تابلوی رنگارنگ دیپلماسی فناوری/وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در چارچوب توسعه مناسبات راهبردی فناورانه با کشورهای دیگر، هفته گذشته به صربستان سفر کرد
ورزش، موسیقی و علم، از قدیم زبان جهانی مشترک انسان‌ها بوده، اما با این سرعت شگفت‌انگیز پیشرفت‌‌‌های فناورانه، دیگر شکی نیست که فناوری را نیز باید زبانی جهانی دانست.
ورزش، موسیقی و علم، از قدیم زبان جهانی مشترک انسان‌ها بوده، اما با این سرعت شگفت‌انگیز پیشرفت‌‌‌های فناورانه، دیگر شکی نیست که فناوری را نیز باید زبانی جهانی دانست. امروزه حتی سیاستمداران و دولتمردان نیز در مراودات و رفت‌وآمدهای دیپلماتیک‌شان به فناوری نیز بسیار اعتبار می‌دهند و برایش طرح و برنامه می‌ریزند؛ نمونه‌اش سفر هفته گذشته سیدستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، به صربستان و مذاکره و رایزنی با مقام‌های بلندپایه این کشور و امضای چندین توافقنامه همکاری است؛ این سفر بیش از اینکه یک دیدار مرسوم در میان سیاستمداران باشد، نمادی است از تلاش‌های وزارت ارتباطات برای تبادل دانش، فناوری و نوآوری و ساختن پل ارتباطی میان ایران و دیگر کشورها.
نخستین سفر ارتباطی به اروپا
سفر هاشمی به صربستان که با همراهی هیئتی بلندپایه انجام شده، نخستین دیدار یک مقام ارشد ایرانی در حوزه ارتباطات به اروپا در یک دهه اخیر به‌شمار می‌رود و نقطه عطفی در روابط دوجانبه تهران و بلگراد برای توسعه ارتباطات بین‌المللی دو کشور به‌شمار می‌آید. این سفر در پاسخ به دعوت رسمی دیان ریستیج، وزیر اطلاعات و مخابرات صربستان انجام شده و هدفش تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های نوین فناوری، به‌ویژه هوش مصنوعی، پست و صادرات تجهیزات شبکه ارتباطی مانند فیبر‌نوری بود. وزیر ارتباطات در جریان سفر سه‌روزه‌اش به بلگراد، در دیدار با رئیس‌جمهور صربستان که در بالاترین سطح دیپلماتیک برگزار شد، پیام رسمی رئیس‌جمهور کشور را نیز تقدیم الکساندر ووچیچ کرد.
مسعود پزشکیان در این پیام ضمن تأکید بر روابط مستحکم تاریخی ایران و صربستان، این کشور را شریکی کلیدی در راهبرد دیپلماسی فناوری ایران توصیف کرد و خبر داد، ایران آماده تبادل دانش و تجربه در ساحت‌های مختلف فناوری، ارتباطات و امنیت سایبری است. هاشمی نیز در این دیدار، با اشاره به توانمندی‌های ایران در حوزه‌های شبکه‌های نسل پنجم (5G)، هوش مصنوعی و استارتاپ‌های فناورمحور، پیشنهادهایی درزمینه ساخت آزمایشگاه‌های مشترک پژوهشی، تبادل دانش فنی، آموزش نیروی انسانی متخصص و... داد. او خطاب به ووچیچ گفت: «ایران با اکوسیستم پویای استارتاپی و شرکت‌های دانش‌بنیان خود، آماده است تا همکاری با صربستان را به سطحی راهبردی ارتقا دهد.»
الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهوری صربستان پس از این دیدار در حساب کاربری اینستاگرام خود نوشت: «با وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران دیدار صمیمانه و سازنده‌ای داشتم. از انتقال پیام مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، تشکر کردم. حضور ایران در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۷ تأیید شده و منتظر نمایندگان ایران در این رویداد هستیم.
