع از خود دولت‌های عضو را به رسمیت می‌شناسد، صورت گیرد.
از نظر برخی تحلیلگران، این تعهد دوجانبه تعهدی مشابه با تعهدات پیمان دوجانبه اتحاد شوروی و کره‌شمالی در سال ۱۹۶۱ است که با فروپاشی شوروی از بین رفت و در سال ۲۰۰۰ با توافقی جدید شامل تعهدات امنیتی ضعیف‌تر جایگزین شد.
پوتین یک روز پس از امضای پیمان مشارکت جامع استراتژیک با کره شمالی در اظهارنظری قابل توجه گفت که توافق برای کمک نظامی «تنها مربوط به زمانی است که تجاوز نظامی علیه یکی از طرف‌ها اتفاق افتاده باشد».
براساس قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، هرگونه انتقال تکنولوژی‌های نظامی به کره‌شمالی ممنوع است اما پوتین در صحبت‌های خود پس از امضای توافق با کره شمالی اعلام کرد که روسیه گزینه توسعه همکاری‌های فنی و نظامی را کنار نخواهد گذاشت. او همچنین تحریم‌ها علیه جمهوری دموکراتیک خلق کره را «ابزار هژمونی غرب» توصیف کرد و بازنگری درباره آن‌ها را ضروری دانست: «پیونگ‌یانگ حق دارد اقداماتی منطقی برای توسعه توان دفاعی، حفظ امنیت ملی و همچنین حفاظت از استقلال خود انجام دهد.»
آمریکایی‌ها همکاری روسیه و کره شمالی را در کنار همکاری‌های روسیه با ایران و چین نوعی تلاش برای به چالش کشیدن نظم مستقر بین‌المللی می‌دانند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در مقاله‌ای که اوایل اکتبر در مجله فارن افرز منتشر شد، هشدار داد که «تعداد کمی از کشورها، به‌ویژه روسیه با همکاری ایران و کره شمالی و همچنین چین مصمم به تغییر اصول بنیادین نظام بین‌المللی هستند.»
کره شمالی چه دستاوردی خواهد داشت؟
گزارش‌های اخیر درباره استفاده روسیه از موشک‌های بالستیک کره شمالی علیه اوکراین نشان می‌دهد عملکرد این موشک‌ها چندان مطابق انتظار نبوده است. مسکو می‌تواند به پیونگ‌یانگ کمک کند تا این موشک‌ها را از نظر کارآمدی ارتقا دهد. روسیه همچنین این امکان را دارد که به مدرن‌سازی ارتش کره شمالی به‌ویژه در نیروی زمینی این کشور بپردازد که هنوز به تانک‌های قدیمی دوره شوروی سابق یا تانک‌های قدیمی چین متکی هستند.
نشریه فارن پالیسی نوشته است: «اگر کیم جونگ اون به دلیل شراکت جدید خود با روسیه و ارسال چند میلیون گلوله توپ احساس قدرت بیشتری کند، دخالت فزاینده کره شمالی به احتمال زیاد کیم را برای اتخاذ موضعی تهاجمی‌تر در اطراف شبه‌جزیره کره تقویت خواهد کرد. کیم جونگ اون اهرم‌های بیشتری برای تأثیرگذاری بر پوتین پیدا کرده است، بنابراین اکنون دلیل بیشتری دارد که در مواقع نیاز روی روسیه حساب کند. ما نیز در صورت وقوع یک وضعیت اضطراری در شبه‌جزیره کره، به جای اینکه فقط نگران دخالت چین باشیم، اکنون باید حضور فزاینده روسیه در این منطقه را نیز در نظر بگیریم.»
به گفته تحلیلگران، از نظر اقتصادی هم کره شمالی یک شانس جدی برای گسترش روابط با روسیه پیدا کرده که برای این کشور تحت تحریم می‌تواند شبیه به یک راه تنفس مطمئن برای حفظ وضع موجود باشد.
واکنش کره جنوبی چه خواهد بود؟
یون سوک یول، رئیسجمهوری کره‌جنوبی روز پنجشنبه گفت که کشورش ممکن است ارسال سلاح به اوکراین را مدنظر قرار دهد. یورونیوز نوشت: رئیسجمهوری کره‌جنوبی افزود که تصمیم‌گیری در این مورد وابسته به سطح همکاری‌های نظامی بین پیونگ‌یانگ و مسکو خواهد بود. او تاکید کرد که کشورش پس از اعزام نظامیان کره‌شمالی به روسیه «بیکار نخواهد نشست.»
سئول بنا به دکترین نظامی خود تاکنون از تحویل سلاح‌های مرگبار به کی‌یف خودداری کرده است. با این حال یون سوک یول گفت که این تصمیم براساس «فعالیت‌های نظامی کره‌شمالی» می‌تواند تغییر کند. به گفته وی سئول تصمیم‌گیری در مورد گام‌های بعدی خود را با مشورت با شرکای خود انجام خواهد داد. کیم یونگ هیون، وزیر دفاع کره‌جنوبی نیز روز پنجشنبه گفت که نظامیان همسایه شمالی کشورش در جنگ اوکراین به عنوان «مزدوران گوشت دم توپی» به خدمت گرفته خواهند شد.
