افزایش سه برابری استفاده از فیلترشکن

در طول یکی، دو سال گذشته رسانه‌ها مصاحبه‌های متعددی با عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم داشته‌اند. درحالی‌که زارع‌پور در سخنرانی‌های خود از پیشرفت‌های وزارتخانه تحت امرش می‌گوید، هیچ‌گاه زیر بار اختلال‌های اینترنتی و سرعت پایین آن نرفته و آنها را به‌کلی رد کرده است. از این حیث و در آستانه شکل‌گیری دولت چهاردهم، گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره کیفیت اینترنت نکاتی در خود دارد که می‌تواند حائز اهمیت باشد.

این گزارش در مقدمه خود اشاره می‌کند که گرفتاری‌های ما درخصوص دسترسی باکیفیت به اینترنت جهانی، معلول تحریم‌های خارجی و فیلترینگ‌های گسترده داخلی است. این گزارش از داده‌های دیتاک استفاده کرده و می‌گوید، پس از کاهش مقطعی استفاده از اینستاگرام در شهریورماه ۱۴۰۱ تا اسفندماه ۱۴۰۲ بیش از ۹۰ درصد کاربران به این شبکه اجتماعی بازگشته‌اند. براین‌اساس نتیجه تلاش‌های شبانه‌روزی متولیان امر و هزینه‌های چندهزار میلیاردی را نه در کاهش استفاده مردم از پلتفرم‌های فیلترشده که در تداوم ناامیدی نیروی انسانی و خروج متخصصان از کشور می‌توان جست‌و‌جو کرد.

به گواه این گزارش، درحالی‌که ایران از حیث اقتصاد و جمعیت در مقایسه با چین بسیار کوچک‌تر است (اقتصاد چین 46 برابر و جمعیت این کشور 16 برابر ایران است) و عملاً امکان دستیابی به خودبسندگی اقتصاد چین را ندارد، از نظر کیفیت اینترنت در وضعیت بدتری به‌سر می‌برد. در شاخص‌های مرتبط با سرعت و اختلال، چین رتبه ۶۱ از ۱۰۰ در گزارش کلادفلر و ۸۷ از ۱۰۰ در گزارش CrUX را دارد، درحالی‌که رتبه ایران در این دو گزارش به‌ترتیب 97 و 90 است. درواقع ایران در بین 100 کشور در جایگاه 95 دسترسی آزاد به اینترنت قرار دارد و اگر کشورهای بدون اطلاعات کافی در رابطه با محدودیت را حذف کنیم، اینترنت ایران در وضعیتی پایین‌تر از چین و کامرون و در صدر کشورهای دارای محدودیت در دسترسی آزاد به اینترنت قرار می‌گیرد.

انجمن تجارت الکترونیک تهران در این گزارش به بررسی کیفیت اینترنت را در سه‌سطح سرعت، اختلال و محدودیت‌ها پرداخته است.

این گزارش در بخش اختلالات می‌نویسد: «مهم‌ترین اختلالات مقطعی در شش‌ماه گذشته مربوط به حمله‌های گسترده DDoS به شبکه اپراتورها و دیتاسنترهای کشور و درنتیجه آن قطع لینک‌ها، اشباع ارتباطات و Iran Access شدن است. درنتیجه دسترسی به برخی از وب‌سایت‌های داخلی برای کاربران خارج از کشور با قطعی مواجه شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد در مقاطع کوتاه بین ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای، لینک‌های ارتباطی در برخی از اپراتورها قطع و درنتیجه آن ارتباط کاربران با اینترنت دچار اختلال شده است. گروه دوم اختلالات، کندی‌های تقریباً دائمی شبکه است. در طول شش‌ماه گذشته تغییر جدی در بخش اختلالات دیده نمی‌شود و همچنان نزدیک به یک‌درصد ارتباطات با ۵۰۰۰ وب‌سایت پربازدید کشور با کندی کامل و بیش از ۳۲ درصد با کندی یا اختلال نسبی مواجه است.»

این گزارش در ادامه به محدودیت اینترنت می‌پردازد. براین‌اساس شبکه‌های اجتماعی توییتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ، فیس‌بوک، یوتیوب، توییچ و پینترست در ایران فیلتر است و از این نظر ایران همراه چین و ترکمنستان در صدر کشورهای با محدودیت حداکثری در شبکه‌های اجتماعی قرار دارد.

این گزارش می‌گوید وب‌سایت Surfshark در آمارهای تحلیلی منتشر شده در نیمه اول سال جاری میلادی، ۲۹ کشور جهان درگیر انواع سانسورهای اینترنتی را بررسی کرده که طبق آن ایران جزو کشورهای با بدترین وضعیت دسترسی آزادانه به شبکه‌های اجتماعی بوده است. انجمن تجارت الکترونیک می‌گوید برای سنجش دقیق‌تر این مسئله دسترسی ایرانی‌ها به Twitch و Pinterest را هم ارزیابی کرده و پایگاه داده OONI را که به‌منظور رصد وضعیت اختلال و سانسور در کشورهای مختلف فعالیت می‌کند، برای این شاخص‌ها معیار قرار داده است. درمجموع مشخص شد وضعیت دسترسی شهروندان ایرانی به پلتفرم‌های اطلاع‌رسانی جمعی، در کنار چین به‌مراتب محدودتر از سایر کشورهای جهان است. براساس داده‌ها و به باور نویسندگان این گزارش، سیاست‌های محدودسازی گسترده شبکه‌های اجتماعی اگرچه سهم ترافیک داخلی را افزایش داده، اما با توجه به کاهش کیفیت اینترنت، افزایش اختلالات، ایجاد موانع توسعه و مهم‌تر از آن استفاده بیش از 83 درصد کاربران از فیلترشکن، این سیاست‌ها بیش از همه باعث موفقیت بزرگ صنعت فیلترشکن‌های داخلی و خارجی شده است. استفاده از فیلترشکن بعد از فیلترشدن اینستاگرام و واتس‌آپ در پاییز ۱۴۰۱ تا به امروز (طبق نظرسنجی ایسپا در اسفند ۱۴۰۲) سه‌برابر شده و به‌طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، چهار ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کند.