نیرومندترین بازوی مقاومت، چگونه بحران را مدیریت می‌کند؟
گام بعدی حزب‌الله
روز شنبه ۳۰ ژوئیه، ارتش اسرائیل، فؤاد شکر، یکی از فرماندهان ارشد حزب‌الله را ترور و دور جدید تنش در جبهه شمال اراضی اشغالی را آغاز کرد. در این حمله هوایی همچنین سه زن و دو کودک کشته و تعداد زیادی زخمی شدند.
تجاوز نیروهای اشغالگر صهیونیستی قوانین موجود درگیری در جنگ با حزب‌الله را که از 8 اکتبر به‌صورت نانوشته میان دو طرف برقرار شده بود زیر پا گذاشت و از خطوط قرمز متعددی عبور کرد؛ بیروت و زیرساخت‌های آن را هدف قرار داد و منجر به کشته شدن چندین غیرنظامی شد.
دو روز بعد، سیدحسن نصرالله، در یک سخنرانی تلویزیونی به لبنانی‌هایی که برای خاکسپاری شکر گردهم آمده بودند، قول داد که اسرائیلی‌ها بهای گزافی را برای تشدید بی‌سابقه تنش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ پرداخت خواهند کرد و افزود: «آنچه در ضاحیه جنوبی بیروت اتفاق افتاد، یک تجاوزگری بود که پاسخی را در پی خواهد داشت». دبیرکل حزب‌الله اظهار داشت که این گروه در حال بررسی واکنشی معنادار و سنجیده به این اقدام است و نبرد با اسرائیل به مرحله جدیدی رسیده است.
نصرالله در حالی به تهدید اسرائیل در واکنش به آنچه در بیروت رخ داده بود پرداخت که یک روز پس از ترور شهید فؤاد شکر، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس نیز در ایران هدف موشک اسرائیل قرار گرفته بود. وی در اظهاراتش به این ترور نیز اشاره کرد و در خصوص واکنش احتمالی تهران گفت: «خیلی گریه خواهید کرد چون نمی‌دانید که از چه خطوط قرمزی تجاوز کردید. آیا (رژیم صهیونیستی و حامیانش) گمان می‌کنند که اسماعیل هنیه را در تهران ترور کنند و تهران سکوت می‌کند؟
ایران معتقد است که ترور هنیه، خدشه به امنیت ملی و حاکمیت آن است و مهمتر از همه اینکه، ترور را خدشه به شرافت می‌داند». کمی بیش از سه هفته بعد، در سحرگاه یکشنبه ۲۵ اوت، مرحله اول انتقام حزب‌الله آغاز شد. در ساعت ۰۵:۱۵ به وقت محلی، نیروهای حزب‌الله رگبار ۳۴۰ موشک کاتیوشا را به سمت ۱۱پایگاه نظامی ارتش رژیم صهیونیستی در شمال فلسطین اشغالی پرتاب کردند. هدف از مرحله اول غرق کردن سامانه‌های پدافند هوایی اسرائیل و فرسودگی سامانه حفاظتی گنبد آهنین و باز کردن دربِ مرحله دوم عملیات تلافی‌جویانه بود. سپس ده‌ها پهپاد در اندازه‌های مختلف از جنوب و شمال رودخانه لیتانی تا دره بقاع پرتاب شدند و عملیات را به مرحله دوم و آخر رساندند.
اهداف اولیه عملیات حزب‌الله، مقر موساد در گلیلوت (شمال یافای اشغالی) و پایگاه واحد ۸۲۰۰، یک واحد اطلاعات نظامی برای جاسوسی الکترونیک بود. سیدحسن نصرالله در سخنرانی روز یکشنبه و ساعاتی پس از پایان عملیات ضمن تایید آنکه هواپیماهای بدون سرنشین طبق برنامه به اهداف مورد نظر خود ضربه زدند، گفت:«هدف اصلی در این عملیات مرکز موساد بود».