ما انتظار داریم امضای تفاهم‌نامه به توسعه راه‌حل‌های نوآورانه در بخش‌های مخابرات، مهارت‌های دیجیتال، امنیت اطلاعات و ایجاد مراکز داده کمک کند.» هاشمی در روز نخست ماموریت اروپایی‌اش، با همتای صربستانی‌اش دیدار کرد. وزیر ارتباطات و مخابرات صربستان نیز دیدار با وزیر ارتباطات ایران را یکی از بهترین تجربه‌های دوران کاری خود توصیف کرد و هاشمی را یکی از سرآمدان هوش مصنوعی در جهان معرفی کرد. در جریان این دیدار، طرفین «سند همکاری مشترک در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات» را امضاء کردند.
محور این سند، توسعه پروژه‌های مشترک هوش مصنوعی، ایجاد و گسترش زیرساخت‌های فضای ابری، همکاری‌های پستی و تبادل دانش فنی ارتباطاتی است. علاوه بر این وزیر ارتباطات از پارک علم و فناوری بلگراد، مراکز پیشرفته دیتاسنتر و هوش مصنوعی بازدید کرد و با چندین مقام صربستانی درباره توسعه زمینه‌های همکاری به گفت‌وگو پرداخت.
صربستان هم‌اکنون ابتکار هوش مصنوعی اروپا را در اختیار دارد و در حال تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های فناوری قاره سبز است. این کشور به‌عنوان دروازه ورود ایران به اروپا، نقشی محوری در راهبرد توسعه دیپلماسی فناوری وزارت ارتباطات ایفا می‌کند. از این‌رو سفر توسعه مناسبات و همکاری میان دو کشور ایران و صربستان، زمینه‌ساز گسترش حضور فناورانه ایران در بازارهای اروپایی، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی حوزه ارتباطات، امنیت سایبری و زیرساخت‌های ارتباطی شود.
دیپلماسی فناوری در خدمت پیوند ملت‌ها
سفر هاشمی به صربستان، بخشی از برنامه راهبردی وزارت ارتباطات برای توسعه ارتباطات بین‌المللی تحت عنوان دیپلماسی فناوری است؛ برنامه‌ای که به‌دنبال ایجاد شبکه‌ای از همکاری‌های فناورانه با کشورهای مختلف است تا ایران را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در عرصه فناوری منطقه‌ای و جهانی معرفی کند. دیپلماسی فناوری، شاید در نگاه اول پیچیده به نظر برسد، اما در بطن خود مفهومی ساده و در عین حال عمیق را نهفته دارد: استفاده از فناوری و نوآوری به‌عنوان ابزاری برای پیوند ملت‌ها و تقویت روابط دو یا چندجانبه. محیط بین‌الملل عرصه تضادهای ایدئولوژیک و رقابت‌های ژئوپلیتیک است و گاه اختلافات و تضادهای سیاسی همچون دیواری بلند میان کشورها قد علم می‌کنند.
در چنین فضایی، فناوری به‌شکل زبانی مشترک و بی‌طرف، راهی برای گفت‌وگو و همکاری می‌گشاید. این نوع دیپلماسی نه‌تنها عرصه‌ای برای تبادل دانش و تجربه است، بلکه می‌تواند به حل بحران‌ها، کاهش تنش‌ها و حتی ایجاد ثبات جهانی کمک کند. این نوع دیپلماسی مانند هر سازه بزرگ، از اجزای متعددی تشکیل شده که شامل همکاری‌های علمی و تحقیقاتی، توسعه فناوری‌های مشترک، استانداردسازی و مقررات، دیپلماسی عمومی و تبادل فرهنگی، حل اختلافات و مدیریت بحران‌هاست که هر یک نقشی حیاتی دارند و با یکدیگر شبکه‌ای پیچیده اما منسجم می‌سازند که کشورها را به یکدیگر متصل می‌کنند.
بر همین اساس است که دیپلماسی فناوری به یکی از محورهای برنامه راهبردی هاشمی در وزارت ارتباطات تبدیل شده است. از یک‌سو، ایران موقعیتی استراتژیک در منطقه دارد و می‌تواند به‌عنوان شاهراه داده، سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا را به یکدیگر متصل کند و از وجهی دیگر نیز دیپلماسی فناوری، یکی از بهترین نمادها و جلوه‌های عملی دیپلماسی عمومی سیاسی و بین‌المللی دولت چهاردهم است.
دیپلماسی فناوری؛ از آمریکای لاتین تا اروپا
صربستان البته تنها یکی از چندین مقصد وزیر ارتباطات در چارچوب دیپلماسی فناوری بود. در ماه‌های گذشته، او به کشورهای مختلفی سفر کرده و تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای همکاری در حوزه‌های مختلف امضاء کرده است. هاشمی اوایل آبان‌ماه به آمریکای لاتین رفت. در ونزوئلا، او با وزرای ارتباطات، برق، علوم و حمل‌ونقل این کشور دیدار کرد و چندین اسناد و قراردادهای همکاری ارتباطاتی، فناورانه و مخابراتی را به امضاء رساند. ازجمله دستاوردهای این سفر، امضای قراردادی به ارزش ۱۰ میلیون دلار بود که مطابق آن، ایران متعهد شده است کارخانه‌ای درزمینه تولید فیبر نوری در این کشور تاسیس کند. طرف ونزوئلایی نیز نسبت به ساخت نخستین پارک فناوری با مشارکت ایران، ابراز تمایل کرد.
در کوبا نیز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات موفق شد تفاهم‌نامه‌ای در حوزه خدمات پستی و انتقال فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی با طرف کوبایی به امضاء رساند و درباره موضوعاتی چون رباتیک، امنیت سایبری و تولید تجهیزات مخابراتی به رایزنی پرداخت. هاشمی ۱۱ بهمن‌ماه به‌همراه معاون اول رئیس‌جمهور، به قزاقستان سفر کرد و در نشست نخست‌وزیران شورای بین‌دولتی اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همایش دیجیتال آلماتی شرکت کرد. او دهم بهمن‌ماه نیز با سفیر عراق در تهران دیدار کرد و درباره ایجاد شبکه ارتباطی باکیفیت‌تر برای برگزاری مراسم اربعین، به رایزنی پرداخت.
وزیر ارتباطات 15 بهمن‌ماه نیز در رویداد بین‌المللی یک‌روزه «ایران کریدور 2025» در دوبی که ۱۵ کشور در آن حضور داشتند، شرکت کرد. هاشمی در این دیدار اعلام کرد ایران آماده توسعه همکاری‌های گسترده با کشورهای منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه درزمینه هوش مصنوعی، ترانزیت مطمئن داده و اشتراک در زیرساخت‌های ارتباطی است.
سفرهای وزیر ارتباطات به گوشه و کنار جهان، تابلویی رنگارنگ از دیپلماسی فناوری در عمل است؛ در صربستان، روابط دوجانبه به سطحی راهبردی ارتقا یافت، در قزاقستان، پنجره‌ای به همکاری‌های منطقه‌ای گشوده شد و در ونزوئلا و کوبا، قراردادهای احداث زیرساخت‌های ارتباطی ایران را به‌عنوان شریکی قابل اعتماد در عرصه جهانی معرفی کرد. این گام‌ها، فراتر از دستاوردهای مادی، پیامی از همکاری و تعامل جهانیان مخابره می‌کند.
به‌نظر می‌رسد دیپلماسی فناوری، چیزی فراتر از یک ابزار سیاسی یا علمی، راهی است برای زنده‌نگه‌داشتن روح همکاری ملت‌ها، تبدیل کردن ایران به عضوی فعال‌تر در جامعه جهانی و ساختن آینده‌ای روشن‌تر در یکی از پرفشارترین دوره‌های تاریخ معاصر.
