بازگشت حزب کارگر به قدرت چه معنایی برای سیاست خارجی بریتانیا دارد؟
تداوم محافظه‌کاری
حزب کارگر بریتانیا توانست با پیروزی قاطع در انتخابات سراسری پس از ۱۴ سال به قدرت بازگردد. حالا کییر استارمر، رهبر این حزب دو راه پیش روی خود دارد؛ او می‌تواند رهبر بریتانیا برای حرکت به سوی تغییری بزرگ باشد یا آن‌طور که منتقدانش باور دارند مانند یک «محافظه‌کار در لباس قرمز» عمل کند.
یک باور نه‌چندان قدیمی در بریتانیا می‌گوید این احزاب اپوزیسیون نیستند که در انتخابات‌ها پیروز می‌شوند؛ بلکه این دولت‌ها هستند که انتخابات را می‌بازند. انتخابات ۴ جولای یک شکست بزرگ برای حزب محافظه‌کار در بریتانیا بود. در شرایطی که این حزب توانسته بود از چالش‌های بزرگی نظیر برگزیت، شیوع پاندمی کووید ۱۹ و رسوایی‌های سیاسی جان سالم به در ببرد و همچنان قدرت را حفظ کند، تحولات یک سال اخیر از جمله تغییر سه نخست‌وزیر در این مدت کوتاه باعث شد تا یکی از موفق‌ترین احزاب سیاسی دنیا پس از جنگ جهانی دوم، شکستی تاریخی را متحمل شود.
براساس گزارش گاردین، حزب کارگر در این انتخابات موفق شد ۴۱۲ کرسی (۲۱۴ کرسی بیشتر از انتخابات ۲۰۱۹) را از مجموع ۶۵۰ کرسی از آنِ خود کند و اکثریتی قدرتمند را در مجلس عوام شکل دهد. لیبرال‌دموکرات‌ها هم درخشش خوبی در این دور از انتخابات داشتند و توانستند با کسب ۶۳ کرسی بیشتر نسبت به انتخابات سراسری قبلی تعداد کرسی‌های خود را به عدد ۷۱ برسانند. حزب راستگرای افراطی رفرم به رهبری نایجل فاراژ نیز توانست برای اولین بار با کسب ۵ کرسی به پارلمان راه پیدا کند.
در مقابل، حزب محافظه‌کار به رهبری ریشی سوناک بدترین شکست این حزب در انتخابات پارلمانی را به ثبت رساند. آمارها نشان می‌دهد حزب محافظه‌کار تنها موفق به کسب ۱۲۱ کرسی شده که ۲۵۱ کرسی کمتر از کرسی‌های کسب‌شده توسط این حزب در انتخابات گذشته است. یکی دیگر از بازندگان بزرگ انتخابات ۴ جولای در بریتانیا حزب ملی اسکاتلند بود که در پی بحران‌های گوناگون در سال‌های گذشته و کنار رفتن دو وزیر اول در مدتی کوتاه، موقعیت خود را در خطر می‌دید و با از دست دادن ۳۷ کرسی در مجلس عوام حالا تنها ۹ کرسی در این مجلس دارد.
در این انتخابات حدود ۶۰ درصد از واجدان شرایط شرکت کرده بودند و در نتیجه آرا کییر استارمر که وعده داده بود کشور را به سوی «آب‌های آرام‌تر» هدایت خواهد کرد، با درخواست چارلز سوم پادشاه بریتانیا برای تشکیل کابینه، رسماً نخست‌وزیر بریتانیا شد.
استارمر ۶۱ساله روز جمعه ۵ جولای درحالی‌که روبه‌روی خانه شماره ۱۰ داونینگ استریت برای اولین‌بار به‌عنوان نخست‌وزیر بریتانیا سخنرانی می‌کرد، تلاش داشت تا یک پیام مهم را به رأی‌دهندگان برساند: «تغییر از هم‌اکنون آغاز می‌شود.» او تصریح کرد: «مطمئناً برای همه ما روشن است که کشور ما به یک تغییر بزرگ نیاز دارد. تغییر یک کشور مانند چرخاندن کلید نیست و به زمان نیاز دارد. جهان امروز هم جهان ناپایدارتری نسبت به گذشته است و باید در این شرایط به سوی تغییر بزرگ حرکت کرد.»