پیش از این، ارتش رژیم صهیونیستی مدعی شده بود که یک حمله هوایی پیشگیرانه را در ساعت ۰۴:۰۰ صبح با استفاده از ۱۰۰ جت جنگنده برای جلوگیری از حمله موشکی و راکتی قریب‌الوقوع انجام داده است. منابع (اسرائیلی) مدعی شدند که ۵ تا ۶ هزار موشک‌انداز را منهدم کرده است. دبیرکل حزب‌الله در سخنرانی خود تمامی ادعاهای اسرائیل را رد کرد و گفت که حملات هوایی (اسرائیل) به مزارع، دره‌های خالی از سکنه و تعدادی از پایگاه‌های نظامی رهاشده حزب‌الله اصابت کرده است. نصرالله در سخنرانی خود تاکید کرد که تنها دو موشک‌انداز پس از تکمیل ماموریت، مورد اصابت قرار گرفتند و به تمامی سایت‌های پرتاب پهپاد آسیبی نرسید.
وی تاکید کرد که این عملیات با موفقیت کامل انجام شد و همه موشک‌ها و پهپادهای حاضر، طبق برنامه به اهداف مورد نظر خود اصابت کردند و تنها دو رزمنده حزب‌الله به شهادت رسیدند. عددی که در چنین عملیات گسترده‌ای حداقل در نظر گرفته می‌شود. با این حال، نصرالله افزود که اگر نتایج کافی نباشد، حزب‌الله حملات بیشتری را علیه رژیم صهیونیستی در نظر خواهد گرفت. چند روز پس از این عملیات، منابعی از حزب‌الله به رسانه‌های نزدیک به خود اعلام کردند که حداقل شش پهپاد با موفقیت به واحد ۸۲۰۰ اسرائیل رسیده‌اند و به اهداف تعیین‌شده خود ضربه دقیقی زده‌اند.
بلافاصله پس از پایان عملیات انتقام‌جویانه، حزب‌الله با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که اگر رژیم صهیونیستی به انتقام‌جویی پاسخ ندهد، پرونده بسته خواهد شد. از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی از طریق شخص ثالث تصمیم خود را مبنی بر عدم تشدید بیشتر اعلام کرد و موضوع را حداقل در برهه کنونی به پایان رساند.
حمله حزب‌الله همانطور که دبیرکل آن وعده داده بود یک انتقام سنجیده بود و تحریک گسترده‌ای برای آغاز یک نبرد تمام‌عیار را براساس آنچه استراتژی این گروه از ابتدا تعیین شده بود را در خود نداشت. با این حال حزب‌الله نیاز داشت تا پس از ترور فرمانده ارشد خود که براساس اعلام رسانه‌ها، جانشین مصطفی بدرالدین، فرمانده شهید حزب‌الله در سوریه بود، ظرفیت عملیاتی خود را بار دیگر به رخ اسرائیل بکشاند و قدرت بازدارندگی خدشه‌دارشده خود را احیا کند. به اعتقاد تحلیلگران نیز حمله اخیر با هدف ایجاد مجدد سطح بازدارندگی برای منصرف کردن اسرائیل از حمله به رهبران ارشد حزب‌الله، به‌ویژه در شهرهایی مانند بیروت، انجام شد.
عماد سلامی، تحلیلگر سیاسی در دانشگاه آمریکایی بیروت، در همین رابطه به الجزیره گفت: «حزب‌الله واقعاً سطح قابل توجهی از بازدارندگی را پس از کمپین تلافی‌جویانه گسترده خود برای انتقام از ترور فؤاد شکر دوباره برقرار کرده است. این موضوع ادعای اسرائیل مبنی بر کاهش قابل ملاحظه توانایی‌های حزب‌الله را رد می‌کند و به وضوح نشان می‌دهد که حزب‌الله به‌‌رغم کارزار نظامی ۱۰ ماهه و بسیار پرهزینه نظامی اسرائیل با هدف تضعیف این حزب، فرماندهی و کنترل خود را حفظ می‌کند». وی افزود: «هرگونه اشتباه محاسباتی از سوی اسرائیل می‌تواند یک کمپین تلافی‌جویانه نظامی بسیار پرهزینه و طولانی را آغاز کند که برای اسرائیل در سطوح مختلف، چه از نظر نظامی و چه از لحاظ سیاسی، بسیار پرهزینه است».
این اولین بار در تاریخ بود که یک بازیگر غیردولتی، چنین حمله‌ای را علیه یک قدرت هسته‌ای انجام و یکی از سایت‌های مهم نظامی آن را در حومه پایتختش هدف قرار داد؛ بدون اینکه با واکنشی مواجه شود که نشان‌دهنده سطح معقول بازدارندگی حزب‌الله علیه رژیم صهیونیستی و همچنین توازن قدرت منطقه‌ای در برهه کنونی جنگ در غزه است.
