رویای 110 هزار نفری

تأسیس ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری در تهران یا اطراف تهران موضوعی است که بیش از یک دهه قدمت دارد اما صرفاً در حد یک خبر جذاب باقی مانده و فراتر نرفته است. مرحوم ابراهیم رئیسی نیز تأسیس یک ورزشگاه بزرگ ۱۰۰ هزار نفری در تهران را پیش‌تر مطرح کرده بود که حتی به مطالعه‌ی فاز صفر و تخصیص بودجه هم نرسید تا این‌که احمد دنیامالی طی یکی، دو روز گذشته اعلام کرد که طرح دولت قبلی را در دستور کار قرار داده تا سرانجام این رؤیای دست‌نیافتنی مصوب و به بخش اجرایی برسد؛ موضوعی که در نگاه اول همچنان در حد یک رؤیاست. در این گزارش قصد داریم مشکلات و موانع احداث یک ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری اطراف شهر تهران را بررسی و با سایر ورزشگاه‌های دنیا قیاس کنیم.

مشکلات احداث ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری

مجموعه‌ی آزادی شامل ورزشگاه ۱۰۰هزار نفری، سالن ۱۰ هزار نفری والیبال و فوتسال و استخر، فقط ۱۶ ماه زمان برد تا تأسیس شود اما حالا بیش از سه سال است که به جان ورزشگاه آزادی افتاده‌اند تا این ورزشگاه کهنه را بازسازی کنند و هنوز هم پایان نیافته است. همین امر نشان می‌دهد که در بخش عمرانی یا مطابق استانداردهای روز دنیا پیش نمی‌رویم یا شرکتی که وظیفه‌ی بازسازی را به‌عهده گرفته، توانایی‌اش در همین حد است که برای بازسازی یک ورزشگاه ۵۰ ‌ساله به‌اندازه احداث سه ورزشگاه زمان بخرد و آن را نوسازی کند.

ورزشگاه بزرگ نیوکمپ بارسلون که ۹۸ هزار نفر گنجایش دارد، کمتر از دو سال نیاز دارد تا بازسازی شود. از فصل گذشته بارها اعلام شد ورزشگاه سن‌سیرو شهر میلان اگر بازسازی شود، کمتر از ۱۴ ماه زمان نیاز دارد و اگر بنا باشد برای اینتر و آ‌ث‌میلان در همین شهر یک ورزشگاه مشترک ۶۰ هزار نفری ساخته شود، فقط ۱۲ ماه زمان نیاز است. از سوی دیگر برای بازسازی ورزشگاه آنفیلد شهر لیورپول نیز برآورد مهندسین سازه این بود که فقط چهار هزار نفر به گنجایش این ورزشگاه اضافه شود تا گنجایش ورزشگاه آنفیلد به ۵۰ هزار نفر نزدیک شود.

ورزشگاه سانتیاگو برنابئو نیز به‌صورت تکه‌تکه مورد بازسازی قرار گرفت تا تیم فوتبال رئال مادرید مجبور نشود به ورزشگاه دیگری کوچ کند. کاری که برای ورزشگاه آزادی لحاظ نشد و این ورزشگاه مادر در پایتخت تهران به‌کل تعطیل شده است.  با تمام این اوصاف اما احمد دنیامالی، وزیر ورزش دولت مسعود پزشکیان وعده‌ی احداث یک ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری را اطراف تهران در مجموعه‌ی شهر آفتاب داده است؛ موضوعی که در نگاه نخست به آن توجه نشده، دسترسی نامناسب حمل‌ونقل ریلی بیش از ۱۵۰ هزار نفر به این مجموعه است. شاید بگویید چرا ۱۵۰ هزار نفر؟ پاسخ ساده است؛ مهندسی هندسی هر موقعیت مکانی اطراف یک ورزشگاه باید حداقل تا ۴۰ هزار نفر بیش از جمعیت حاضران در ورزشگاه را در بر داشته باشد. قرار نیست تمام مردم اطراف ورزشگاه وارد ورزشگاه شوند، بنابراین باید بیش از ۴۰ هزار نفر ظرفیت درخصوص تردد این تعداد افراد از طریق مترو یا سایر سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی درنظر گرفته شود.

شما تصور کنید رونالدو به مجموعه ورزشی ۱۱۰ هزار نفری شهر آفتاب برود. طبعاً بیش از ۱۵۰ هزار نفر به این سمت حرکت می‌کنند تا رونالدو را حداقل در اتوبوس النصر پیش از ورود به ورزشگاه نظاره کنند. با چه سیستم حمل‌ونقلی می‌توان این تعداد جمعیت را سازمان‌دهی کرد؟ نکته دیگر این است که چه امکانات رفاهی‌ای در این مجموعه برای پذیرایی از ۱۵۰ هزار نفر وجود دارد؟ چند دستگاه مترو به فاصله‌ی چنددقیقه قرار است هواداران فوتبال را از مبدأ به مقصد، پیاده و سوار کند؟ این‌ها موضوعاتی است که تا این لحظه تصور و آنالیز دقیقی نشده است.

