فلسطینی‌ها قربانیان جاسوسی دائمی/چرا مایکروسافت ارائه برخی سرویس‌ها به ارتش اسرائیل را محدود کرد؟
شرکت مایکروسافت روز پنجشنبه ۲۵ سپتامبر اعلام کرد که ارائه برخی خدمات به وزارت دفاع اسرائیل را متوقف کرده است.
مایکروسافت اعلام کرده که اسرائیل مقررات این شرکت در زمینه جاسوسی گسترده از شهروندان عادی را نقض کرده و از همین رو ارائه برخی خدمات و سرویس‌ها به ارتش اسرائیل را محدود می‌کند. ناظران معتقدند برخورد مایکروسافت ناکافی است و نمی‌تواند مانع از بهره‌گیری اسرائیل از فناوری‌های این شرکت علیه فلسطینیان شود.
شرکت مایکروسافت روز پنجشنبه 25 سپتامبر اعلام کرد که ارائه برخی خدمات به وزارت دفاع اسرائیل را متوقف کرده است. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که به گفته مایکروسافت، بررسی‌ها نشان می‌داد که اسرائیل از سرویس‌های هوش مصنوعی و خدمات فضای ابری این شرکت برای جاسوسی از میلیون‌ها فلسطینی در نوار غزه و کرانه باختری استفاده می‌کرد.
روزنامه گاردین روز 6 آگوست در گزارشی تحقیقی که با همکاری دو نشریه اسرائیلی نوشته شده بود فاش کرد که ارتش اسرائیل از پلتفرم آژور (Azure) برای نظارت گسترده بر فلسطینی‌ها استفاده می‌کند. مقام‌های ارشد مایکروسافت بارها ادعاهای مطرح‌شده درباره همکاری‌های این شرکت با ارتش اسرائیل در راستای نقض حقوق فلسطینی‌ها را رد کرده بودند اما پس از گزارش گاردین، ناچار شدند که بررسی ادعاهای این روزنامه را به دو شرکت فنی و حقوقی ثالث بسپارند. بررسی این شرکت‌ها نشان داد که ادعاهای مطرح‌شده درباره استفاده ارتش اسرائیل از سرویس‌های مایکروسافت برای جاسوسی از فلسطینی‌ها صحت دارد.
مایکروسافت چه می‌گوید؟
برد اسمیت، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره مایکروسافت در پستی که در بلاگ مایکروسافت منتشر شد، خطاب به کارکنان این شرکت نوشت که بررسی‌های گسترده‌ای از سوی شرکت‌های ثالث به درخواست مایکروسافت صورت گرفته و تصریح کرد نتایج این بررسی‌ها، یافته‌های تحقیقات پیشین درباره این مسئله را تأیید می‌کند. به گفته او، این شواهد به استفاده ارتش اسرائیل از آژور و سرویس‌های هوش مصنوعی مایکروسافت اشاره دارند.
او جزئیات زیادی درباره نحوه استفاده اسرائیلی‌ها از این ابزارها فاش نکرد اما گفت که مایکروسافت به وزارت دفاع اسرائیل اطلاع داده که اشتراک‌ها و خدمات ویژه مایکروسافت به این نهاد شامل فضای ابری و هوش مصنوعی متوقف میشود. اسمیت افزود: «تمرکز ما بر این است که اطمینان حاصل کنیم خدمات ما برای نظارت گسترده بر غیرنظامیان استفاده نمی‌شود.»
توقف ارائه برخی سرویس‌ها به ارتش اسرائیل یک تغییر بزرگ در سیاست‌های مایکروسافت به شمار می‌رود. در ماه مه، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی تحقیقی افشا کرد که یگان 8200، واحدی اطلاعاتی در ارتش اسرائیل، از سرویس‌های مایکروسافت برای جاسوسی گسترده علیه ساکنان غزه به‌ویژه غیرنظامیان بهره می‌گیرد. در آن زمان مایکروسافت اعلام کرد که بررسی‌های داخلی را برای رسیدگی به این مسئله آغاز می‌کند.
پس از بررسی‌های اولیه، مایکروسافت تأیید کرد که سرویس‌های هوش مصنوعی و رایانش ابری این شرکت به وزارت دفاع اسرائیل فروخته شده‌اند تا از آن‌ها برای «مکان‌یابی و آزادسازی گروگان‌ها » استفاده شود. با این حال، مایکروسافت گفت که به هیچ شواهدی مبنی بر استفاده از این سرویس‌ها برای جاسوسی از شهروندان و آسیب زدن به مردم غزه دست پیدا نکرده است.