ورود بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به صحنه لبنان
با افزایش سطح تنش در مرزهای جنوبی لبنان و درحالی‌که حزب‌الله در تلاش است تا ضمن تداوم حملات خود به اراضی اشغالی در حمایت از حماس در غزه، فضا را برای عدم ورود به یک جنگ تمام‌عیار مدیریت کند، به نظر می‌رسد این بار بازیگران اروپایی درصدد هستند تا در غیاب ایالات متحده که وارد رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ شده و دست جو بایدن را برای هرگونه اقدام مؤثر در خصوص تحولات خاورمیانه بسته است، نقش‌آفرینی خود را با ورود به جنگ در غزه و تنش در مرز لبنان و اسرائیل آغاز کنند؛ در همین راستا نیز منابع دیپلماتیک در پاریس به روزنامه النهار گفتند که فضای سیاسی اروپا شاهد تلاش‌هایی با هدف کمک به راه‌حلی خواهد بود که آتش‌بس در غزه و آتش‌بس دیگری بین حزب‌الله و اسرائیل در اسرع وقت، با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تضمین شود و رهبران اروپایی تا آغاز سال آینده این خلأ را پر خواهند کرد.
این منابع خبر داده‌اند که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به همین منظور در ماه جاری عازم لبنان خواهد شد تا با مقامات لبنانی درباره آخرین تحولات در عرصه‌های داخلی و منطقه‌ای برای کمک به این کشور برای غلبه بر بحران‌هایش گفت‌وگو کند. این منابع اروپایی همچنین به النهار گفتند که چندین کشور اروپایی درصددند تا کنفرانس‌های بین‌المللی را با هدف کمک به غزه و لبنان برای غلبه بر بحران‌هایشان برگزار کنند و به همین جهت، اسپانیا خواستار برگزاری کنفرانسی در سطح وزیران برای غزه و لبنان در اواسط سپتامبر است که در آن کشورها و سازمان‌های اروپایی، عربی و خارجی شرکت خواهند کرد.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در حاشیه اجلاس سران فرانکفونی که در تاریخ ۴ و ۵ اکتبر در پاریس برگزار می‌شود، کنفرانسی را با کشورهای شرکت‌کننده برگزار خواهد کرد تا همه جوانب وضعیت لبنان را مورد بحث و بررسی قرار دهد و به خروج لبنان از بحران کمک کند. این منابع افزودند که مکرون خواستار «آتش‌بس میان لبنان و اسرائیل» و همچنین تسهیل انتخاب رئیس‌جمهور جدید و تشکیل دولتی که اصلاحات لازم را انجام دهد، خواهد شد.
در تلاش دیگری، رسانه‌ها در لبنان از آغاز دور جدید تلاش‌های کمیته کشورهای فرانسه، آمریکا، عربستان، قطر، مصر برای رفع خلأ ریاست‌جمهوری در این کشور خبر می‌دهند. علا موسی، سفیر مصر در لبنان روز پنجشنبه پس از گفت‌وگو با مفتی اعظم، شیخ عبداللطیف داریان اعلام کرد که «دوره آینده شاهد تلاش‌های مثبت بیشتری در رابطه با پرونده ریاست‌جمهوری خواهد بود» و از طرف‌های لبنانی خواست تا «در این تلاش همکاری کنند زیرا موضوع فوریت دارد».
موسی افزود: «امیدوارم در دوره آینده راهی برای از سرگیری گفت‌وگوها و بحث در مورد جزئیات به منظور دستیابی به نتیجه ملموس در انتخاب رئیس‌جمهور جدید پیدا کنیم». سفیر مصر در لبنان گفت: «به سرعت نیاز است، زیرا چالش‌های پیش رو برای لبنان و کل منطقه بزرگ خواهد بود. لبنان باید به پرونده داخلی خود رسیدگی کند تا بتواند با این چالش‌ها روبه‌رو شود».
