فرصت طلایی/در جنگ تعرفه‌ای دنیا که آغازکننده آن آمریکا بود روزنههای استراتژیک برای ایران ایجاد شده است
اگر درآمد کشور افزایش پیدا کند و به سمت بنیان‌های توسعه‌ای و تولیدی هدایت شود و به بخش خصوصی مولد میدان داده شود و رقابت ایجاد شود قطعاً در درازمدت به نفع ما خواهد بود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا در چند روز آغازین کار خود در کاخ سفید، سیاست‌های جدید اقتصادی را اعمال کرد که به «جنگ تعرفه‌ها» معروف شده و می‌توان آن را به نوعی واکنش به سیاست تحریم اقتصادی دانست که بعد از خروج از برجام برای ایران اعمال کرد.
ترامپ روز شنبه تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای وارداتی کانادا و مکزیک را ۲۵ درصد و برای چین ۱۰ درصد اعلام کرد، هرچند پس از گفت‌وگو با رئیس‌جمهور مکزیک این سیاست تعرفه‌ای را به مدت یک‌ماه تعلیق کرد. او دو بار نیز با نخست‌وزیر کانادا گفت‌وگو کرد و جاستین ترودو نیز توانست رئیس‌جمهور آمریکا را قانع کند که این تعرفه‌ها به مدت یک ماه تعلیق شود.
به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور آمریکا تحریم کشورها را از برنامه دولت خود کنار گذاشته باشد و به دنبال این باشد که با افزایش تعرفه‌ها بر دیگر کشورها فشار بیاورد، که از اعمال این سیاست نیز دست کشیده اما به‌هرحال این فرصت مناسبی برای دولت پزشکیان و تیم اقتصادی اوست تا آینده را پیش‌بینی کرده و راهبرد مناسبی برای اتفاقات پیش رو تعیین کند و اقتصاد کشور را تکانی دهند. سیاست تعرفه‌ای دونالد ترامپ با واکنش عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم مواجه شد.
او در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «سهم دلار در مجموع ذخایر جهانی از ۶۵ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۵۸ درصد رسیده است. ترامپ هم قبل از انتخاب شدن، دلیل ضعف دلار را سیاست اشتباه آمریکا در تحریم کشورها اعلام کرد. تمرکز دولت آمریکا بر تعرفه‌های تجاری، نشان دیگری است از شکست سیاست تحریم کشورها و بیهوده بودن تکرار فشار حداکثری علیه ایران. با تهدید کانادا مبنی بر نفروختن نفت به آمریکا به دلیل تعرفه ۲۵ درصدی که از دیروز روی کالاهای کانادایی اعمال می‌شود، نفت ایران در بازارهای جهانی اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت اقتصادی دارد.»
پس‌لرزه‌های یک جنگ تعلیق‌شده
دونالد ترامپ بعد از انتخاب دوباره به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، علاوه بر مکزیک و کانادا و چین بارها کشورهای عضو اتحادیه اروپا را با تعرفه‌های تنبیهی تهدید کرد و گفته اعمال این تعرفه‌ها قطعی است و به زودی آن را در مورد اروپایی‌ها نیز اعمال خواهد کرد.
افزایش ۱۰ درصدی تعرفه‌ها در مورد چین هم از روز گذشته اعمال شد و البته با واکنش دولت چین مواجه شد. این کشور اعلام کرده تعرفه برخی از کالاهای آمریکا را ۱۰ درصد افزایش خواهد داد و زغال‌سنگ و گاز طبیعی مایع (LNG) وارداتی از آمریکا نیز مشمول اعمال تعرفه ۱۵ درصدی شده است.
همچنین چین تعرفه ۱۰ درصدی بر نفت و ماشین‌آلات کشاورزی که از آمریکا وارد می‌شود را نیز از ۲۲ بهمن اجرایی خواهد کرد. دولت چین همچنین اعلام کرد قرار است وزارت بازرگانی این کشور در سازمان تجارت جهانی (WTO) از آمریکا شکایت کند و این تعرفه‌ها را نقض جدی قوانین سازمان تجارت جهانی دانسته است.
هرچند جنگ تعرفه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا در مورد دو کشور همسایه خود به مدت یک ماه تعلیق شده اما باعث شد تا بهای جهانی طلا افزایش یابد و رکورد بزند. ایرنا به نقل از خبرگزاری رویترز گزارش داده: «بهای طلا در روز دوشنبه بار دیگر به بالاترین سطح خود رسید که ناشی از تقویت هجوم سرمایه‌گذاران به پناهگاهی امن و افزایش نگرانی‌ها از تورم بود که می‌تواند رشد اقتصادی را مختل کند. قیمت طلا در روز دوشنبه با 0/8 درصد افزایش به ۲۸۱۸ دلار رسید و قیمت طلای آمریکا در معاملات آتی با 0/8 درصد افزایش ۲۸۵۷ دلار به ثبت رسید.»
همچنین شرکت خدمات مالی جی‌پی‌مورگان آمریکا در این زمینه گفت: «سرایت نزولی ناشی از سهام می‌تواند در کوتاه‌مدت بر طلا تاثیر بگذارد، اما تعرفه‌های مخرب موردی است که در میان‌مدت باعث افزایش قیمت شمش طلا می‌شود.»