او همچنین در نطق پیروزی خود که پس از قطعی شدن اکثریت پارلمانی حزب کارگر ایراد کرد، گفت: «گفتیم که هرج و مرج را تمام می‌کنیم، و تمام خواهیم کرد؛ گفتیم که ورق را برمی‌گردانیم، و برگردانده‌ایم. از امروز فصل جدیدی آغاز شده است؛ کار تغییر را شروع می‌کنیم، مأموریت بازسازی ملی را برعهده می‌گیریم و شروع به بازسازی کشورمان می‌کنیم.»
استارمر پیش‌تر وعده داده بود که برخی برنامه‌های جاه‌طلبانه‌تر حزب کارگر، مانند تعهدات پیشرو در زمینه هزینه‌های سبز را با دید کاهشی مورد بازنگری قرار دهد؛ وی همچنین بر عدم افزایش مالیات برای طبقه کارگر تاکید کرده بود. اصلی‌ترین شعار کمپین انتخاباتی حزب کارگر «تغییر» بود و انتظار می‌رود سیاست‌های زیادی در بریتانیا دست‌خوش تغییراتی کم یا زیاد شود اما در موضوع سیاست خارجی، نزدیک‌ترین توصیف به آنچه اتفاق خواهد افتاد، «تداوم» است. به‌رغم اینکه در بسیاری از حوزه‌ها تفاوت‌های زیادی میان نگاه‌های حزب کارگر و حزب محافظه‌کار وجود دارد اما در حوزه سیاست خارجی این تفاوت‌ها جز در دو مسئله مهاجرت و چین چندان واضح نیست. تصمیمات اولیه‌ای که دولت استارمر خواهد گرفت و چینش نهایی کابینه احتمالاً بعضی از موضوعات را واضح‌تر خواهد کرد.
استارمر وعده داده است که رویکرد جنجالی محافظه‌کاران در فرستادن پناهجویان به رواندا را کنار بگذارد؛ او اما به هر روی، با توجه به اینکه مهاجرت همواره یک مسئله کلیدی در انتخابات بریتانیا است، برای یافتن راه‌حلی به منظور جلوگیری از ورود ده‌ها هزار پناهجو با قایق‌های کوچک به کشورش از طریق کانال مانش تحت فشار قرار خواهد گرفت.
رابطه با آمریکا و ناتو
در فاصله خیلی کوتاهی از اعلام نتایج انتخابات، کییر استارمر، نخست‌وزیر جدید بریتانیا به واشنگتن خواهد رفت تا در اجلاس سران کشورهای عضو ناتو حضور پیدا کند. او این شانس را خواهد داشت که نشان دهد حزب کارگر نیز در موضوع اوکراین که موضوعی کلیدی برای ناتو به حساب می‌آید، مانند حزب محافظه‌کار به حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد.
با این حال نخستین چالش استارمر در عرصه سیاست خارجی نیز در همین اجلاس پیش روی او قرار خواهد گرفت. نخست‌وزیر بریتانیا احتمالاً از سوی دیگر رهبران ناتو تحت فشار قرار خواهد گرفت تا شفاف کند آیا حزب کارگر اراده‌ای به هزینه ۲/۵درصد از تولید ناخالص ملی بریتانیا برای تقویت توان دفاعی دارد یا نه. بریتانیا در حال حاضر ۲/۳ درصد از تولید ناخالص ملی خود را صرف امور دفاعی می‌کند.
فیلیپ دیکینسون، معاون بخش ابتکار امنیتی فراآتلانتیکی در شورای آتلانتیک می‌نویسد: «انگلیس یکی از جدی‌ترین حامیان اوکراین از زمان حمله همه‌جانبه روسیه در فوریه ۲۰۲۲ بوده است و بیش از هر کشور اروپایی دیگری در ناتو، برای تقویت توان دفاعی هزینه می‌کند. هر دو موضوع حمایت از اوکراین و افزایش هزینه‌های دفاعی از جمله مسائل مورد اجماع در سیاست خارجی انگلیس هستند و هر دو حزب روی این موارد اتفاق نظر دارند.»