المان‌های ورزشگاه‌های آلمان

برای مسابقات یورو ۲۰۲۴ بسیاری از مسابقات فوتبال در کشور آلمان را از نزدیک تماشا کردم. از ورزشگاه المپیا اشتادیون شهر برلین، ورزشگاه هامبورگ، سیگنال ایدونا پارک دورتموند، ورزشگاه آلیانتس آره‌نا شهر مونیخ و... موضوعی که نظرم را جلب کرد این بود که اطراف تمام این ورزشگاه‌ها یک هتل پنج‌ستاره برای هواداران فوتبال ساخته شده بود که افراد می‌توانستند با رزرو اتاق حتی برای چندساعت آنجا استراحت کنند. دسترسی منحصربه‌فرد از طریق خطوط حمل‌ونقل ریلی به ورزشگاه طوری بود که هواداران فوتبال با پیاده شدن در ایستگاه ورزشگاه‌های آلمان، با پای پیاده کمتر از سه‌دقیقه پیاده‌روی نیاز داشتند تا وارد ورزشگاه شوند.

چنین موضوعی در هیچ ورزشگاهی از ایران پیاده و اجرایی نشده است. کافی است یک‌بار با مترو به ورزشگاه آزادی بروید تا از خطرات جانی کنار جاده با پیاده‌روی بیش از ۲۰ دقیقه مطلع شوید. تمام ورزشگاه‌های آلمان بدون استثنا دارای یک خط مترو اختصاصی بودند که قطارهای آن به فاصله هر پنج دقیقه در رفت‌وآمد بودند و جمعیت بیش از ۶۰ هزار نفر در عرض کمتر از ۳۰ دقیقه از محل ورزشگاه تخلیه می‌شد. چنین موضوعی اصلاً جایگاهی در طراحی ورزشگاه‌های ایرانی دارد؟

قطر چطور ورزشگاه‌های ۵ ستاره ساخت؟

در جام ملت‌های آسیا که بهمن‌ماه سال گذشته در شهر دوحه و کشور قطر برگزار شد نیز حضور داشتم. موضوع بسیار حائز اهمیت این بود که کشور یک‌میلیون نفری قطر به‌طور ویژه شرایط را برای برگزاری مسابقات مهم در ورزشگاه‌های باکیفیت فراهم کرده است. تمام ورزشگاه‌های شهر دوحه با دسترسی ویژه اتوبوس و خطوط مترو برای هواداران کار را آسان کرده بود. اتوبوس‌ها تا داخل خود مجموعه ورزشگاه‌ها وارد می‌شدند و بدون هیچ مشکلی هواداران به داخل ورزشگاه می‌آمدند؛ موضوعی که به هیچ عنوان تا این لحظه برای ورزشگاه‌های ایران رعایت نشده است.

ورزشگاه ۱۰۰ هزار نفری منسوخ شده است

تأسیس ورزشگاه‌های بزرگ با گنجایش بیش از ۸۰ هزار نفر در دنیا کاملاً منسوخ شده است. دولت قطر ورزشگاه ۸۸ هزار نفری را در عرض یک‌روز بعد از پایان برگزاری مسابقات جام جهانی تخریب کرد، چراکه نیازی نبود چنین ورزشگاه بزرگی را داشته باشد؛ وقتی بدانیم شش ورزشگاه پنج‌ ستاره دیگر با گنجایش‌های ۴۰ تا ۶۵ هزار نفری در اختیار دارد. ورزشگاه ۷۵ هزار نفری المپیک مونیخ زمانی تبدیل به موزه شد که ورزشگاه ۷۰ هزار نفری آلیانتس آره‌نا در شهر مونیخ تأسیس شد.

اکثر ورزشگاه‌های روز دنیا با ظرفیت بین ۴۵ تا ۶۰ هزار نفر ساخته می‌شوند چراکه هدف در گام نخست، در اختیار قرار دادن امکانات مناسب به هوادار است تا این‌که ۱۰۰ هزار نفر وارد ورزشگاه شوند تا سامان‌دهی از سوی مقامات را سخت کند. تصور کنید ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری در اطراف تهران تأسیس شود. با بلیت ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار تومانی (بلکه بیشتر در زمان احداث آن) چند هزار نفر توانایی پرداخت این قیمت بلیت را دارند؟

فرض کنید پنج سال دیگر این ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری احداث شود، باتوجه به تورم روزافزون باید تصور کنیم قیمت هر بلیت در بهترین و رؤیایی‌ترین حالت ممکن، یک‌میلیون تومان باشد. یک خانواده سه‌نفره چطور می‌خواهد مبلغ سه میلیون تومان فقط بابت بلیت پرداخت کند؟ چند مسابقه در سال باتوجه به کیفیت نازل فوتبال‌های امروزه توانایی پُر کردن چنین ظرفیتی را دارند؟

ضمن این‌که وقتی بازسازی یک ورزشگاه ۷۸ هزار نفری بیش از سه سال زمان می‌برد، ساخت یک ورزشگاه ۱۱۰ هزار نفری چند سال وقت مردم را خواهد گرفت؟ جای دور نرویم، ساخت ورزشگاه ۷۰ هزار نفری نقش جهان در اصفهان، بیش از ۲۰ سال طول کشید. قرار است بار دیگر در زمان ساخت یک ورزشگاه رکورد بزنیم یا احداث یک ورزشگاه مدرن مایه‌ی مباهات یک ملت شود؟