مارپیچی از اشیاء، مکان‌‏ها و بدن‌‏ها

مجموعه‌ی «پلک‌های شنی» شامل ۱۵ داستان کوتاه -تازه‌ترین اثر رویا دستغیب پس از رمان‌های «مجمع‌الجزایر اوریون» و «تراتوم»- این امکان را به مخاطب می‌دهد که در میان خطوط، کلمات و تصاویر درهم‌تنیده، جهانی دگرگونه را کشف کند. این شاید ملموس‌ترین چکیده‌ای باشد که بتوان از این مجموعه داستان به دست داد. این خطوط، کلمات و تصاویر درهم‌تنیده، در ۱۵ داستان‌‌ با عناوینِ «دیوار شیشه‌ای»، «سرباز»، «بازیگر»، «نمایش خون»، «شلیک مضاعف»، «شما جایی منتظرم هستید»، «موهای سیاه»، «ذراتت در هوا پخش می‌شوند»، «دستکش‌های چرمی»، «پلک‌های شنی»، «پله‌های مارپیچ»، «پشت سیم‌های خاردار»، «تپش تاریکی»، «تلفن زنگ می‌زند» و «سلول شماره چهار» ممکن است پیش‌فرض‌های مخاطب را از واقعیت به لرزه درآورد و جهانی را شکل دهد که در آن تاروپود زمان، ازهم‌گسیخته و اشیاء، مکان‌ها و بدن‌ها در مارپیچی از وقایع در تب‌و‌تاب‌اند. 

نخستین رمان رویا دستغیب، با عنوان «مجمع الجزایر اوریون» سال ۱۳۹۴ توسط نشر افق منتشر شد. «تراتوم» هم دومین رمان این داستان‌نویس بود که خردادماه ۱۳۹۷ توسط همین‌ ناشر به چاپ رسید. «پلک‌های شنی» اما اولین‌ مجموعه ‌داستان دستغیب است. مجموعه داستانی که آن را به عمویش عبدالعلی دستغیب تقدیم کرده است. داستان‌های این‌کتاب همه توسط راویان اول ‌شخص و به شیوه سیال ذهن روایت می‌شوند. روایت‌ها هم در اماکن عینی شروع می‌شوند اما در ادامه به فضاهای انتزاعی و ذهنی می‌رسند. گذار بین زمان‌های گذشته و حال نیز از دیگر ویژگی‌های داستان‌های مجموعه‌ی «پلک‌های شنی» است که مفاهیمی چون مرگ و زندگی را دربرمی‌گیرند.

آدم‌های داستان‌های «پلک‌های شنی»، انسان‌هایی هستند که بین گذشته و حال دست‌وپا می‌زنند. به عبارت دیگر داستان‌های این مجموعه آدم‌هایی را به تصویر می‌کشند که ناگهان به کرانه‌های زندگی رانده شده و هر واقعیت ساخته‌وپرداخته‌ای در برابرشان فروریخته است. آن‌ها در اکنونی که گذشته و آینده از درونش سر بر آورده، به مکان‌هایی غریب پرتاب و درون هزارتویی بی‌آغاز و پایان با وضعیت و موقعیت‌هایی چنان فهم‌ناپذیر روبه‌رو می‌شوند که چاره‌ای جز رفت‌وبرگشتی ابدی در این فضاهای درهم‌پیچیده ندارند.

درواقع آن‌ها گویی فرزندان ابرانسانی هستند که همچون بیگانه‌ای به ویرانی خویش می‌نگرند و تنها با خلق مفاهیم نو می‌توانند خود را در این جهان خالی از معنا باز یابند. به‌گونه‌ای‌که درمجموع می‌توان گفت، خواننده این داستان‌ها با افرادی روبه‌رو است که روی لبه‌های تیز بحران‌هایی حرکت می‌کنند که هم‌زمان بدن و ذهن‌شان را درمی‌نوردد. مردمانی که هربار در برهوتی که در برشان گرفته، فریاد زده‌اند، تنها با پژواک صدای خود روبه‌رو شده‌اند.

تا جایی که آدم‌های داستان‌های «پلک‌های شنی» چاره‌ای جز این ندارند که در سکوت، گاهی به درهم‌پیچیدن بدن‌هایشان بنگرند. دستغیب فضا-زمانی برای روایتش ساخته است که در آن شخصیت‌ها دمی به تنانگی و بدن حیوانی درونشان می‌نگرند که چطور از دلشان سر برمی‌آورد و چفت‌وبست اعضای بدنشان را از هم می‌گسلد. در انتها شاید بتوان در میان کلمات این داستان‌ها امر نادیدنی را دید و به امر ناشنیدنی گوش سپرد. 

رویا دستغیب، نویسنده و منتقد ادبی، متولد ۱۳۳۸، معتقد است؛ «فرا رفتن، بدون دیدن شکاف‌ها و گسست‌هایی که واقعیت را تکه‌پاره می‌کند/ کرده، امکان‌پذیر نیست. نوشتن برای من روندی است که از تصویری مرتعش آغاز می‌شود و راهی ندارم جز این‌که به روایتی شکل دهم که در عین ساخته‌شدن، فرو می‌ریزد. روایتی که در آن اشیاء و مکان‌ها همانند انسان در پیشبرد داستان نقش اساسی دارند. نوشتن، همچنین برایم طرح دوباره سوال‌‎های بی‌پاسخی ا‌ست که زیر حجم عظیمی از جواب‌های بی سروته دفن شده‌اند.»

او علاقه‌مند به ترسیم فضاهای سوررئال و ارجاعات فلسفی در آثارش، مخاطبان خاص و ویژه خود را دارد. دستغیب از همان رمان نخستش، «مجمع‌الجزایر اوریون»، نوید ژانری را داد که راهی دشوار پیش رویش گذاشت. راهی که در آن زبان، نثر، روایت، زاویه دید و پیرنگ داستان واژگون شده است و اثر در مرز واقعیت و خیال حرکت می‌کند. 

مجموعه‌ی «پلک‌های شنی»، در ابتدا به هزارتوی ناپیدایی می‌ماند که مخاطب را به سرگردانی می‌کشاند و از او انتظار دارد که از سر حوصله با راوی همراه باشد تا بعد بتواند با رمزهای قصه‌ها آشنا بشود ولی بدیهی است که هر مخاطبی نمی‌تواند بر ترس خود از این سرگردانی غلبه کند.

نویسنده: رویا دستغیب 

انتشارات: افق

قیمت: ۱۷۵ هزار تومان