علاوه بر این، چشم‌انداز انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا بسیار مبهم است و حتی احتمال اینکه دونالد ترامپ بتواند برنده انتخابات باشد، بیش از پیش شده است. در چنین شرایطی تمامی اعضای ناتو به‌ویژه اروپایی‌ها نگرانند که با روی کار آمدن ترامپ، حمایت‌های آمریکا از اوکراین قطع شود و روسیه بتواند با بهره‌گیری از چنین وضعیتی ضمن دستیابی به اهداف خود در اوکراین، امنیت اروپا را نیز تهدید کند. در این زمینه انگلیس یکی از بازیگران کلیدی است که می‌تواند با بهره‌گیری از نفوذ و رابطه نزدیک خود با واشنگتن در اقناع کاخ سفید برای تداوم حمایت از اوکراین نقش مؤثری ایفا کند.
رابطه با اروپا؛ نزدیک اما نه خیلی زیاد
پیروزی حزب کارگر یک پیام واضح برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا داشت؛ اینکه انگلیس مایل به ارتقای روابط با اروپاست. با این حال، پاسخ به این پرسش که روابط انگلیس با اتحادیه اروپا چگونه توسعه پیدا می‌کند و تا کجا پیش می‌رود بستگی به این دارد که حزب کارگر چه دورنمایی را برای خود در این زمینه ترسیم کرده و اروپا تا کجا حاضر است در زمینه تجارت با انگلیس زیر نظر یک نخست‌وزیر از حزب کارگر همکاری کند.
حزب کارگر در برنامه‌های خود اعلام کرده برنامه‌ای برای بازگشت به بازار واحد اروپایی یا باز کردن کامل مرزهای خود با اتحادیه اروپا ندارد. بازار واحد اروپایی بازاری است که در آن کالاها، خدمات و پول می‌توانند به‌راحتی منتقل شوند و می‌توان بدون محدودیت جغرافیایی، انواع محصولات را به صورت آنلاین خریداری و مهمتر آنکه بدون ارائه هیچ‌گونه توجیهی، خریدها را مرجوع یا لغو کرد. تماس‌های تلفنی و بلیط هواپیما بین کشورهای عضو، از سایر بازارها در جهان ارزان‌تر است. در مرزهای داخلی نیز هیچ گمرک، عوارض و یا مالیاتی برای مشاغل وجود ندارد. در عین حال محصولات، دارای استانداردهای زیست محیطی و ایمنی هستند. این بازار فقط شامل کشورهای اتحادیه اروپا نمی‌شود و علاوه بر ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا به کشورهای ایسلند، لیختن اشتاین و نروژ نیز گسترش می‌یابد. قرار است سوئیس نیز تا حدی به آن ملحق شود.
حزب کارگر وعده داده تا موانع تجارت با اروپا را از سر راه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط برخواهد داشت اما اتحادیه اروپا شاید حاضر نباشد که اجازه دهد بریتانیا بدون پیوستن به بازار واحد اروپایی از برخی منافع انتخابی این بازار بهره ببرد.
نیکول لاولر، پژوهشگر مسائل اتحادیه اروپا نوشته است: «اگر انگلیس به دنبال بازگرداندن اعتماد به روابط با اتحادیه اروپاست و می‌خواهد این رابطه را ارتقا دهد، نیاز خواهد داشت که تنها بر توافق‌های تجاری یا دسترسی‌ها به بازار متمرکز نباشد. برنامه حزب کارگر برای انعقاد معاهده دفاع مشترک اتحادیه اروپا – انگلستان که به همکاری‌های امنیتی و نظامی طرفین رسمیت می‌بخشد یک گام خوب و مؤثر در این راستاست و اگر آنها موفق به دستیابی به این معاهده شوند، احتمالاً درها برای همکاری‌های بیشتر در زمینه‌های بیشتری با اتحادیه اروپا باز خواهد شد.»
