گرمی صدا و سردی مرگ / بررسی کارنامه هنری منوچهر والی‌زاده در گفتوگو با سعید مظفری و شوکت حجت از قدیمی‌های دوبله ایران
منوچهر والی‌زاده که سال‌ها مدیر دوبلاژ نیز بود عصر چهارشنبه یکم اسفندماه در سن ۸۴ سالگی درگذشت. دوبله شخصیت لوک خوش‌شانس و مایکل اسکافیلد در سریال «فرار از زندان»، تا همیشه صدای ایشان را ماندگار کرد.
«اصالت صدا» قطعاً نزدیک‌ترین واژه‌ای است که می‌توان در وصف منوچهر والی‌زاده نوشت؛ مردی که در خیابان لاله‌زار متولد شد. درآمد اولیه منوچهر والی‌زاده از بلیت‌فروشی تئاترهای لاله‌زار بود اما به‌مرور و باتوجه به علاقه و استعدادی که به بازیگری داشت، وارد تئاتر شد. بعدها وارد سینما و تلویزیون شد اما اوج شهرت و ماندگاری او، صدای بی‌نظیر ایشان بود که به یادگار مانده است.
منوچهر والی‌زاده که سال‌ها مدیر دوبلاژ نیز بود عصر چهارشنبه یکم اسفندماه در سن 84 سالگی درگذشت. دوبله شخصیت لوک خوش‌شانس و مایکل اسکافیلد در سریال «فرار از زندان»، تا همیشه صدای ایشان را ماندگار کرد. در این گزارش قصد داریم علاوه بر مرور فعالیت هنری ایشان، در گفتوگو با همکاران قدیمی مرحوم والی‌زاده، زندگی هنری‌شان را مرور کنیم.
روزهای شلوغ در سینما
منوچهر والی‌زاده با نام اصلی «منوچهر والی‌زاده‌طهرانی» چهارم تیرماه ۱۳۱۹ در محله لاله‌زار تهران زاده شد. او در سال‌های ۱۳۳۸–۱۳۳۷ از دوران دبیرستان بعد از چند تئاتر آماتوری به تئاتر تهران راه یافت و در یک نمایشنامه به کارگردانی خانم مورین نقش کوتاهی به‌عهده گرفت و پس از همکاری در چند فیلم کوتاه، به علی کسمایی معرفی شد و چندین‌سال در کنار او کارآموز بود.
والی‌زاده بعد از کارهای قابل‌توجه در تئاتر، در فیلم «دختر بنفشه فروش» نقش اول فیلم «هل فرر» را بازی کرد که مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. در سال 1340 به امین امینی معرفی شد تا اولین بازی او در سینما با بازی در فیلم «خداداد» در سال 1341 ثبت شود. والی‌زاده مسیر موفقیت در سینما را یاد گرفته بود؛ طوری‌که تا سال ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۶ نزدیک به ۱۸ فیلم سینمایی بازی کرد.
او بعدها باتوجه به پیشنهاد دوستان و آشنایان خود راهی دوبله شد. در فیلم‌های سینمایی به او گفته بودند که صدای کم‌نظیری دارد و اگر وارد دوبله شود، می‌تواند حتی موفق‌تر از دوران بازیگری شود. همینطور هم شد و پیشنهادهای صحیح را با جان دل پذیرفت و تبدیل به یکی از قدیمی‌های این عرصه شد.
از لوک خوش‌شانس تا مایکل اسکافیلد
او بیشتر بهخاطر صداپیشگی به‌جای شخصیت کارتونی «لوک خوش‌شانس» و «مایکل اسکافیلد» در مجموعه تلویزیونی «فرار از زندان» شناخته می‌شود. مرحوم والی‌زاده پیش‌تر در گفتوگو با «هم‌میهن» درخصوص دوبله شخصیت مایکل اسکافیلد در سریال به‌یاد ماندنی «فرار از زندان» گفته بود: «این سریال را خیلی دوست داشتم چون از همان ابتدای دوبله می‌دانستم که با استقبال مردم رو‌به‌رو می‌شود. همدلی بچه‌های گروه دوبله با یکدیگر در این سریال باعث شد تا با کمک هم، یکی از کارهای ماندگار تاریخ دوبله را ثبت کنیم».
همکاری والی‌زاده با برنامه «صبح جمعه با شما» در رادیو نیز یکی دیگر از کارهای قابل وصف ایشان بود که یادگار حضور او در رادیو است. منوچهر والی‌زاده خودش را از شاگردان مرحوم هوشنگ لطیف‌پور می‌دانست و در توصیف شخصیت استادش گفته بود: «ایشان جزو درجه‌یک‌های دوبله بودند. همه ما از منوچهر اسماعیلی عزیز گرفته تا بنده، شاگردی او را کردیم که به اینجا رسیدیم». والی‌زاده همچنین به‌جای بازیگرانی چون تام هنکس، جان تراولتا، تام کروز، هریسون فورد، نیکلاس کیج، جیسون استاتهام، جیم کری، ویل اسمیت، ادی مورفی، رابرت واگنر و الویس پریسلی صداپیشگی کرده است.
