پروژه فرار از چین

در مجموع، تخمین زده می‌شود که چین در سال جاری حدود ۱۵ هزار و ۲۰۰ نفر از ثروتمندترین افراد خود را از دست خواهد داد که این رقم در سال قبل ۱۳ هزار و ۸۰۰ نفر بود. نکته مهم این است که جوانان چینی نیز شروع به فرار کرده‌اند. فرار از کشور در چین پدیده جدیدی نیست، اما در گذشته مردم اغلب به دلایل حقوق بشری چین را ترک می‌کردند.

این نوع مهاجرت پس از به قدرت رسیدن شی در سال ۲۰۱۲ تشدید شد. او شروع به اعمال کنترل بیشتر بر سیستم سیاسی کشور کرد و با کسانی که نظراتی را ابراز می‌کردند که برای رهبری حزب مضر به نظر می‌رسید، برخورد می‌شد. حتی قبل از آن، در اواخر قرن بیست‌ویکم، تعداد فزاینده‌ای از دانشجویان و دانش‌پژوهان، خروج از کشور را انتخاب کردند.

بین سال‌های ۱۹۷۸ و ۲۰۱۰، تعداد کل دانشجویان چینی که از سال ۱۹۷۸ در خارج از کشور تحصیل کرده‌اند، تقریباً به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است. فقط ۶۰۰ هزار نفر برگشتند و بقیه برای پایان تحصیل، یافتن فرصت‌های شغلی بیشتر یا برخورداری از آزادی سیاسی بیشتر به چین بازنگشتند.

تعداد دانشجویانی که در ابتدا قصد داشتند برای دانشگاه در چین بمانند و در عوض تحصیل در خارج از کشور را انتخاب کردند از ۳ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.

محبوب‌ترین مقصدها ایالات متحده، استرالیا و نیوزیلند بوده است. به غیر از سخنرانی گاه به گاه شی و دیگر مقامات در محوطه دانشگاه، پکن آنقدرها هم نگران این امر نیست. اما همه‌گیری شرایط را تغییر داد.

مردم چین تقریباً در تمام سنین و از همه طبقات اجتماعی شروع به ابراز نارضایتی کردند. این اعتراضات نه‌فقط نسبت به وضعیت نابسامان اقتصادی، بلکه از نحوه مدیریت دولت در دوران کرونا بود.

وقتی آشکار شد که افراد بیشتری، به‌ویژه جوانان، ثروتمندان و تحصیلکرده‌ها - یعنی افرادی که بر روی کاغذ به احیای اقتصاد چین کمک می‌کنند - در حال ترک کشور هستند، توجهات دولت نیز جلب شد.

نگرانی پکن بیش از پیش تشدید شد زیرا شروع به اولویت دادن به نوسازی و نوآوری فناوری علمی به‌عنوان وسیله‌ای برای رونق اقتصادی خود کرده است. برای اینکه فناوری به صورت پویا توسعه یابد، استفاده از استعدادهای جوان بسیار مهم است.

به این ترتیب، به امید حفظ فارغ‌التحصیلان جدید، دولت در سال ۲۰۲۲ سیاست جدیدی را اتخاذ کرد که صدور گذرنامه را به شدت دشوار و دست‌وپاگیر کرده است.

این سیاست تاکنون نتیجه مطلوبی نداشته است؛ اتفاقاً تقاضا برای تحصیل در دانشگاه‌های خارج از چین بیشتر نیز شده است. دانشگاه‌ها دانشجویان خود را برای کار در زمینه‌هایی که منجر به نوآوری در آینده می‌شود آماده نمی‌کنند. بسیاری از فارغ‌التحصیلان نمی‌خواهند برای کار به شهر خود بازگردند.

مهاجران ثروتمند انگیزه‌های دیگری برای خروج از چین دارند. در سال ۲۰۲۰، پکن سرکوب گسترده‌ای را علیه شرکت‌های بزرگ فناوری آغاز کرد. این کمپین ۱۸ماهه به‌طور خاص برای بازسازی این شرکت‌ها، کاهش نفوذ آنها بر بخش فناوری تحت نام «توزیع مجدد ثروت» و پایان دادن به رشد بی‌رویه و رقابت بی‌قاعده انجام شد.

این سرکوب در برخی جهات جواب داد، اما در برخی دیگر نتیجه معکوس داشت. این سیاست به‌طور نامتناسبی بر شرکت‌های کوچکتری که توانایی پرداخت هزینه‌های افزایش انطباق با مقررات را ندارند، فشار وارد کرد و همچنین آزادی صاحبان شرکت‌های ثروتمند چینی و سرمایه‌گذاران آنها برای انجام مشاغل خاص و قرار دادن سهام در فناوری‌های بزرگ سلب شد.

سرمایه‌گذاران ثروتمند و صاحبان مشاغل سرخورده هستند. اگرچه ایالات متحده، استرالیا و نیوزیلند محبوبیت کمتری دارند، اتحادیه اروپا، به‌ویژه مالت و پرتغال، به مقصدهای انتخابی میلیونرهای فراری از چین تبدیل شده‌اند.

ژاپن نیز شاهد افزایش آمار ثروتمندان چینی بوده است. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که تعداد شهروندان چینی که با ویزای مدیریت تجاری وارد ژاپن شده‌اند، در سال گذشته به رکورد بیش از ۲ هزار نفر رسیده است.