کمتر از دو هفته دیگر در ۱۸ جولای، نخست‌وزیر انگلیس قرار است در چارچوب نشست جامعه سیاسی اروپایی میزبان ۵۰ رهبر و مقام ارشد اروپایی باشد و این فرصت خوبی برای استارمر است که درباره برنامه‌های خود به‌ویژه در زمینه نزدیک‌تر کردن اروپا و انگلیس شفاف‌سازی کند.
دیوید لامی، وزیر امور خارجه دولت در سایه حزب کارگر که احتمالاً وزیر امور خارجه دولت جدید خواهد بود هفته گذشته در نشست خبری با خبرنگاران درباره روابط با اروپا گفت: «ما نیاز داریم یک بازنگری جدی در روابط خود با اروپا و اتحادیه اروپایی داشته باشیم و توافق امنیتی انگلیس با اتحادیه اروپا در کانون این تحول خواهد بود.»
چین؛ ابهام بزرگ
حزب کارگر هرچند به شدت از مواضع حزب محافظه‌کار و نزدیکی مقام‌های ارشد این حزب به چین انتقاد می‌کرد، اما تصمیم مشخصی درباره رابطه لندن و پکن نداشت. آنها تلاش کرده‌اند تا تصویری که از رابطه احتمالی با چین می‌سازند یک رابطه متوازن باشد. حزب کارگر تأکید کرده روابط تجاری با چین را ادامه خواهد داد، پیرامون موضوعات مختلف جهانی با چین گفت‌وگو خواهد کرد و در برابر تهدیدهای احتمالی علیه بریتانیا از سوی چین مقابله‌به‌مثل خواهد کرد. اقدامات اصلی دولت جدید بریتانیا در قبال چین که روشنگر مسیر آینده لندن در این موضوع خواهد بود، در ۱۰۰ روز نخست شروع به کار دولت کلید خواهد خورد.
در سال‌های اخیر تشدید تنش‌ها میان واشنگتن و پکن باعث شده است تا فشارها بر لندن برای کاهش و محدودسازی روابط با چین بیشتر شود. در صورت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انتظار می‌رود تنش‌ها در روابط آمریکا و چین بیشتر شده و به تبع آن لندن هم تحت فشار بیشتری برای کاهش روابط تجاری با چین قرار بگیرد.
اندیشکده چتم هاوس در مقاله‌ای پیرامون این موضوع نوشته است: «استارمر احتمالاً بیشتر از نخست‌وزیران پیشین بریتانیا مجبور خواهد شد که در تنش میان آمریکا و چین جانبدارانه رفتار کند.»
در ماه‌های گذشته با انتصاب دیوید کامرون، نخست‌وزیر سابق بریتانیا به‌عنوان وزیر خارجه دولت ریشی سوناک، این امید ایجاد شده بود که کامرون بتواند با توجه به روابط نزدیک خود با مقام‌های چینی، رابطه پکن و لندن را ترمیم کند. با این حال عوامل متعددی از جمله فشار پارلمان و عدم اطمینان به تداوم یافتن دولت محافظه‌کار باعث شد تا تحولات قابل توجهی در رابطه انگلیس و چین ایجاد نشود.
بازگشت تغییرات اقلیمی به لیست اولویت‌ها
حزب کارگر وعده داده است که برخلاف دولت ریشی سوناک، مقابله با تغییرات اقلیمی را به لیست اولویت‌های دولت بازگرداند و بریتانیا را بار دیگر به یک بازیگر کلیدی در عرصه بین‌المللی در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی تبدیل کند.
این حزب متعهد شده است که سالانه ۳۵ میلیارد دلار معادل ۱/۳ درصد از تولید ناخالص ملی بریتانیا را صرف سرمایه‌گذاری در گذار به سوی انرژی‌های سبز و تجدیدپذیر کند. با این حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند این سیاست‌ها می‌تواند بهبود وضعیت اقتصاد بیمار بریتانیا را به تأخیر بیاندازد و این مسئله برای حزب کارگر که وعده بهبود وضعیت اقتصادی را داده است می‌تواند یک چالش جدی باشد.
