صد روز بدون دستاورد در خاورمیانه

استیون کوک پژوهشگر اندیشکده شورای روابط خارجی

ارزیابی عملکرد رؤسای جمهوری آمریکا در صد روز نخست قدرت‌شان یک رسم حسنه قدیمی است که از نظر من همیشه یک کار من‌درآوردی تلقی می‌شد. اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سه ماه اول بعد از مراسم تحلیفش وعده‌های بسیار زیادی داده‌است و برای من به عنوان یک گلوبالیست سرسخت، راهی جز این نمی‌ماند تا رویکرد او را نسبت به خاورمیانه ارزیابی کنم. ترامپ دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش را مانند یک شیر آغاز کرد، اما اکنون بیش از هر چیز شبیه به یک بره است.

درست است که او به ارتش آمریکا دستور داد که تهدید حوثی‌ها علیه دریای سرخ (و البته اسرائیل) را متوقف کنند که من هم از آن حمایت می‌کنم اما او نتوانسته‌است در دیگر مسائل پیشرفت چندانی در منطقه داشته‌باشد. ترامپ اسرائیل و حماس را وادار کرد که آتش‌بسی را بپذیرند که توسط رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، جو بایدن، مذاکره شده‌بود اما رئیس‌جمهور و رفیق شفیقش، استیو ویتکاف، هنوز نتوانسته‌اند بر مبنای آن آتش‌بس به پیشرفتی دست پیدا کنند.

در عوض کاخ سفیدِ ترامپ حمایت خود را نسبت به ازسرگیری حملات اسرائیل علیه نوار غزه اعلام کرد. بسته به اینکه چه کسی در مقام سخن نشسته‌باشد گویا هدف حملات اسرائیل یا این است که حماس گروگان‌ها را آزاد کند یا این است که کلاً این گروه تروریستی نابود شود.

نوبت به ایران که می‌رسد، ادبیات جنجالی و پرهیاهوی ترامپ نشان‌دهنده این است که قصد ندارد از نیروی نظامی علیه نظام ایران استفاده کند. مطالبات ترامپ از ایران که شامل جمع‌آوری کامل برنامه هسته‌ای، پایان حمایت از گروه‌های نیابتی و کاهش اساسی نیروی موشکی می‌شود، حتی تا بعد از نخستین دیدار استیو ویتکاف و سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران نیز دوام نیاورد.

حالا به نظر می‌رسد که ترامپ علاقه‌مند است به توافقی تن بدهد که به شدت شبیه همان توافقی است که سال ۲۰۱۸ آن را نقض کرد، یعنی برجام. شاید برنامه جامع اقدام مشترک به برنامه جامع اقدام ترامپ تغییر نام بدهد و با عنوان عالی‌ترین توافق کنترل تسلیحات همه دوران‌ها معرفی شود. البته که چنین اتفاقی امری مبارک برای صلح جهانی است اما در عین حال می‌تواند فقط در حد لگد زدن به یک قوطی خالی در خیابان باشد و نهایتاً فقط به ارائه منابع جدید به نظام حاکم در ایران تبدیل شود.

اما بعید است این مسائل برای ترامپ اهمیتی داشته‌باشد. او فقط دنبال این است که به یک معامله برسد. در همین زمینه، آیا به یاد دارید که قرار بود توافق‌های ابراهیم به عربستان سعودی هم گسترش داده‌شود؟ ترامپ قرار بود این کار را عملی کند. البته تقصیر ترامپ نیست که عربستان سعودی به دلیل جنگ اسرائیل علیه غزه در برنامه خودش برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با اسرائیل تجدیدنظر کرده‌است اما تقصیر هر کسی که باشد، دیگر گسترش دادن مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی ترامپ (توافق‌های ابراهیم) میسر نیست.

برای هر رئیس‌جمهوری خیلی سخت است که در ۱۰۰ روز بتواند کار زیادی انجام دهد، اما ترامپ اینگونه وانمود کرده‌بود که قرار است موفقیت‌های بسیاری در خاورمیانه رقم بزند. شاید من اشتباه می‌کنم، اما اینگونه به نظر می‌رسد که برخلاف وعده‌ها، خیلی‌ها در حال باختن هستند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید