در موقعیت فرود
اگر دو سال کرونایی و سال‌هایی را که جشنواره به‌دلایل سیاسی از طرف شرکت‌کننده‌ها نادیده گرفته می‌شد، در نظر نگیریم؛ جشنواره تئاتر امسال بیشتر از همیشه در موقعیت فرود بوده است و بخش عظیمی از آن هم به دبیرخانه و شخص دبیر برمی‌گردد.
هر جشنواره تئاتری یا سینمایی سابقه‌دار، دارای یک کاراکتر است که به‌مرور ساخته شده و بخشی از این کاراکتر به دبیر آن جشنواره برمی‌گردد. جشنواره تئاتر فجر نیز از این قاعده مستثنی نیست و همیشه با فرازوفرودهایش جشنواره معتبری برای اهالی تئاتر و مخاطبانش بوده است. اگر دو سال کرونایی و سال‌هایی را که جشنواره به‌دلایل سیاسی از طرف شرکت‌کننده‌ها نادیده گرفته می‌شد، در نظر نگیریم؛ جشنواره تئاتر امسال بیشتر از همیشه در موقعیت فرود بوده است و بخش عظیمی از آن هم به دبیرخانه و شخص دبیر برمی‌گردد.
دبیر جشنواره یا دبیر اجرایی قاعدتاً باید بر فضای تئاتری سال اشراف داشته باشند. جریان تئاتر بدنه و تئاتر نخبه، تئاتر دانشگاهی و تئاتر تجربی را رصد کنند و کم و کیف مفهومی به‌نام تئاتر معاصر و ضرورت اجرا را بدانند. آثار انتخاب شده در جشنواره امسال، اما کمترین نسبت را با این مفاهیم داشت و آشکارا شاهد کارهایی بودیم که نمره کیفی پایینی داشتند. به‌نظر می‌رسد برای دبیرخانه، پر کردن جدول از کیفیت کارها مهم‌تر بوده است. کارهای خارجی انتخاب‌شده هم صرفاً انتخاب شده‌اند که اسم‌های خارجی هم در جدول باشد.
برای رسیدن به کیفیت ایده‌ال، صرف نوشتن یک فراخوان و انتشار آن به‌معنای اتمام کار جشنواره نیست. در چنین جشنواره‌ای دبیر باید چالاک و برای جذب کار خوب وسط گود باشد، نه اینکه درگیر کارهای شخصی سینمایی‌اش باشد و بود و نبودش را به استخاره موکول کند. او باید سراسر تئاتری باشد و تیم اجرایی‌اش هم سراسر تئاتری، مسلط و آگاه به تئاتر روز باشند. فارغ‌التحصیل تئاتر بودن و سال‌های قبل تئاتر کار کردن دبیر، در این میان کارکردی ندارد و حتی نمی‌تواند مبنای انتخاب او باشد.
تئاتر حرفه‌ای با ورزش حرفه‌ای هیچ فرقی ندارد و حتی یک‌سال دور بودن از آن، به‌معنای جا ماندن از آن است. دبیر جشنواره مهمی مثل تئاتر فجر باید دبیرخانه‌ای داشته باشد که در تمام سال فعال باشد و فضای تئاتر را رصد کند و حتی امکان مداخله و پیشنهاد هم به این فضا داشته باشد. او باید در تعامل کامل و حرفه‌ای با شورای سیاست‌گذاری‌اش باشد و دقیقاً بداند آن‌ها چه کمکی می‌توانند به او بکنند، او چه پیشنهادهایی باید به آن‌ها بدهد و اساساً آن‌ها به چه نیتی انتخاب شده‌اند. از آنجایی که دبیرخانه زیرنظر اداره‌کل هنرهای نمایشی است، رسیدن به ایده‌ال یک دبیرخانه پویا چیز دور از ذهنی نیست.
واقعیت این است که برخلاف سینما، مجموعه مدیریتی تئاتر در ایران تقریباً همیشه ثابت بوده و تغییر دولت‌ها تاثیر زیادی روی آن نگذاشته است و این البته به خصلت تعادل‌مندی خود تئاتری‌ها برمی‌گردد. باتوجه به تغییرات عظیم و بنیادی اجتماعی در سال‌های اخیرِ ایران، باید بپذیریم که تئاتر هم نیاز دارد تکان بخورد. بخش عظیمی از این ماجرا هم البته به اداره‌کل هنرهای نمایشی برمی‌گردد.
اداره‌کل در تمام این سال‌ها بازبین و داورهای تقریباً ثابتی به تئاتر استان‌ها ارسال کرده و خروجی‌ها همیشه نتیجه یک سلیقه تکراری بوده است. سلیقه‌ای که بر روند جشنواره فجر تاثیر مستقیمی گذاشته است. جشنواره تئاتر فجر با داشتن دبیر و دبیرخانه پویا می‌تواند مثل گذشته‌ها خون جدید به تئاتر تزریق کند. تا جایی‌که دبیر باید در روند تکراری سیاست‌های اداره‌کل مداخله کند و اجازه ندهد سیاست‌های روتین آن‌ها، جشنواره او را روتین کند.
