مروری بر شماره ۳۵ مجله تجربه
موسیقی؛ از جفای دولت تا وفای ملت
شماره ۳۵ ماهنامه فرهنگی، هنری و ادبی «تجربه» در ۱۶۴ صفحه و به قیمت ۱۲۰ هزار تومان منتشر شد.
شماره ۳۵ ماهنامه فرهنگی، هنری و ادبی «تجربه» در ۱۶۴ صفحه و به قیمت ۱۲۰ هزار تومان منتشر شد. در این شماره عکس علیرضا سلطانی از فرهاد فخرالدینی روی جلد مجله نشسته و سما بابایی هم گفت‌وگویی مفصل با این موسیقی‌دان و رهبر ارکستر انجام داده که عنوان آن چنین است: «جفا به موسیقی بیداد می‌کند».
بهانه مصاحبه، به روی صحنه رفتن تازه‌ترین ساخته فخرالدینی با نام «سیمرغ» براساس «منطق‌الطیر» عطار است؛ اثری که به‌زعم بابایی «همچون اثری جاودان، تجلی نوعی از هنر و فرهنگ ایرانی است که همواره در برابر زمان مقاومت کرده و همچنان در جان و دل ایرانیان می‌تپد.» فخرالدینی در این مصاحبه نخست درباره پنج موومان این ارکستر توضیح داده و بعد به این پرسش پاسخ داده که چرا از حدود ۱۰۰ نوازنده در آن استفاده شده است.
در همین اثنا توضیحاتی جالب درباره خصوصیات سازها بیان کرده؛ از تاریکی و وهم‌انگیزی منطقه شالامو در ساز کلارینت تا احساس هرم گرمای هوا در سازهای بادی برنجی. خاطرات فخرالدینی از دهه‌ها فعالیت در تالار وحدت تا تشکیل ارکستر ملی، از حضور در کلاس‌های استاد صبا تا دلخوری‌های او از مداخله‌های مدیران و دستورهای آنها برای تولید آثار فرمایشی از دیگر فرازهای این گفت‌وگو هستند.
در پایان نیز او از بی‌توجهی و بدتر از آن، مشکل‌تراشی دولت‌ها نسبت به موسیقی گلایه می‌کند، هرچند این نکته را نیز مدنظر دارد که میزان عشق، علاقه و توجهی که مردم در این زمانه به موسیقی ابراز می‌دارند، قابل مقایسه با هیچ دوره‌ای نیست.
یکی دیگر از بخش‌های جذاب این شماره پرونده‌ای است که درباره ناصر تقوایی تدارک دیده شده و در آن احسان عبدی‌پور، مجتبی عاشوری، حمید یوسفی، احسان تخشید و رومینا روشن‌بین درباره کارگردانی و داستانگویی تقوایی، اقتباس ادبی و هویت ملی در آثار او نوشته‌اند. شاید بپرسید مگر کم درباره تقوایی نوشته شده است؟ پاسخ اینکه، فرق این پرونده در آن است که نگاه دهه هفتادی‌ها به تقوایی روایت شده است.
همایون کاتوزیان، نگین یاوری و سعید مدنی هم در این شماره «تجربه» حضور دارند. کاتوزیان درباره «روی پرویز متحده»، مورخ اسلام و خاورمیانه یادداشتی کوتاه نوشته و از مقام علمی او تجلیل کرده است: «کتابی که به‌نام او در تاریخ ثبت خواهد شد، «خرقه پیغمبر» است که شرح و تحلیلی از ایران معاصر با دورنمای فرهنگ و تاریخ چندهزار ساله ایران است و در سال ۱۹۸۵ منتشر شد.»
مدنی اما نسبت بده‌بستان میان هنر و جنبش‌های اجتماعی را مورد توجه قرار داده و نوشته است: «جنبش‌ها مولدند. آنها نوسازیِ فرهنگی می‌کنند، موجب تولید آثار هنری متنوع می‌شوند، معنای جدید خلق می‌کنند و منابع فرهنگی جدیدی را در خدمت مطالبات و آرمان‌های جنبش‌ها پدید می‌آورند که پیامدهای مهمی بر فرهنگ عمومی دارد. برای تجسم این تحولات کافی است جامعه ایران دو دهه پیش نه، یک دهه پیش نه، بلکه جامعه ایران 1401 تا امروز را مقایسه کنیم تا به معجزه فرهنگی جنبش‌ها به‌ویژه در عالم هنر ایمان آوریم.»
بخش دیگر مجله، متن‌های پیاده‌شده سخنرانی‌های مسعود کیمیایی، بهاءالدین خرمشاهی، علی نصیریان، لیلا کردبچه و اردشیر رستمی در نشست نقد گزیده اشعار مهدی مظفری‌ساوجی، شاعر و پژوهشگر ادبیات است.
خرمشاهی از قدرت تکنیکی شعر ساوجی گفته است: «مثلاً شعری می‌گویند با مثلاً بیست‌ویک کلمه و یک دفعه فاعل را به جای اول در آخر شعر می‌آورد: چگونه رد شده است/ از در آهنی/ از دوربین‌های مداربسته/ از دیوارهای بلند سیمانی/ چگونه خودش را/ به باغچه کوچک زندان رسانده است/ بهار». کیمیایی هم نگاه مثبتی به اشعار مظفری‌ساوجی دارد: «چقدر به‌اصطلاح، آوانگارد بودن در لایه‌های کلاسیک آن موج می‌زند.
ظاهراً کلاسیک نیست اما معلوم است که از یک بافت و ساخت ریشه‌دار می‌آید و به جایی در تاریخ متصل است.» لیلا کردبچه هم گفته که کتاب «بیمارستان» ساوجی را بیش از همه کتاب‌های شعر او دوست دارد و شعری از آن را پایان‌بخش سخنش کرده است: «وقتی بهار/ پیرهنش را/ آویخته».