اولین تصمیم سخت پیش روی کییر استارمر در این زمینه، به موضوع واردات بازمی‌گردد. دولت بریتانیا باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد برای دستیابی به اهداف آب و هوایی، واردات خودروهای الکتریکی و پنل‌های خورشیدی چینی را که در مقایسه با نمونه‌های مشابه دیگر در جهان ارزان‌تر هستند در دستور کار قرار دهد یا آماده اتخاذ این تصمیم نیست.
هرچند به ظاهر برای رای‌دهندگان تغییرات اقلیمی در اولویت نیست اما تداوم روند تغییرات آب و هوایی و گرم‌تر شدن هوا می‌تواند بحران‌های زیادی از جمله سیل، تهدید امنیت غذایی و افزایش قیمت انرژی برای مردم بریتانیا در پی داشته باشد.
خاورمیانه؛ تغییر مهمی در راه است؟
هرچند در گذشته‌ای نه‌چندان دور حزب کارگر مواضعی کاملاً متفاوت با حزب محافظه‌کار در زمینه موضوعات خاورمیانه از جمله مسئله ایران و مسئله فلسطین داشت اما در سال‌های اخیر این روند تغییر کرده و مواضع حزب کارگر در موضوع خاورمیانه تفاوت محسوسی با مواضع حزب محافظه‌کار ندارد.
اگر بر مبنای مانیفست انتخاباتی حزب کارگر به موضوع نگاه کنیم، حزب کارگر تأکید دارد که باید مسئله اسرائیل و فلسطین به سرعت حل شود و شناسایی فلسطین به‌عنوان یک کشور مستقل اتفاق بیفتد اما رویکرد و مواضع کییر استارمر در ماه‌های اخیر از جمله حمایت او از «حق دفاع اسرائیل»
به جای انتقاد از کشتار گسترده غیرنظامیان فلسطینی شامل زنان و کودکان در غزه باعث می‌شود مانیفست حزب کارگر بیش از آنکه یک برنامه عملی به نظر آید، یک اعلامیه تبلیغاتی باشد.
در ماه‌های گذشته تعداد زیادی از اعضای حزب محافظه‌کار نیز بر ضرورت شناسایی رسمی فلسطین به‌عنوان کشوری مستقل تأکید کرده بودند.
حزب کارگر معتقد به ضرورت گسترش همکاری‌ها با کشورهای عربی است و نقش ایران در منطقه را یک نقش «بی‌ثبات‌ساز» می‌داند. از همین رو و براساس این ادعا، برنامه‌ریزی کرده تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و حوثی‌های یمن را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دهد. استارمر آشکارا از این دو سیاست حمایت کرده و عملاً در کنار واشنگتن قرار گرفته است که پیش از همه، هم سپاه پاسداران و هم حوثی‌های یمن را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داده بود.
المانیتور می‌نویسد: «برای استارمر برقراری توازن میان سیاست‌های مترقی در عرصه سیاست خارجی و اتحاد با واشنگتن کاری سخت خواهد بود و به نظر می‌رسد حزب کارگر ترجیح می‌دهد در موارد این‌چنینی دست به انتخابات آسان‌تر بزند و در کنار آمریکا قرار گیرد.»
بی‌بی‌سی نوشته است به‌طور کلی حزب کارگر در مقایسه با حزب محافظه‌کار بریتانیا همواره خود را علاقه‌مند‌تر به دیپلماسی و مذاکره با تهران نشان داده و در دورانی که این حزب در قدرت بود، چهره‌هایی مانند جک استراو که وزارت خارجه این کشور را در دست داشتند، لحنی مسالمت‌جویانه‌تر در برابر ایران در پیش می‌گرفتند. اما این بدان معنا نیست که مثلاً حزب کارگر در ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت یا حتی اعمال تحریم‌های بیشتر از حزب محافظه‌کار برخوردی ملایم‌تر با ایران داشت، یا اگر به قدرت برسد، خواهد داشت. در نهایت در جایی که دولت بریتانیا احساس کند احتمال دستیابی ایران به بمب اتم جدی است، برخورد دو حزب بریتانیایی با ایران به یک اندازه سخت‌گیرانه و تهاجمی است.
