فدا کردن کیفیت به بهای کمیت/گفتوگو با آرش خوشخو یکی از اعضای هیئت انتخاب جشنواره فجر درباره روند انتخاب فیلم‌ها
چند فیلم خوب امسال نتوانستند در بخش مسابقه حضور داشته باشند؛ «پیر پسر» اکتای براهنی، «رکسانا» پرویز شهبازی و «بی‌سروصدا» مجیدرضا مصطفوی که اگر این فیلم‌ها می‌توانستند در بخش اصلی جشنواره حضور یابند، عیار جشنواره را بالا می‌بردند.
جشنواره فیلم فجر بعد از 10 روز به پایان خود رسید؛ جشنوارهای که بعد از سه سال قهر قاطبه‌ی سینمایی‌ها آمده بود تا کمی به سینمای ما رمق دهد، اما این جشنواره، بی‌رمق بود و به غیر از دو یا سه کارگردان بنام هیچ نام بزرگی را یدک نمی‌کشید؛ رسول صدرعاملی و ابراهیم حاتمی‌کیا دو کارگردان نام‌آشنا در میان 33 کارگردانی بودند که در بخش مسابقه حضور یافتند. شاید از میان 33 فیلم نمایش داده‌شده در این روزها، چند فیلم تقریباً خوب بود و آن‌چه به آن قدری اعتبار بخشید آن هم در سینمای اهالی رسانه، نمایش فیلم‌های سانس ویژه بود، فیلم‌هایی که یا توقیف شده بودند یا به‌خاطر زمان‌شان در بخش مسابقه قرار نگرفتند.
با تماشای بعضی از فیلم‌ها مدام این فکر را می‌کردی که چرا این فیلم باید در جشنوارهای ملی حضور داشته باشد و آیا در سبد فیلم‌های رسیده به جشنواره، فیلمی بهتر از آن نبود. آرش خوشخو، منتقد سینما یکی از هفت عضو هیئت انتخاب چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر به همراه سعید سهیلی، رعنا آزادی‌ور، منیر قیدی، محمود گبرلو، حسین کرمی و محمدرضا مصباح پس از بازبینی بیش از ۹۰ فیلم، آثار بخش مسابقه این دوره را انتخاب کرده بودند.
باید 33 فیلم انتخاب می‌کردیم
خوشخو درباره‌ی انتخاب این 33 فیلم به هم‌میهن می‌گوید: «روال بر این بود که سال‌های گذشته در بخش اصلی ما 22 فیلم اصلی داشتیم و در بخش فیلم‌های اول، 11فیلم. بنابراین ما باید 33 فیلم انتخاب می‌کردیم و از تمام این ظرفیت کامل استفاده می‌کردیم، چون جشنواره قرار بود چتری فراگیر برای همه‌ی گرایش‌ها و دیدگاه‌ها باشد. برای همین ما خود را موظف به انتخاب 33 فیلم کردیم و از همان ابتدا هم قرار شد انیمیشن‌ها را جدا کنیم و چهار فیلم این‌طور اضافه شد و به عدد 37 رسیدیم که عدد زیادی برای جشنواره بود.»
بدون اغراق باید گفت نیمی از فیلم‌هایی که در جشنواره امسال حضور داشتند، به‌زعم بسیاری از منتقدان، فیلم‌هایی ضعیف بودند اما انگار قرار بوده هرطور شده به روال گذشته 33 فیلم در جشنواره حضور داشته باشند. خوشخو در این باره با ما هم‌نظر است و می‌گوید: «اگر قرار بود جشنواره‌ی خوب و معتبری برگزار شود، 16 فیلم را می‌توانستیم وارد جشنواره کنیم اما اتفاقی که افتاد این بود که هیئت انتخاب برای این‌که 33 فیلم را در جشنواره داشته باشند، معیارها را بازتر کردند.» یا به‌عبارتی، از استانداردهای‌شان عدول کردند تا فیلم‌های دیگر را بتوانند وارد کنند.
با این‌حال خوشخو بر این باور است که جشنواره امسال نسبت به سال گذشته، جشنواره خیلی بدی هم نبوده است. او می‌گوید: «از سال 1398 به این طرف ما جشنوارهای با این کیفیت و تنوع نداشته‌ایم.»
چند فیلم خوب امسال نتوانستند در بخش مسابقه حضور داشته باشند؛ «پیر پسر» اکتای براهنی، «رکسانا» پرویز شهبازی و «بی‌سروصدا» مجیدرضا مصطفوی که اگر این فیلم‌ها می‌توانستند در بخش اصلی جشنواره حضور یابند، عیار جشنواره را بالا می‌بردند.
مبالغه در پرتره شهدا
خوشخو در این باره می‌گوید: «اتفاقی که افتاد این بود که سه فیلم خوب «پیر پسر»، «رکسانا» و «بی‌سروصدا» به‌خاطر زمان ساخت‌شان از بخش مسابقه خارج شدند و ما برای پُر شدن تعداد فیلم‌ها، مجبور شدیم یکسری فیلم با کیفیت پایین‌تر را وارد کنیم برای همین «تاکسیدرمی»، «آنتیک» و یک فیلم دیگر که یا «بازی خونی» یا «چشم‌بادومی» بود، انتخاب شدند و همین باعث شد که کیفیت فیلم‌ها از آن حدی که بود، پایین‌تر بیاید. اگر «پیر پسر»، «رکسانا» و «بی‌سروصدا» در بخش مسابقه بودند خیلی از مشکلات و انتقادات پیش نمی‌آمد.»
