درخشش یک مستند
گزارشی از آنچه در هفتادوچهارمین جشنواره فیلم برلین گذشت
هفتادوچهارمین جشنواره فیلم برلین به کار خود پایان داد و جایزه خرس طلایی بهترین فیلم بخش مسابقه اصلی، به مستند «داهومی» ساخته «متی دیوپ» محصول مشترک فرانسه، سنگال و بنین رسید و «نیازهای یک مسافر» به کارگردانی «هونگ سونگ سو» از کره‌جنوبی هم برنده خرس نقره‌ای جایزه بزرگ هیئت داوران شد. اما آنچه این دوره از جشنواره برلین موجب شد تا رخدادهای آن در کانون توجه مخاطب ایرانی قرار بگیرد، این بود که سینمای ایران یکی از متفاوت‌ترین حضورهای خود را در آن تجربه و ثبت کرد. اگرچه سینمای ایران امسال در بخش اصلی نماینده‌ای نداشت، اما سینماگران کشورمان در بخش‌های جانبی خوش درخشیدند و سه جایزه را کسب کردند. فیلمنامه‌ی بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم، سازندگان فیلم «قصیده گاو سفید» مورد تحسین قرار گرفت تا انتظار یک فیلم خوب دیگر از دو فیلمساز جوان و خوش‌آتیه را در آینده‌ای نزدیک داشته باشیم.
حضور پررنگ سینمای مستقل ایران
همانطور که گفتیم ویژگی مهم جشنواره برلین امسال، حضور سینماگران مستقل ایرانی در برلیناله ۲۰۲۴ پررنگ بود. بنفشه هورمزدی، بازیگر ایرانی-آلمانی، در هیئت داوران بخش «نسل» جشنواره برلین حضور داشت. بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم با فیلم «کیک محبوب من»، چهارمین فیلم بلندشان در مقام نویسنده و کارگردان، در بخش مسابقه اصلی برای کسب جایزه اول این رویداد سینمایی رقابت کردند (این فیلم محصول مشترک است با کشورهای فرانسه، سوئد و آلمان). علی‌یار راستی در بخش «برخوردها» با فیلم «خمیازه بزرگ تاریخ» حضور داشت و فرحناز شریفی با فیلم «سیاره دزدیده‌شده من»، (محصول مشترک با آلمان) به بخش «پانوراما» راه یافت. در بخش نسل‌ها هم دو فیلمساز جوان ایرانی حضور داشتند؛ هادی بابایی‌فر با فیلم «گوسفند» و سروناز علم‌بیگی با فیلم «مائده‌گل» (که محصول مشترک است با کشورهای فرانسه و آلمان). سارا رجایی هم تنها فیلمساز ایرانی بخش فیلم‌های کوتاه بود که البته با فیلم شهر شاعران City of Poets محصول هلند در این بخش رقابت می‌کند. در بخش خاطره‌انگیز «کلاسیک‌ها»ی برلیناله هم فیلم وقت بلوغ اثر زنده‌یاد سهراب شهید ثالث (۱۹۷۶، آلمان غربی) یکی از 10 اثر ماندگار تاریخ سینماست که یک‌بار دیگر روی پرده نقره‌ای نقش بست.
جایزه فیپرشی برای فیلم ایرانی کیک محبوب من
فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم International Federation of Film Critics، یک مجموعه قدیمی و معتبر از منتقدان بیش از ۵۰ کشور جهان است که در حاشیه جشنواره‌های مهم، بهترین‌های خود را با نام جایزه فیپرشی Fipresci انتخاب و تقدیر می‌کند. این مجموعه در حاشیه جشنواره برلین ۲۰۲۴، این جایزه را به فیلم ایرانی «کیک محبوب من»، ساخته بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم اهدا کرد. فیلم «کیک محبوب من» توسط بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم کارگردانی شده و در آن لی‌لی فرهادپور و اسماعیل محرابی، نقش‌های اصلی را بازی می‌کنند. آنطور که شنیده می‌شود، خلاصه داستان فیلم درباره یک زن سالخورده و تنهای ۷۰ساله (مهین با بازی لی‌لی فرهادپور) است که پس از مرگ همسرش سال‌های‌سال تنهاست و با هیچ مردی ارتباط ندارد. او تصمیم می‌گیرد دوباره زندگی عاشقانه تازه‌ای را تجربه کند. پس پا پیش می‌گذارد و دنبال راننده تاکسی سالخورده‌ای (فرامرز با بازی اسماعیل محرابی) که در رستوران دیده، می‌رود و منتظرش می‌ماند تا تنهایی‌شان را قسمت کنند. فیلم پس از نمایش و در غیاب کارگردانانش، مورد تشویق ۷ دقیقه‌ای حاضران قرار گرفت و تا روز دوم، صدرنشین جدول امتیازی منتقدان شد. عکس‌های این فیلم را که محصول مشترک فرانسه، سوئد و آلمان است، اینجا می‌بینید تا نقدهای کوتاه منتقدان در جشنواره برلین ۲۰۲۴ ترجمه شود.