بهره‌مندی از فرصت ایجادشده در جنگ فیل‌ها
بهنام ملکی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در گفت‌وگو با «هم‌میهن» در خصوص برنامه‌های دونالد ترامپ، جنگ تعرفه‌ها و تاثیر آن بر اقتصاد ایران، گفت: «به نظر می‌رسد اقتصاد آمریکا از تفکر «میلتون فریدمن» فاصله گرفته و به تفکر «فردریش لیست» گرایش پیدا کرده است، فریدمن به فعالیت آزاد اقتصادی و عدم مداخله دولت معتقد بود اما فردلیک لیست معتقد بود که دولت باید از صنایع داخلی در مقابل صنایع خارجی حمایت کند. با این تعبیر، ترامپ می‌خواهد از اقتصاد آمریکا در مقابل چین و همسایگان خود حمایت کند و تولید را بالا ببرد.»
او ادامه داد: «این سیاست باعث خواهد شد مراودات اقتصادی آمریکا در سطح بین‌الملل محدودتر شود. به‌هرحال باید توجه داشت که آمریکا با این روش به دنبال تهدید و مهار چین و کشورهایی مانند کانادا است و برای کشوری مثل ما که صادرات زیادی به این کشور نداریم، تاثیر چندانی ندارد و ایران جزو استراتژی این سیاست نیست تا بخواهند از این طریق ما را مهار کنند.»
ملکی افزود: «این جنگ بین فیل‌ها است و ما باید در این میان خود را مصون نگه داریم وگرنه لطمه می‌بینیم، به‌هرحال اقتصاد ما در این سال‌ها محدود شده و باید از فضای تند اقتصادی بین آمریکا و دیگر کشورها استفاده کرده و مشکلات توسعه اقتصادی خودمان را حل کنیم وگرنه قرار نیست هیچ کشوری از اقتصاد ما حمایت کند. به نظر من ایران باید از این موقعیت پیش‌آمده نهایت استفاده را ببرد و صنایع خود را نوسازی کند و دانش فنی جدید کسب کند که پیش‌نیاز آن ایجاد فضای دانش‌بنیان در اقتصاد ملی ایران است. به‌عنوان نمونه می‌توانیم صنایع خودروسازی کشور را به خودروسازان جهان متصل کنیم و یا سرمایه‌گذاران بزرگ نفت و پتروشیمی جهان را جذب کنیم. همه اینها به این بستگی دارد که ما توان مدیریتی خوبی داشته باشیم و اگر فضا را مدیریت نکنیم به ضرر ایران تمام خواهد شد.»
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که «همتی وزیر اقتصاد گفته ترامپ فهمیده که سیاست تحریم کشورها شکست خورده و در کنار آن می‌خواهد تعرفه نفت کانادا را افزایش دهد، فکر می‌کنید این شرایط باعث نخواهد شد که ایران بتواند نفت بیشتری بفروشد و اقتصاد رونق پیدا کند؟» گفت: «دقیقاً، با توجه به تعرفه نفتی که آمریکا اعمال خواهد کرد، قیمت نفت نیز افزایش پیدا می‌کند.
به‌هرحال اصلی‌ترین صادرات ما نفت است و این روش می‌تواند به نفع ما باشد اما لازمه همه اینها این است که هنر و توان مدیریت اقتصاد را در کشور داشته باشیم تا از این فرصت‌ها به نفع تولید و توسعه استفاده کنیم، نه اینکه درآمد نفت را بالا ببریم اما هزینه‌های غیرمولد کشور افزایش پیدا کند.»
او افزود: «اگر درآمد کشور افزایش پیدا کند و به سمت بنیان‌های توسعه‌ای و تولیدی هدایت شود و به بخش خصوصی مولد میدان داده شود و رقابت ایجاد شود قطعاً در درازمدت به نفع ما خواهد بود اما اگر راهبرد درستی نداشته باشیم حتی از اینگونه فرصت‌ها نیز نمی‌توانیم درست استفاده کنیم. یکی از اهداف آمریکا این است که هزینه‌های چین را بالا ببرد که می‌تواند بر روی صادرات جهانی نفت تاثیر داشته باشد و با توجه به اینکه مهمترین صادرات ما نفت است می‌توانیم سود برده و درآمدهای خود را افزایش دهیم.»
بهنام ملکی عنوان کرد: «تاکید من این است که باید این درآمدها وارد صندوق توسعه ملی شود و این صندوق نیز باید مستقل عمل کرده و منابع را به بنیان‌های توسعه‌ای هدایت کند و بخش خصوصی را قوی کند تا بتوانیم نفع ببریم، وگرنه اگر قرار باشد این درآمدها باز هم در بخش‌های غیرخصوصی و غیرمولد و بخش‌های دولتی صرف شود شاهد هدرروی منابع خواهیم بود.»
او گفت: «در کل ما باید جنگ تعرفه‌ها را یک فرصت تلقی کنیم، تصمیمات ترامپ فرصتی را برای ما فراهم کرده تا بتوانیم با آمریکا یک رابطه برابر برقرار کنیم تا فشارهای تحریمی نیز کاهش پیدا کند، کما اینکه کاهش تحریم‌ها و اجازه فروش بیشتر نفت نشانه و فرصتی است تا دولت بتواند فشار سنگینی که بر روی اقتصاد کشور است را به صورت مناسب در دولت جدید آمریکا بردارد و فضا را به سمت بهتر شدن اقتصاد مردم ایران ببرد.»