افزایش تهدیدها برای آغاز یک جنگ تمام‌عیار
سیدحسن نصرالله در سخنرانی خود پس از پایان عملیات نظامی تلافی‌جویانه حزب‌الله در ۲۵ اوت، دلیل تاخیر سه‌هفته‌ای در انجام آن را علاوه بر هوشیاری نیروهای اسرائیلی و آمریکایی در منطقه، فرصت دادن به مذاکرات صلح عنوان کرد و گفت: «تاخیر در پاسخ به ترور شهید فؤاد شکر با هدف فرصت دادن به مذاکرات برای توقف تجاوز به باریکه غزه بود».
این در حالی است که دولت بنیامین نتانیاهو تحت تاثیر فشارهای داخلی و بین‌المللی، به امید تغییر شرایط به نفع خود، تمایلی به کاهش شعله‌های جنگ چه در باریکه غزه و چه در مرزهای شمالی فلسطین اشغالی ندارد و همین امر نیز موجب شده تا پس از پیدا شدن اجساد ۶ اسیر اسرائیلی، رسانه‌ها خبر بدهند که آمریکا در حال بررسی توافق یکجانبه با حماس برای آزادی اُسرای دارای تابعیت آمریکایی است. حسام بدران، عضو دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین روز شنبه اعلام کرد که نتانیاهو مانع دستیابی به هرگونه توافقی در نوار غزه می‌شود و مسئولیت کشته شدن اُسرا بر عهده اوست.
وی افزود: «ما پس از موافقت با پیشنهاد بایدن هیچ شرط جدیدی به آن اضافه نکردیم.» این عضو جنبش حماس اظهار داشت که همه طرف‌های مذاکره‌کننده متوجه شده‌اند که مانع اصلی برای دستیابی به توافق خود نتانیاهو است که توافق را نمی‌پذیرد. شبکه کان اسرائیل به نقل از برخی منابع شنبه‌شب اعلام کرد که دولت آمریکا فردا یا طی روزهای آینده از طرح نهایی خود برای آتش‌بس و مبادله اُسرا رونمایی خواهد کرد. به گفته این منابع که به نام‌شان اشاره نشده، این طرح که از آن به‌عنوان آخرین فرصت نام برده می‌شود، متضمن همه نقاط اختلافی بین حماس و رژیم صهیونیستی و در رأس آن محور فیلادلفیا است. لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا همچنین ماه گذشته و در جریان ملاقات با یوآو گالانت، همتای اسرائیلی خود در پنتاگون، هشدار داده بود که درگیری میان اسرائیل و حزب‌الله می‌تواند جرقه‌ای برای آغاز یک جنگ منطقه‌ای باشد.
در راستای همین تلاش برای افزایش سطح تنش نیز رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی روز جمعه از آمادگی این رژیم برای انجام عملیات تهاجمی در داخل خاک لبنان خبر داد. هرتزی هالوی در بازدید از بلندی‌های جولان اشغالی مدعی شد: «طی ماه گذشته، نیروهای اسرائیل بسیاری از مبارزان حزب‌الله را کشتند و تعداد زیادی از زیرساخت‌های نظامی آن را در لبنان منهدم کردند.
فرماندهی شمال از تمام توان ارتش اسرائیل برای ضربه زدن به توان حزب‌الله لبنان قبل از حمله به ما استفاده می‌کند و در عین حال در حال آماده شدن برای انجام عملیات تهاجمی در داخل خاک لبنان هستیم». اسرائیل همچنین روز شنبه سه عضو نیروی دفاع مدنی لبنان را در حالی که مشغول خاموش کردن آتش تجاوزات اسرائیل در شهر فرون در جنوب لبنان بودند، به‌صورت عامدانه هدف قرار داد که همین امر واکنش نجیب میقاتی، نخست‌وزیر پیشبرد امور لبنان را به همراه داشت. میقاتی در این خصوص گفت: «این تجاوز جدید به لبنان نقض آشکار همه قوانین بین‌المللی و تجاوز آشکار به ارزش‌های انسانی است».
نخست‌وزیر لبنان تاکید کرد: «با توجه به اینکه دشمن اسرائیلی به قوانین و هنجارهای بین‌المللی هیچ اهمیتی نمی‌دهد، ما از سفرای کشورهای غربی و نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی خواستیم تا روز دوشنبه در کاخ نخست‌وزیری لبنان، نشستی اضطراری در این زمینه برگزار کنند و مسئولیت خود را در توقف تجاوزات مستمر اسرائیل علیه لبنان بر عهده بگیرند». حزب‌الله نیز در واکنش به آنچه در فرون رخ داد، روز گذشته اعلام کرد که برای دومین بار شهرک کریات شمونه و شامیر را هدف حملات سنگین موشکی خود قرار داده است.