دیدگاه منتقدان جهانی درباره یک فیلم ایرانی
فیلم «کیک محبوب من» که از سینمای مستقل ایران آمده بود، بیش از همه موردتوجه منتقدان قرار گرفت. ازجمله رابرت دنیلز و راجرایبرت که درباره این فیلم گفتند: «درحالی‌که احساس می‌کنیم امور سیاسی مرتبط با جنسیت‌ها در فیلم می‌توانست تندوتیزتر از این باشد، فرهادپور و مهرابی زوج گرم و دوستانه‌ای در فیلم سرد و غم‌انگیز مقدم و صناعی‌ها به‌شمار می‌روند.» استفنی بانبِری، منتقد سینما هم گفت: «هر دو بازیگر اصلی «کیک محبوب من»، انگار از درون روشن شده‌اند و درخشش زندگی احیاشده‌ای را به نمایش می‌گذارند.» نظر سارا مَنوِل هم این بود:««کیک محبوب من» شگفت‌انگیز است؛ فیلمی که داستان آدم‌هایی را روایت می‌کند که امید و انتظاری برای رسیدن به شادکامی و خوش‌بختی ندارند.» به گفته سِرینا سِگیدونی: «مریم مقدم و بهتاش صناعی‌ها در «کیک محبوب من» داستان شیرین، خنده‌دار و تراژیک یک زن ایرانی را روایت می‌کنند که روزی می‌فهمد آزاد بودن حق مسلم اوست.» لسلی فلپرین از هالیوود ریپورتر هم نوشت: «برشی لذیذ از زندگی.» درنهایت فابین لمرسیه هم گفت: «مریم مقدم و بهتاش صناعی‌ها، نمایشی صریح اما صمیمانه از عشق و مقاومت در برابر مردسالاری جامعه در دوران پیری ساخته‌اند.»
فهرست برندگان اصلی جشنواره برلین ۲۰۲۲
خرس طلایی بهترین فیلم: «آلکارِس» (Alcarràs) ساخته‌ی کارلا سیمون، خرس نقره‌ای بزرگ هیئت‌داوران: «رمان‌نویس» ساخته‌ی هونگ سانگسو، خرس نقره‌ای هیئت‌داوران: «ردای جواهر» ساخته‌ی ناتالیا لوپز گایاردو، خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی: کلر دنی برای فیلم «آتش»، خرس نقره‌ای بهترین فیلمنامه: لیلا استیلر برای فیلم «ربیعه کورناز علیه جورج بوش»، خرس نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اصلی: ملتم کپتان برای فیلم «ربیعه کورناز علیه جورج بوش»، خرس نقره‌ای بهترین بازیگر نقش مکمل: لورا بسوکی برای فیلم «قبل، حالا و بعداً»، خرس نقره‌ای هیئت‌داوران (بهترین فیلم کوتاه): «صبح یکشنبه» ساخته‌ی برونو ریبیرو، خرس طلایی بهترین فیلم کوتاه: «تله» ساخته‌ی آناستازیا وبر، نشان ویژه‌ی جشنواره: «یک قطعه آسمان» به کارگردانی مایکل کخ، جایزه بهترین مستند: «خاطرات روزانه میانمار»
فیلم کوتاه گوزن
در جشنواره امسال همچنین فیلم کوتاه «گوزن» از ایران، جایزه ویژه بهترین فیلم کوتاه از سوی هیئت‌داوران بین‌المللی در بخش «نسل» (Generation kplus) را از آن خود کرد. پروژه سینمایی «کیک محبوب من» ساخته بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم محصول مشترک ایران و فرانسه نیز جایزه‌ی گسترش فیلمنامه یوریماژ به همراه ۲۰ هزار یورو را در بخش بازار تولید مشترک برلیناله دریافت کرد. تا پس از فیلم کوتاه «گوزن» و «جمعه می‌بینمت، رابینسون» در شب پایانی جشنواره برلین ۲۰۲۲، سومین جایزه‌ی سینمای ایران به صناعی‌ها و مقدم برسد. امسال «ام. نایت شامالان» کارگردان هندی-آمریکایی ریاست هیئت‌داوران هفتادودومین جشنواره بین‌الملل فیلم برلین را برعهده داشت و در کنار او کریم آینوز کارگردان برزیلی-الجزایری، سعید بن‌سعید، تهیه‌کننده فرانسوی-تونسی، آنا زهره آناخید سینماگر آلمانی، تسیتسی دانگارمبگا نویسنده و کارگردان اهل کشور زیمبابوه، ریوسوکه هاماگوچی کارگردان ژاپنی و کانی نیلسن بازیگر دانمارکی دیگر اعضای هیئت‌داوران بخش مسابقه‌ی اصلی جشنواره برلین را تشکیل می‌دادند.
خرس طلا به یک مستند رسید
شاید یکی از مهمترین ویژگی‌های جشنواره هفتادوچهارمین فیلم برلین این بود که برخلاف انتظار اغلب افراد، خرس طلایی جشنواره نه به یک فیلم داستانی که به یک فیلم مستند رسید و همانطور که اشاره شد، جایزه خرس طلایی بهترین فیلم بخش مسابقه اصلی به مستند «داهومی» ساخته «متی دیوپ» محصول مشترک فرانسه، سنگال و بنین رسید و «نیازهای یک مسافر» به کارگردانی «هونگ سونگ سو» از کره‌جنوبی هم برنده خرس نقره‌ای جایزه بزرگ هیئت‌داوران شد. این مستند خلاقانه که از پاریس تا کوتونو پیش می‌رود، به آثار باستانی اجازه می‌دهد تا خودشان را بازگو کنند، آن‌ها در مکالمه‌ای به زبان فون، اغلب در برابر یک امتیاز موسیقی سینتی‌پاپ اسرارآمیز و تحریک‌آمیز، درباره سفرشان تأمل می‌کنند. همچنین خرس نقره‌ای جایزه هیئت‌داوران به فیلم «امپراطوری» ساخته «برونو دومون» اعطا شد و «نلسون کارلوس دو لوس سانتوس آریاس» هم برای فیلم «په‌په»، خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی برلیناله را به خانه برد. ضمن اینکه جایزه بهترین بازیگر نقش اصلی و مکمل جشنواره هم به‌ترتیب به «سباستین استن» برای فیلم «یک مرد متفاوت» و «امیلی استون» برای بازی در فیلم «چیزهای کوچک مثل این» رسید.