برد اسمیت می‌گوید تحقیقات همچنان جریان دارد اما تصمیم به محدود کردن و متوقف کردن ارائه سرویس به وزارت دفاع اسرائیل به دلیل نقض قوانین مایکروسافت انجام میشود که به روشنی از «ممنوع بودن جاسوسی گسترده علیه شهروندان» اشاره دارد.
چرا موضع مایکروسافت تغییر کرد؟
مایکروسافت مدعی است که تغییری در سیاست‌هایش نداشته و دلیل اتخاذ تصمیمی متفاوت با تصمیم‌های قبلی این است که این شرکت از سوءاستفاده ارتش اسرائیل از سرویس‌هایش اطلاعی نداشت. نایب‌رئیس هیئت‌مدیره این شرکت در بیانیه اخیر حتی مدعی شده که به دلیل مقررات مربوط به حریم خصوصی مشتری، مایکروسافت حتی به برخی اطلاعات که در گزارش‌های رسانه‌ای فاش شد نیز دسترسی نداشت. این شرکت بارها گفته بود که سیاست‌های مربوط به حریم خصوصی باعث می‌شده تا مایکروسافت از نحوه استفاده ارتش اسرائیل از سرویس‌ها اطلاعی نداشته باشد.
این ادعا چندان بر شواهد واقعی منطبق نیست. از زمان آغاز جنگ در غزه، بارها کارمندان مایکروسافت به همکاری‌های این شرکت با ارتش اسرائیل اعتراض کرده و این همکاری را غیرانسانی و در راستای نسل‌کشی معرفی کرده بودند. نتیجه اعتراض این کارمندان، اخراج یا تعدیل آن‌ها از شرکت بود. این رفتار نشان می‌دهد مایکروسافت یا جدیت لازم را در بررسی موضوع نداشته یا ترجیح می‌داد با فشار بر کارمندان و افراد آگاه از این همکاری، مانع از درز اطلاعات شود.
الجزیره نوشته است: «اگرچه موضع مایکروسافت این است که از نحوه استفاده اسرائیل از آژور اطلاعی نداشته، اما اسناد فاش‌شده مایکروسافت و مصاحبه‌ها با ۱۱ منبع از این شرکت نشان می‌دهد که یگان ۸۲۰۰ ارتباطات فلسطینیان را بر روی این پلتفرم ذخیره می‌کرده است. منابعی از یگان ۸۲۰۰ همچنین به خبرنگاران گفتند که این قابلیت‌ها به ارتش اسرائیل کمک کرده است تا افراد را در حملات هوایی مرگبار به غزه و در عملیات نظامی‌اش در کرانه باختری هدف قرار دهد. در این تحقیق به نقل از یک منبع از یگان ۸۲۰۰ آمده است که ارتش اسرائیل همه را، در همه حال ردیابی می‌کرد.» مرون راپوپورت، روزنامه‌نگاری که در تحقیقات مشارکت داشته، در این خصوص می‌گوید: «کل این توافق از همان ابتدا، از سال ۲۰۲۱... بین رئیس یگان ۸۲۰۰، واحدی که به انجام نظارت بر فلسطینیان معروف است، و مقامات بسیار بلندپایه مایکروسافت بوده است.»
ارائه کدام سرویس‌ها متوقف شد؟
اسمیت گفت که تنها اشتراک‌های خدمات مشخصی از مایکروسافت برای ارتش اسرائیل مسدود شده است. او افزود اسرائیل همچنان قادر خواهد بود از دیگر محصولات مایکروسافت برای اهداف امنیت سایبری خود استفاده کند. او مشخص نکرد که کدام محصولات خاص غیرفعال شده‌اند یا اینکه آیا یگان‌های خاصی در ارتش اسرائیل از استفاده از آن‌ها منع شده‌اند. با این حال، او اشاره کرد که مشکلاتی در خصوص نحوه استفاده ارتش اسرائیل از سرورهای ذخیره‌سازی آژور (Azure) خود در هلند و همچنین خدمات هوش مصنوعی مایکروسافت وجود داشته است.