تحولات در میدان جنگ حزب‌الله و اسرائیل در حالی سرعت گرفته است که جمهوری اسلامی ایران همچنان تاکید بر حتمی دانستن عملیات تلافی‌جویانه علیه اسرائیل در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران، این عملیات را به تاخیر انداخته است. سیدعباس عراقچی، در گفت‌وگوی تلفنی با همتای ایتالیایی در این رابطه گفته است: «واکنش به اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی در تهران حتمی است. این واکنش دقیق و حساب‌شده خواهد بود. برخلاف رژیم صهیونیستی، ایران به دنبال گسترش تنش نیست اگرچه از آن هراسی ندارد». با این حال نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد پیش‌تر اعلام کرده بود که «برقراری آتش‌بس پایدار در غزه اولویت ما است؛ هر توافقی که حماس بپذیرد، مورد قبول ما هم خواهد بود».
صبر ایران و تعویق اقدام تلافی‌جویانه علیه رژیم صهیونیستی درحالی‌که اسرائیل و کشورهای غربی را همچنان در انتظار نگه داشته اما به مویی وصل است، ممکن است در صورت افزایش سطح تنش در جنوب لبنان و تبدیل آن به جنگی تمام‌عیار علیه این کشور، پاره شود. در همین چارچوب نیز، ریچارد مور، رئیس سازمان مخفی اطلاعاتی بریتانیا (ام‌آی۶) در دیدار روز گذشته خود با ویلیام برنز، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از احتمال بالای اقدام ایران علیه اسرائیل سخن گفته است. این مامور اطلاعاتی انگلیسی تاکید کرده که «معتقدم که آنها تلاش خواهند کرد و ما نمی‌توانیم برای مقابله با فعالیت‌هایی که ایران می‌خواهد انجام دهد، دست روی دست بگذاریم».
هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل ۲۹ ژوئن در پستی در پلتفرم اجتماعی ایکس اعلام کرده بود که اگر اسرائیل حمله‌ای تمام‌عیار به لبنان انجام دهد، یک جنگ محو‌کننده رخ خواهد داد. ایران در پاسخ به حمله اسرائیل به کنسولگری کشورمان در دمشق و ترور محمدرضا زاهدی، مرد شماره ۳ نیروی قدس سپاه پاسداران، در ۱۴ آوریل، بیش از ۳۰۰ موشک بالستیک و کروز همراه با پهپادهای یک‌طرفه را مستقیماً به سمت اسرائیل در یک حمله دقیق پرتاب کرد. هرچند آمریکا، انگلیس، اردن و اسرائیل بیشتر پرتابه‌ها را سرنگون کردند اما برخی از آنها با موفقیت به خاک اراضی اشغالی رسیده و آسیب‌هایی را به چند پایگاه نظامی و جاسوسی وارد کردند که از سوی جمهوری اسلامی ایران با عنوان «وعده صادق» نامیده شد. این عملیات همزمان که جنگ میان تهران و تل‌آویو را پس از ۴۶ سال از سایه خارج و به عرصه تبادل آتش میدانی وارد کرد، نشان داد که گزینه حمله پهپادی و موشکی می‌تواند در آینده نزدیک بار دیگر روی میز گزینه‌های جمهوری اسلامی ایران علیه اسرائیل قرار گیرد. با این حال قطعاً تهران تمایل خواهد داشت تا از طریق نیرومندترین بازوی مقاومت یعنی حزب‌الله لبنان، تحولات منطقه را مدیریت کند. حزب‌الله دور جدید جنگ با اسرائیل را از روز ۸ اکتبر یعنی یک روز پس از عملیات طوفان‌الاقصی و جنگ در غزه آغاز کرده و بارها نیز اعلام کرده که نبرد با اسرائیل به غزه مرتبط است و پس از دستیابی به آتش‌بس متوقف خواهد شد. شیخ نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله پیش‌تر اعلام کرده بود که این سازمان انتظار ندارد درگیری با اسرائیل به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل شود، هرچند برای جنگ نیز آماده است.