استارمر در داخل حزبش نیز با چالش‌هایی روبه‌روست؛ او تاکنون در ترمیم روابط با جناح چپ حزبش به‌ویژه پس از اخراج جرمی کوربین به دلیل اتهامات یهودستیزی ناکام بوده است. جرمی کوربین نیز در این انتخابات، به‌عنوان یک نامزد مستقل و در رقابت با حزب کارگر، از یکی از حوزه‌های انتخابیه لندن نامزد شد. انتظار می‌رود با اکثریت قدرتمندی که حزب کارگر در این انتخابات آن‌هم پس از دو شکست متوالی در دوران رهبری جرمی کوربین به دست آورد، کییر استارمر بتواند به‌راحتی با انتقادات از جمله ضربات منتقد کهنه‌کاری همچون کوربین روبه‌رو شود و در مجموع به نظر می‌رسد تفاوت چشمگیری در سیاست‌های بریتانیا در خاورمیانه شاهد نباشیم اما برخی اقدامات از جمله قرار دادن سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی می‌تواند به چالش‌های بریتانیا در منطقه بیافزاید.
پیش‌شرط حل چالش‌های داخلی
استارمر برای هفته‌ها در میان انبوهی از تابلوهای قرمز با شعار «تغییر» مبارزات انتخاباتی خود را پیش برده است. نفوذ یک کشور در جهان بر پایه عملکرد آن در داخل کشور استوار است، که شامل مقبولیت عمومی و ثبات سیاسی و رشد اقتصادی آن می‌شود.
محافظه‌کاران پس از چهارده سال در هر دوی این جبهه‌ها ناکام ماندند. آنها هزینه این ناکامی را با کاهش نفوذ بریتانیا در خارج از کشور و اکنون با بدترین نتیجه در تاریخ حزب از نظر انتخاباتی پرداخت کرده‌اند.
اگر این دوران جدیدی باشد که حزب کارگر وعده می‌دهد، باید نشان دهد که پاسخ‌هایی برای مشکلات دیرپای بریتانیا دارد. این مشکلات شامل فقدان رشد بهره‌وری، سیستم‌های آموزشی و بهداشتی تحت فشار، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها از جمله برق و نیرو و ۵G، و نابرابری‌های منطقه‌ای و اجتماعی می‌شود.
اندیشکده چتم هاوس می‌نویسد: «پیروزی حزب کارگر نه‌تنها مرحله‌ای جدید در سیاست بریتانیا است و واقعیت سیاسی متفاوتی را پس از بیش از یک دهه تسلط محافظه‌کاران به ارمغان می‌آورد، بلکه نشان‌دهنده نیاز به ایده‌های نو در جهانی است که از سال ۲۰۱۰ تاکنون تغییرات چشمگیری
را تجربه کرده است. بسیاری از چالش‌های بریتانیا اغلب به برگزیت نسبت داده می‌شوند؛ درحالی‌که این موضوع بی‌تاثیر نبوده، مشکلات عمیق‌تری در دوران محافظه‌کاران (و دیگر دموکراسی‌های مشابه) کشور را فرا گرفته است.
پاسخ‌های بهتری برای مشکلات اقتصادی مداوم پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸، ظرفیت دولت برای مدیریت ریسک‌های جهانی در حال افزایش مانند تغییرات اقلیمی و کووید، و بازگشت جنگ به اروپا و خاورمیانه مورد نیاز است. از این پیروزی بزرگ، این حس برمی‌آید که زمان آن رسیده که گروهی دیگر برای یافتن این
راه‌حل‌ها تلاش کنند.»
عکس: کییر استارمر، رهبر حزب کارگر و نخست‌وزیر جدید بریتانیا