چطور از آژور در سرزمین‌های اشغالی استفاده می‌شد؟
پلتفرم آژور (Azure) مایکروسافت مجموعه‌ای از خدمات مبتنی بر فضای ابری را ارائه می‌دهد که شامل ذخیره‌سازی دیجیتال تقریباً نامحدود اطلاعات و قابلیت‌های قدرتمند هوش مصنوعی است. این پلتفرم، در کنار کاربردهای دیگر، امکان گردآوری، رونویسی، ترجمه و تحلیل حجم عظیمی از تماس‌های تلفنی را فراهم می‌آورد.
این پلتفرم موضوع اصلی یک گزارش تحقیقی در ماه آگوست بود. این گزارش فاش کرد که ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت، در اواخر سال ۲۰۲۱ در مقر این شرکت در سیاتل با یوسی ساریل، رئیس وقت یگان ۸۲۰۰ اسرائیل، دیدار کرده است. هدف از این دیدار، گفت‌وگو در مورد همکاری برای ذخیره‌سازی حجم زیادی از اطلاعات «حساس» اسرائیل با استفاده از پلتفرم آژور بوده است.
یگان ۸۲۰۰، واحد ویژه جاسوسی سایبری ارتش اسرائیل است که مسئولیت عملیات‌های مخفی، از جمله جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی و نظارت را بر عهده دارد. ساریل، پیشگام استفاده این یگان از هوش مصنوعی بوده و در سال ۲۰۱۸ از سوی ارتش اسرائیل برای فعالیت‌هایش در یک پروژه «هوش مصنوعی و ضدتروریسم» جایزه‌ای دریافت کرده است. به گفته نویسندگان این گزارش تحقیقی، پس از نشست سیاتل، یگان ۸۲۰۰ یک ابزار نظارت گسترده توسعه داد که از سال ۲۰۲۲ از آن برای جمع‌آوری، ضبط و ذخیره میلیون‌ها تماس تلفنی فلسطینیان در غزه و کرانه باختری استفاده کرده است. ساریل در سپتامبر ۲۰۲۴ به دلیل ناتوانی این یگان در پیش‌بینی حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس به جنوب اسرائیل، از سمت خود استعفا داد.
این گزارش تحقیقی فاش کرد که اگرچه اسرائیل از دیرباز تماس‌ها را در سرزمین‌های اشغالی فلسطین رهگیری می‌کرده است، اما سامانه جدید مجهز به هوش مصنوعی، این تاکتیک را به شدت تقویت کرده و به افسران اطلاعاتی اجازه داده است تا میلیون‌ها تماس تلفنی و پیامک را برای مدتی بسیار طولانی‌تر ضبط و ذخیره کنند. پیش از این، خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در ماه فوریه گزارش داده بود که استفاده ارتش اسرائیل از محصولات مایکروسافت پس از ۷ اکتبر به شدت افزایش یافته است. به گزارش این خبرگزاری، ارتش اسرائیل از گیگابایت‌ها فضای ذخیره‌سازی ابری و حجم عظیمی از خدمات ترجمه زبان مجهز به هوش مصنوعی برای نظارت گسترده استفاده کرده و این داده‌ها را با سامانه‌های هوش مصنوعی داخلی خود مطابقت می‌داد تا تصمیم بگیرد چه کسانی باید در حملات هوایی هدف قرار گیرند.
تصمیم مایکروسافت چقدر اثرگذار است؟
تحلیلگران فناوری تردید دارند که تصمیم مایکروسافت تا چه حد بر عملیات جاسوسی اسرائیل در غزه و کرانه باختری تأثیر خواهد گذاشت. هنوز مشخص نیست که این شرکت چگونه اطمینان حاصل خواهد کرد که ارتش اسرائیل، دیگر به پلتفرم آژور، خدمات هوش مصنوعی آن، یا دیگر محصولات مایکروسافت که می‌توانند برای ادامه نظارت گسترده و انجام حملات مرگبار یا عملیات دیگر مورد استفاده قرار گیرند، دسترسی نداشته باشد.
حسام نصر، یکی از کارمندان مایکروسافت که به دلیل اعتراض به دخالت این شرکت در جنگ غزه اخراج یا بازداشت شد، روز پنجشنبه به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که این اقدام اخیر یک «پیروزی بی‌سابقه» بود، اما در نهایت اقدام مایکروسافت برای حصول اطمینان از عدم استفاده مجدد اسرائیل کافی به نظر نمی‌رسد.