دلسردی در ایام کرونا
در ایام کرونا اما منوچهر والی‌زاده دل‌نگرانی بسیاری داشت چراکه بسیاری از پروژه‌های دنیا ازجمله فعالیت دوبله متوقف شده بود. بعد از مدتی که راهکاری برای مهار ویروس کرونا اندیشیده شد، دوبلورها باید تکتک در اتاق دوبلاژ حضور پیدا می‌کردند. والی‌زاده در این باره در گفتوگو با ایسنا گفته بود: «متاسفانه کرونا یکی از دوستان صمیمی‌ام را از من گرفت. چنگیز جلیل‌وند می‌توانست حداقل 15 سال دیگر در این عرصه حضور داشته باشد که به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا جان خود را از دست داد.
این روزها مشغول کار هستیم و کار دوبله می‌کنیم؛ البته الان به‌صورتی است که تکتک می‌نشینیم و رُل می‌گوییم. فیلمی را که یک‌روزه تمام می‌کردیم، الان 6-5 روزه تمام می‌کنیم. البته کار ما چندساعته تمام می‌شود، اما دیگر مثل قدیم نیست که همه در یک اتاق و دست‌جمعی باشیم و بده بستان‌های دوبله و حس‌ها درست دربیاید. هرکسی می‌رود نقش خود را می‌گوید، تمام می‌شود و می‌رود. عین کار موزیک شده است که یکی تار آن را می‌زند، دیگری سنتور آن را می‌زند و بعد آن را میکس می‌کنند. حالا کار ما هم بهخاطر همین مسئله کرونا به این شکل شده است و این جریان پیش آمد که نباید دست‌جمعی دور هم باشیم.»
روایت همکاران از اخلاق والی‌زاده
منوچهر والی‌زاده در کنار جدیت در کار، شخصیت شوخی داشت. او با تمام همکارانش رفتاری مهربانانه داشت. این موضوعی است که سعید مظفری، دوبلور قدیمی ایرانی نیز تایید می‌کند: «منوچهر دوبلور بی‌نظیری بود. صدای او تکرار نمی‌شود و هیچ‌کس حتی نمی‌تواند حتی ادای این صدا را دربیاورد؛ چراکه این صدا منحصربه‌فرد است. منوچهر بسیار باهوش بود و باتوجه به اینکه ایام زیادی را بازیگری کرده بود به‌راحتی می‌توانست با نقش موردنظر همزادپنداری کرده و کار را به بهترین شکل ممکن اجرا کند.»
سعید مظفری در ادامه به انتقاد از فاصله ایجادشده بین دوبلورها پرداخت و البته سیاستی که باعث چنین بحرانی شد: «متاسفانه طی یک‌دهه اخیر ـ به‌خصوص بین دوبلورها ـ فاصله زیادی افتاد و ارتباط‌ها صرفاً کاری شده بود. متاسفانه در سندیکایی هم که وجود داشت، برای یک دورهمی باید چند مجوز می‌گرفتیم که این مسئله باعث دلسردی بچه‌ها شد. حقوق و درآمد بچه‌های این صنف هم متاسفانه چنان پایین است که افسردگی به‌بار می‌آورد. هرچند منوچهر در رادیو هم کار می‌کرد اما می‌دانم حقوق رادیو هم چنان پایین است که بازهم کمک‌هزینه زندگی را نمی‌دهد».
خانم شوکت حجت، دوبلور قدیمی نیز در گفتوگو با هم‌میهن درخصوص شخصیت هنری مرحوم منوچهر والی‌زاده گفت: «همکاری 40 ساله با آقای والی‌زاده داشتم و درگذشت ایشان برایم بسیار سنگین و ناراحت‌کننده بود. ما دوبلورها در طول این چهار دهه، کارهای بسیاری در کنار یکدیگر دوبله کردیم. چندی‌پیش که آقای عرفانی فوت شدند، آقای والی‌زاده گفتند، نفر بعدی نوبت من است.
دو روز پیش که ایرج رضایی فوت شد و حالا منوچهر نیز از بین ما رفت. این رفتن‌ها غریبانه است چون طی دودهه اخیر اکثر پیشکسوت‌ها مسن و کم‌کار شده‌اند. کاش در روزهایی که این افراد بزرگ حضور دارند قدرشان را بدانیم که بعدها حسرت غیبت همیشگی‌شان را نخوریم. خاطره‌ای که همیشه از آقای منوچهر والی‌زاده در یادم می‌ماند، خوش‌رویی و مهربانی ایشان است. ایشان همیشه به همکاران خود کمک می‌کردند تا بهترین خودشان را در کار ارائه کنند.
مشورت‌های ایشان به همکاران، زبانزد خاص و عام بود. غرور نزد آقای والی‌زاده اصلاً جایی نداشت و بسیار افتاده و متواضع با بچه‌ها صحبت می‌کردند. مطمئن هستم جای ایشان در دوبله پُر نمی‌شود، هرچند افراد شایسته بسیاری در این عرصه حضور دارند».
طی چهار سال اخیر دوبلورهای سرشناسی چون بهرام زند، چنگیز جلیل‌وند، حسین عرفانی، مریم شیرزاد، محمد عبادی، ایرج رضایی، مهدی آرین‌نژاد و پرویز بهرام از بین ما رفتند و این عرصه که روزگاری شلوغ بود، در حال کوچک‌شدن به‌لحاظ تعداد نفرات است.
عکس: امیرحسین غضنفری
