کوچه، بدون بنبست
کوچه‌ای در دل بافت قدیمی بوشهر امروز تنها یک گذر و معبر نیست. در بوشهر امروز نام «کوچه» خود به‌تنهایی بار و تأملی فرهنگی و اجتماعی در پی دارد
کوچه‌ای در دل بافت قدیمی بوشهر امروز تنها یک گذر و معبر نیست. در بوشهر امروز نام «کوچه» خود به‌تنهایی بار و تأملی فرهنگی و اجتماعی در پی دارد؛ کوچه‌ای که با چند تنه چوبی برای نشستن، شربت‌خانه‌ای سر نبش آن برای رفع عطش و بوتیک هتلِ حاج رئیسِ روبه‌روی آن برای دیدن معماری بوشهر و یک پنکه همیشه روشن بر سقف‌اش که می‌خواهد قاتل گرما باشد، برندی شده که امروز می‌تواند نرخ هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و بلیت طیاره‌ها را بالا و پایین کند.
کوچه‌ای که به‌تنهایی توانسته به ری‌برندینگ یک شهر کمک کند به چهارمین فستیوال خود برسد؛ فستیوالی که با تمرکز بر موسیقی فولکلور ایرانی و آیین و آداب مردم بوشهر از سال 96 شروع شد و با باز کردن درِ بوشهر روی مهمان‌ها سبب رونق گردشگردی در این بندر تاریخی شده است. در سال‌های بعد علاوه بر اینکه پای فستیوال به خارج از کشور باز شد، چهره‌های بین‌المللی نیز از کشورهای دیگر برای اجرا پا به بوشهر گذاشتند.
بعد از سومین فستیوال بود که یک بخش خصوصی در امارات با دعوت از تیم اجرایی فستیوال کوچه «کوچه کالچر» به دوبی رفت، هرچند قبل از دوبی نیز به‌دلیل تناسبات فرهنگی مابین بوشهر، هندوستان و کشورهای حوزه خلیج‌فارس این رویداد در بمبئی و دوحه نیز توسط پسران بوشهری برگزار شد.
چنین فرآیند برندسازی را نمی‌توان از دل مدیریت و دستورالعمل دولتی و سازمانی درآورد. مولفه‌های گسترده‌ای در تاریخ فرهنگی و اجتماعی بوشهر کنار هم نشستند تا چنین رویدادی خلق شود. زاده این روزهای بوشهر، فرزندی است که یک ایران طالب آن است و برای دیدنش صف بسته‌اند. اگر وسعت‌خواهان آن زیاد نبود ایرلاین‌ها و هتل‌ها برایش پیش‌فروش نمی‌کردند و مناطق آزاد تجاری چون کیش و چابهار برای جذب توریسم با همین تیم بوشهری کوچه، دست به برگزاری فستیوال‌های مشابهی چون جزیرتی و بندراتی نمی‌زدند.
امروز به‌جای اینکه از برگزارکنندگان خلاق یک شهر بابت چنین نبوغی تقدیر شود، برگزارکنندگاش واهمه دارند که نکند ابتدای ماجرای فستیوال امسال به سرانجام غم‌انگیزِ توقف اختتامیه پارسال برسد و فستیوال، چهارمین سال خود را نبیند. این رویداد در تقویم میراث فرهنگی و گردشگری کشور ثبت شده و مجوزهای قانونی آن نیز اخذ شده و قرار است مطابق قانون جاری کشور انجام شود، اما امروز مواردی باعث شده که چالش‌هایی برای برگزاری این فستیوال به‌وجود آید.
شنیده‌ها حاکی از این است که در یکی از مساجد این شهر گروهی در مخالفت با انجام آن اقدام به طومارنویسی و جمع‌آوری امضاء از نمازگزاران کردند و فلان فعال اجتماعی با تقیبح این رویداد گفته؛ مردم در ایام برگزاری فستیوال کوچه از دین و فرهنگ خود مراقبت کنند. اگر مسئولان مجوز برگزاری را بدهند، خود مردم می‌توانند با سنگ‌زدن به هنرمندان این فستیوال با هرزگی، ابتذال و بی‌بندوباری مقابله کنند.
امروز متن، مسئول و متولی قانون جمهوری اسلامی ایران مشخص است و نمی‌توان با سوءاستفاده از نام مردم و اسلام به‌راحتی و ساده، قوانین کشور را نقض کرد. به‌نظر من بروز چنین رفتارهایی نظیر اینکه فلان فرد بیانیه سنگ‌پراکنی علیه هنرمندان این فستیوال شهر را صادر کند، مصداق بارز اظهار و دعوت به خشونت جمعی است که می‌تواند توسط دادستانی بررسی شود.
وقتی موسیقی این رویداد معطوف به سبک فولک یا محلی است که سال‌ها در مسیر دریا، بیابان‌ها و کوچه‌های این بندر تاریخی قرین لحظه‌لحظه زندگی روزمره مردمان بوده، چگونه می‌توان آن را ابتذال و بی‌بندوباری قلمداد کرد؟
«کوچه» به‌تنهایی خود توانسته به بازسازی بافت تاریخی کمک کند و با ایجاد کافه‌ها و اقامتگاه‌ها، قصه آدم‌ها در قالب‌های مختلف موسیقی مثل خیام‌خوانی و نِی مِه‌خوانی بسراید تا علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی، روح زندگی را در کوچه‌‌پس‌کوچه‌های بوشهر زنده نگه دارد. آپشن‌هایی که حول این رویداد فرهنگی به‌بار نشسته به‌تنهایی توانسته از پس کم‌کاری چندین نهاد دولتی که متولی فرهنگ و کارآفرینی بوده‌اند بربیاید. ندیدن این همه حسن و کج‌خلقی با هنرمندان، اوج عقب‌ماندگی و وادادگی است.
متولیان فرهنگ و دولتمردان اگر قرار نباشد از میراث مردمان‌شان در دهه‌های گذشته مراقبت کنند، قرار است نگهبان چه چیزی باشند؟ اگر امروز صدای موسیقی فولک ایرانی را ببندیم، باید منتظر وایرال‌شدن موسیقی مبتذل ساسی‌ها توسط نسل جدید باشیم، که هستیم! و هیچ بعید نیست اگر عرصه بر اجرای چنین فستیوالی تنگ شود، شاهد کوچ دائمی آن به خارج از کشور باشیم.
به‌زعم من حتی مهاجرت کوچه از بوشهر منجر به حذف این برند ارزشمند نخواهد شد. بر این باورم، چون «کوچه» آمیخته با هنر و فرهنگِ سرزمینی است که میراث‌دار دارد و چون مردم میراث‌دار آن هستند، در آن بن‌بستی وجود ندارد، اما عدم‌برگزاری آن در مختصات سرزمینی که متعلق به خودش است، باخت بدی برای ایران و بوشهر است.