نصر، که یکی از سازمان‌دهندگان گروه «نه به آژور برای آپارتاید» است، گفت: «مایکروسافت تنها بخش کوچکی از خدمات را، آن هم فقط برای یک یگان در ارتش اسرائیل، غیرفعال کرده است. بخش عمده قرارداد مایکروسافت با ارتش اسرائیل دست‌نخورده باقی مانده است.»
این اقدام حداقلی مایکروسافت با واکنش مستقیمی در دولت آمریکا روبه‌رو نشد اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به بهانه یک پرونده قدیمی خواستار اخراج لیزا موناکو، یکی از مدیران ارشد این شرکت شد.
موناکو مسئول و هماهنگ‌کننده اقدامات وزارت دادگستری به حملات هواداران ترامپ به ساختمان کنگره آمریکا در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ بود. او به عنوان دستیار امنیتی در دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق، خدمت کرده و معاون دادستان کل در دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق آمریکا بوده است. بر اساس اطلاعات پروفایل لینکدین موناکو، او از ماه جولای برای هدایت تعاملات بین‌المللی مایکروسافت شروع به کار کرد.
ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث‌سوشال» نوشت: «او یک تهدید برای امنیت ملی آمریکا است، به‌ویژه با توجه به قراردادهای بزرگی که مایکروسافت با دولت ایالات متحده دارد. به دلیل اقدامات نادرست متعدد موناکو، دولت آمریکا اخیراً تمام مجوزهای امنیتی او را لغو، تمام دسترسی‌هایش به اطلاعات حساس را قطع، و او را از ورود به تمام ساختمان‌های فدرال منع کرده است.»
ترامپ قرار است روز دوشنبه با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل دیدار و گفت‌وگو داشته باشد و برخی ناظران معتقدند این اقدام ترامپ در واکنش به توقف ارائه برخی سرویس‌های مایکروسافت به ارتش اسرائیل صورت گرفته است.
واکنش اسرائیل چه بود؟
یک مقام اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود، به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که تصمیم اخیر مایکروسافت «هیچ آسیبی به قدرت عملیاتی» ارتش اسرائیل وارد نمی‌کند. با این اقدام، مایکروسافت به یکی از نخستین شرکت‌های بزرگ فناوری تبدیل میشود که از زمان آغاز جنگ غزه (نزدیک به دو سال پیش)، ارائه خدمات خود به اسرائیل را محدود یا متوقف کرده است.
پیش از این، روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش داده بود که اسرائیل با ایجاد یک زیرساخت فناوری عظیم، فلسطینیان را در کرانه باختری، غزه و داخل خاک خود زیر نظر دارد و تماس‌های تلفنی، پیامک‌ها و فعالیت‌های آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی رصد می‌کند. اسرائیل از این اطلاعات برای اجرای حملات نظامی و هوایی در غزه استفاده کرده است.
برای نگهداری این حجم عظیم از اطلاعات، اسرائیل از خدمات شرکت‌هایی مانند گوگل، آمازون و اوراکل استفاده می‌کند. سال گذشته نیز نشریه تایمز فاش کرد که برنامه تشخیص چهره ارتش اسرائیل در غزه، از برخی خدمات رایگان گوگل بهره برده است. گوگل همچنین قراردادی 1/2 میلیارد دلاری برای ارائه خدمات ابری به دولت و ارتش اسرائیل دارد.
این همکاری‌ها با انتقاد کارمندان برخی از بزرگترین شرکت‌های سیلیکون ولی مواجه شده است. برای مثال، در آوریل ۲۰۲۴، گوگل بیش از ۵۰ کارمند خود را به دلیل اعتراض به همکاری این شرکت با اسرائیل اخراج کرد. کارمندان مایکروسافت نیز این شرکت را برای قطع همکاری با اسرائیل تحت فشار قرار داده‌اند. ماه گذشته، گروهی از کارمندان فعلی و سابق در اعتراض به این همکاری‌ها، با نصب بنر در بخش‌هایی از ساختمان مرکزی شرکت در ردموند واشنگتن، تحصن کردند. در پی این اعتراضات، پنج کارمند اخراج شدند.