«پیر پسر» به‌زعم بسیاری بهترین فیلم جشنواره امسال بود که در سانس ویژه نمایش داده شد و ولوله‌ای در کاخ جشنواره به‌پا کرد. همچنین فیلم «رکسانا» پرویز شهبازی که یکی از فیلم‌های درخشان جشنواره امسال بود به‌خاطر زمانش از راه یافتن به بخش مسابقه بازماند و گفته شد که زمان فیلم مغایرت قانونی با قوانین جشنواره دارد و بعد از بحث‌های فراوان هیئت انتخاب از بخش مسابقه کنار گذاشته شد.
اما یکی دیگر از انتقاداتی که به جشنواره امسال وارد بود، فیلم‌های زیاد در ژانر پرتره شهدا بود؛ «خدای جنگ»، «اشک هور»، «اسفند»، «پیشمرگ»، «صیاد» و «شمال از جنوب غربی» ازجمله فیلم‌های پرتره شهدا بودند. حتی دو فیلم «اشک هور» و «اسفند» درباره‌ی یک شهید یعنی شهید علی هاشمی بودند. این موازی‌کاری و تعداد زیاد فیلم‌ها، صدای بعضی‌ها را درآورد.
آرش خوشخو در این‌باره هم توضیح داد: «این‌که چرا این‌ها ساخته می‌شوند، بحث جدایی است که من نمی‌توانم درباره‌اش حرف بزنم اما درباره‌ی این‌که چرا این‌همه فیلم در این حوزه انتخاب کردیم، به‌خاطر باز بودن این دایره انتخاب است. وقتی مجبوری 33 فیلم انتخاب کنی و این فیلم‌ها به لحاظ کیفی مناسب بودند، باید آن‌ها را در جشنواره می‌گنجاندیم. من خودم شخصاً روی فیلم روح‌الله حجازی نظر مثبتی داشتم که رأی نیاورد. فیلم دیگری نبود که بگوییم فلان فیلم را بگذاریم کنار و بهمان فیلم را وارد کنیم.
واقعیت این است که فیلم دیگری نبود که بتوانیم به‌جای آن‌ها انتخاب کنیم. ضمن این‌که در میان این فیلم‌های پرتره شهدا، چند فیلم کیفیت خوبی داشتند ازجمله فیلم «اسفند» دانش اقباشاوی، ولی فیلم‌های ضعیف‌تری هم بودند که آن‌ها ناگزیر به همان دلایلی که گفتند وارد جشنواره شدند. اما این‌که چرا هزینه و بودجه‌های هنگفت صرف فیلم‌های این‌شکلی می‌شود و موازی‌کاری صورت می‌گیرد، بحث دیگری است و من احساس می‌کنم این ولع و اشتیاق برای ساخت این‌گونه فیلم‌ها قدری مبالغه‌آمیز شده است. ما سالی دو فیلم خوب در این‌باره داشته باشیم، کافی است. قرار نیست که درباره‌ی همه‌ی قهرمانان جنگ فیلم ساخته شود اما امسال هشت فیلم جنگی در جشنواره بود.»
در جشنواره امسال، فیلم‌های کمدی هم به‌نسبت زیاد بودند. فیلم‌های «کفایت مذاکرات»، «صددام»، «آنتیک» و «تاکسیدرمی» فیلم‌های ژانر کمدی جشنواره امسال بودند که با تماشای آن‌ها بسیاری از تماشاچیان، ناراضی از سالن بیرون آمدند. ازقضا هیئت انتخاب مجبور شده دو فیلم «تاکسیدرمی» و «آنتیک» را در لحظات آخر وارد جشنواره کند، اما واقعیت این است که دو فیلم کمدی دیگری که با آرای هئیت انتخاب وارد جشنواره شده بودند، فیلم‌هایی نبودند که چنگی به دل بزنند، کمدی‌هایی کلیشه‌ای و تکراری بودند که نتوانستند مهم‌ترین کارکردشان یعنی خندان مخاطب را به‌درستی ایفا کنند.
موجودیت سینمای اجتماعی
با این‌حال خوشخو برآیند کلی جشنواره‌ی امسال را مثبت می‌داند و باور دارد، کسانی که در کاخ جشنواره فیلم دیده‌اند، جو و اتمسفر آنجا روی قضاوت‌شان تأثیرگذار بوده است. به باور او، باتوجه به فیلم‌های «پیر پسر»، «رکسانا»، «بی‌سروصدا» سال بدی در سینمای ایران نداشته‌ایم.
او در تحلیل نهایی می‌گوید: «چند فیلمساز اول داشتیم مثل «ترک عمیق»، «سونسوز» و «فریاد». همچنین فیلم‌های گرمی مثل «بچه‌ی مردم» و «زیبا صدایم کنم»، هدف‌های خاص خود را دنبال می‌کردند. فیلم‌های تلخ اجتماعی مثل «رها»، «پیر پسر»، «رکسانا» و «ترک عمیق» موجودیت سینمای اجتماعی ما را دوباره یادآوری کردند. فیلم درباره محیط‌زیست مثل «خاتی» را داشتیم. فکر می‌کنم چند فیلم ضعیف که وارد جشنواره شدند، نباید ما را از این غافل کنند که 15-10 فیلم قابل‌قبول داشتیم و این عدد خیلی خوبی نسبت به سال‌های قبل است.»
جشنواره‌ی فیلم فجر که چندسالی رونقی نداشت، در دولت پزشکیان کمی جان گرفت، گرچه هنوز با دوران طلایی‌اش در دهه‌ی 70 فرسنگ‌ها فاصله دارد اما در شرایط فعلی باید به بودن این جشنواره بسنده کرد.
عکس: ایرنا
