امنیت سایبری ایران و تهدید مهاجرت/ درباره خروج متخصصان فناوری اطلاعات از دستگاه‌های دولتی
اگر وضعیت تخاصمی جمهوری اسلامی با کشورهایی چون اسرائیل و سرمایه‌گذاری اسرائیل روی جنگ سایبری را نیز بدین عوامل بیفزاییم، آنگاه درمی‌یابیم که در نظریه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه‌گذاری روی امنیت سایبری باید یکی از مهمترین اولویت‌ها باشد.
وقتی از مقوله «امنیت» سخن به میان می‌آید، معمولاً اذهان در درجه اول معطوف می‌شود به امنیت نظامی و قدرت انتظامی کشورها در مقابله با تهدیدهای خارجی و بی‌نظمی‌های داخلی. بااین‌همه دهه‌هاست که صاحبنظران حوزه امنیت، فهمی چندبعدی از این مفهوم ارائه می‌دهند. برای نمونه، باری بوزان بنیانگذار مکتب مطالعات امنیتی کپنهاک با نقد رویکردهای سنتی به امنیت، وجوه پنج‌گانه‌ای برای امنیت برشمرد؛ نظامی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و زیست‌محیطی.
در ادامه همین رویکرد امروزه اصطلاحاتی چون امنیت غذایی، امنیت رسانه‌ای، امنیت علمی، امنیت دیجیتال، امنیت سایبری و... نظریه‌پردازی شده و به‌کرات مورد استفاده تحلیلگران قرار می‌گیرد. چنین گسترشی در درجه اول، برآمده از نیازهای واقعی و معناداری است که انسان‌ها در عصر کنونی با آنها مواجه می‌شوند و پاسخگویی بدان‌ها نیازمند مفاهیمی دقیق و روشن است تا با تکیه بر آنها بتوان پاسخی برای آن خواسته‌ها در نظرگرفت.
در زمینه امنیت سایبری نیز چنین است و در دنیایی که شبکه‌های اجتماعی به یکی از اصلی‌ترین بخش‌های حیات بشر بدل شده‌اند، تشکیل نهادهای حافظ امنیت سایبری اهمیتی اساسی دارد. این اهمیت برای کشوری چون ایران دوچندان است زیرا از یک سو کشور تحت تحریم‌های گسترده‌ای قرار دارد که انتقال فناوری و دانش در این حوزه را دشوارتر می‌کند، از سوی دیگر سیاست‌های فیلترینگ در داخل کشور موجب استفاده بسیار زیاد مردم از پروکسی‌هایی شده است که خود می‌توانند به اختلال در تضعیف امنیت سایبری منجر شوند.
اگر وضعیت تخاصمی جمهوری اسلامی با کشورهایی چون اسرائیل و سرمایه‌گذاری اسرائیل روی جنگ سایبری را نیز بدین عوامل بیفزاییم، آنگاه درمی‌یابیم که در نظریه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه‌گذاری روی امنیت سایبری باید یکی از مهمترین اولویت‌ها باشد. حملات سایبری اسرائیل به ایران بی‌سابقه نیست اما در تازه‌ترین آنها بهزاد اکبری، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران و رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، روز دوشنبه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «با عنایت خداوند و تلاش تیم‌های امنیتی و فنی شرکت ارتباطات زیرساخت و وزارت ارتباطات، روز گذشته یکی از حملات سایبری گسترده و پیچیده علیه زیرساخت‌های کشور، شناسایی و اقدامات پیشگیرانه صورت گرفت.»
پیش‌تر در آبان‌ماه 1397 نیز محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران از حملات پراکنده از مبدأ اسرائیل به برخی زیرساخت‌های ارتباطی ایران خبر داده بود. بعدتر در سال 1400 گزارش‌هایی درباره حمله سایبری اسرائیل به جایگاه‌های سوخت و از کارافتادن 4300 جایگاه منتشر شد. همچنین حمله سایبری به بندر شهید رجایی نیز همان زمان مورد توجه قرار گرفت؛ عملیاتی که یک مقام سابق امنیتی اسرائیل آن را واکنشی به عمیات سایبری ایران به تاسیسات آب اسرائیل دانسته بود.
در ادامه این سنگربندی سایبری، اردیبهشت‌ماه سال پیش نیز آویرام آتزابا، مسئول همکاری‌های بین‌المللی در اداره ملی امنیت سایبری اسرائیل از «نبرد خاموش» دو کشور در این زمینه خبر داد و گفت، تاکنون اسرائیل 800 حمله سایبری را ناکام گذاشته است. با این تفاسیر تردیدی نیست که ما در میانه نبردی پنهانی اما واقعی هستیم و در این میان لازم است ایران نیز سیاست‌هایی خاص برای مقابله با تهدیدهای سایبری اسرائیل تمهید کند؛ امری که البته خود اسرائیلی‌ها نیز بدان اذعان دارند و معتقدند، جدا از حمایت‌هایی که ایران در این زمینه از چین و روسیه دریافت می‌کند، افزایش شمار دانشجویان رشته فناوری سایبری در ایران نیز یکی از این سیاست‌هاست.
بااین‌همه نکته‌ای که در این میان اهمیتی خاص دارد و باید بدان توجهی ویژه کرد، این است که بسیاری از این دانش‌آموختگان ایرانی به‌واسطه برخی محدودیت‌ها در کشور نمی‌مانند و ناچار از مهاجرت می‌شوند. طبق گزارش «مهاجرت ایرانیان: علل و انگیزه‌ها»، فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از شش حوزه‌ای است که بیشترین مهاجر را در بین نیروهای متخصص دارد. بیشتر گروه مهاجر این حوزه دارای مدرک کارشناسی‌ارشد هستند که این خود نشان می‌دهد، نظر تحصیلکرده‌ترین قشر جامعه نسبت به وضعیت ایران به چه شکل است.
در کنار اینها ناتوانی دستگاه‌های دولتی در جذب نخبگان این حوزه، یکی دیگر از موانع در افزایش قدرت سایبری کشور است. این مشکل به نحوی جدی است که رئیس سازمان فناوری اطلاعات در آذرماه سال گذشته گفت: بسیاری از متخصصان فناوری اطلاعات به‌دلیل حقوق و مزایای پایین به بخش خصوصی مهاجرت می‌کنند و باید برای حفظ این نیروها شرایط ویژه‌تری فراهم کرد.