یک مقام وزارت دفاع اسرائیل نیز که نخواست نامش فاش شود، تأیید کرد که مایکروسافت در حال قطع دسترسی به خدمات ذخیره‌سازی ابری خود بوده است؛ خدماتی که برای نگهداری داده‌های نظارتی مانند سوابق تماس تلفنی فلسطینیان استفاده می‌شد. این مقام افزود که اسرائیل پیش از این اقدام مایکروسافت، انتقال خدمات ابری خود به پلتفرم‌های دیگر، از جمله آمازون را آغاز کرده بود. در همین حال، «مت محمودی»، پژوهشگر عفو بین‌الملل که درباره استفاده اسرائیل از فناوری برای نظارت بر فلسطینیان تحقیق کرده، از تصمیم مایکروسافت استقبال کرد و گفت: «اقدام مایکروسافت باید زنگ خطری برای سایر شرکت‌هایی باشد که زیرساخت‌های ابری، هوش مصنوعی و محصولات نظارتی را در اختیار اسرائیل قرار می‌دهند.»
جاسوسی دائمی از فلسطینی‌ها
رسانه‌های مختلف به‌طور گسترده به پیامدهای مخرب جسمی و روانی نظارت دائمی اسرائیل بر فلسطینیان پرداخته‌اند. یکی از ابزارهای اصلی این نظارت، سامانه تشخیص چهره‌ای به نام «گرگ سرخ»(Red Wolf) است که در کنار دوربین‌های مداربسته، در بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی به کار گرفته میشود.
این سامانه در ایست‌های بازرسی نظامی در شهر الخلیل و قدس اشغالی فعال است. در این مناطق، شهرک‌نشینان اسرائیلی چهره فلسطینیان را بدون اجازه آن‌ها اسکن کرده و به یک پایگاه داده اضافه می‌کنند. این سیستم به ارتش اسرائیل کمک می‌کند تا سیاست‌های تبعیض‌آمیز خود، مانند ممنوعیت تردد فلسطینیان در جاده‌های مخصوص شهرک‌نشینان را اجرا کند. به گفته مدافعان حقوق بشر، این تاکتیک‌ها شباهت زیادی به روش‌های دولت چین برای نظارت بر مسلمانان اویغور دارد.
فلسطینیان همواره گفته‌اند که اسرائیل از سرزمین‌هایشان به عنوان آزمایشگاهی برای توسعه و فروش نرم‌افزارهای جاسوسی خود به دیگر کشورها استفاده می‌کند. در همین زمینه، شرکت اسرائیلی NSO در سال ۲۰۲۱ به دلیل فروش نرم‌افزار جاسوسی معروف خود، پگاسوس، با انتقادات شدید جهانی روبه‌رو شد. مشتریان این شرکت که دولت‌ها بودند، از پگاسوس برای هدف قرار دادن مخالفان سیاسی، فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران استفاده می‌کردند. مشتریان این سرویس، کشورهایی چون جمهوری آذربایجان، بحرین، مجارستان، هند، قزاقستان، مکزیک، مراکش، رواندا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بودند.
سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی در ماه مه ۲۰۲۳ اعلام کرد که اسرائیل با گسترش نظارت در الخلیل و قدس، از سامانه «گرگ سرخ» برای «مستحکم کردن» نظام آپارتاید خود بهره می‌برد. این سازمان حقوق بشری تأکید کرد: «این نظارت، بخشی از یک تلاش عامدانه از سوی مقامات اسرائیلی برای ایجاد فضایی خصمانه و غیرقابل تحمل برای فلسطینیان است تا حضور آن‌ها را در مناطق استراتژیک به حداقل برسانند.»
تحقیقات عفو بین‌الملل همچنین نشان داد که سامانه «گرگ سرخ» به یک پایگاه داده عظیم به نام «گله گرگ‌ها» (Wolf Pack) متصل است. این پایگاه داده شامل اطلاعات شخصی فلسطینیان، از جمله آدرس، مشخصات اعضای خانواده و سوابق احضار آن‌ها توسط مقامات اسرائیلی است. علاوه بر این، نیروهای اسرائیلی از طریق اپلیکیشنی به نام «گرگ آبی» (Blue Wolf) به اطلاعات ذخیره‌شده در «گله گرگ‌ها» دسترسی پیدا می‌کنند. از زمان جنگ در غزه هم فعالیت‌های جاسوسی اسرائیل با شدت بیشتری دنبال میشود.
