نشست خبری جشنواره تئاتر فجر در حالی برگزار شد که غیبت دبیر آن در جلسات شورای سیاست‌گذاری و زمزمه‌های تغییر او ازجمله نکات مطرحشده بود
جشنواره پا در هوا
از روزی که در دوران حضور محمود سالاری، معاون هنری وقت بر مسند کار با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کلنگ پروژه حریم تئاتر شهر بر زمین زده شد، یک‌سال می‌گذرد و این روزها که چهل‌وسومین جشنوارهی بین‌المللی تئاتر فجر در آستانه‌ی برگزاری است، حتی افراد آشنا به این فضا در پیدا کردن تنها راه ورودی به مجموعه‌ی تئاتر شهر، سردرگم و دچار مشکل می‌شوند؛ چه رسد به تماشاگران احتمالی «۲۸۱ هنرمندی» که اتابک نادری حضورشان در جشنواره را نشانی از رونق این رویداد ۴۳ساله می‌داند.
صبح روز شنبه ۱۵ دی‌ماه، خیرالله تقیانی‌پور، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر که برای اهالی سینما با فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی فیلم سینمایی «قلب رقه» شناخته می‌شود، حضور در مقام دبیری چهل‌وسومین جشنوارهی تئاتر فجر را حاصل «روشن آمدن استخاره»ای خواند که هنگام دریافت پیشنهاد دبیری این رویداد انجام داده است. او که تیرماه ۱۴۰۳ با حکم حمید نیلی، مدیرکل هنرهای نمایشی پیشین به‌عنوان دبیر این رویداد منصوب شد، در نشست رسانه‌ای جشنوارهی چهل‌وسوم تاکید کرد که پس از تغییر دبیر جشنوارهی فیلم فجر، زمزمه‌هایی مبنی بر رخ‌دادن تغییر در جشنوارهی تئاتر فجر را شنیده اما کوشیده است به این زمزمه‌ها که آن‌ها را «حواشی» خواند، توجهی نداشته باشد.
او این صحبت‌ها را در حالی مطرح کرد که اتابک نادری، سرپرست اداره‌کل هنرهای نمایشی، مدیر منصوب‌شده از سوی نادره رضایی، معاون هنری وقت در توضیح آن گفت، بعد از تغییر دبیر جشنواره فیلم فجر این ذهنیت شکل گرفت که دبیر جشنواره تئاتر فجر هم عوض خواهد شود درحالی‌که به‌گفته‌ی او: «فرآیندهای این دو جشنواره متفاوت است و بحثی هم در مورد این تغییر و اصراری بر آن وجود نداشت.»
هرچند نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که رونمایی دیرهنگام از شورای سیاست‌گذاری جشنوارهی تئاتر فجر و برگزاری جلسات آن بدون حضور خیرالله تقیانی‌پور، دبیر جشنواره، بود که این زمزمه‌ها را بیش از پیش تشدید کرد. شورایی که نادره رضایی، معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۲۵ آذرماه ۱۴۰۳ سیما تیرانداز، صدرالدین زاهد، اکبر زنجانپور، حسین سلیمی، قطب‌الدین صادقی، بهزاد فراهانی و شهرام گیل‌آبادی را به‌عنوان اعضای آن معرفی و منصوب کرد.
این هنرمندان در حالی روز چهارشنبه ۲۸ آذرماه در حضور نادره رضایی گرد هم آمدند و به‌گفته‌ی روابط‌عمومی معاونت امور هنری، «درباره‌ی مسائل روز تئاتر اعم از حریم تئاتر شهر و موضوعات جشنواره چهل‌وسوم تئاتر فجر» هم‌فکری و گفت‌وگو کردند که نامی از تقیانی‌پور در میان نبود. اگرچه او در نشست رسانه‌ای مذکور، عدم حضور خود را در این جلسه ناشی از حضور در خارج از کشور دانست.
در کنار این‌ها آن‌چه تا پیش از برگزاری نشست رسانه‌ای چهل‌وسومین جشنوارهی بین‌المللی تئاتر فجر، وضعیت دبیر آن را در هاله‌ای از ابهام نگاه داشته بود، تشکیل جلسه‌ای مشترک میان کانون کارگردانان خانه‌ی تئاتر با معاون هنری بود که گفته می‌شد در آن درباره‌ی تغییر دبیر جشنواره فجر نیز صحبت شده است. با همه‌ی این‌ها خیرالله تقیانی‌پور همچنان دبیر جشنوارهی تئاتر فجر باقی ماند تا رویدادی که وضعیت دبیرش با اما‌واگرهای بسیار همراه بود، از سوم تا سیزدهم بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در تهران برگزار شود.
بودجه‌ای که با آن می‌توان فیلمی ارزان‌قیمت ساخت
«تفاوت فرآیندهای جشنوارهی فیلم فجر و تئاتر فجر» نکته‌ای که در پاسخ به تفاوت وضعیت دبیران این دو جشنواره مورد اشاره اتابک نادری، سرپرست اداره‌کل هنرهای نمایشی، قرار گرفت درخصوص میزان بودجه این دو رویداد نیز قابل ملاحظه است. به عبارت دیگر ازجمله مهم‌ترین نمودهای تفاوت این دو جشنواره را می‌توان در میزان بودجه‌ی اختصاص‌یافته به آن‌ها مشاهده کرد.
جشنوارهی تئاتر فجر با بودجه‌ای به‌اندازه‌ی بودجه‌ی ساختِ به‌قول تقیانی‌پور یک فیلم «لوباجت» برگزار خواهد شد و قرار است تنها با ۳۴ میلیارد تومان پاسخگوی تمام مطالبات انباشته‌شده‌‌ی اهالی تئاتر باشد. آن هم در وضعیتی که نادری درباره بدهی‌های دوره‌های پیشین جشنواره تئاتر فجر می‌گوید که ۱۷ میلیارد بدهی وجود دارد و ۹ میلیارد هم سنوات باقی مانده است. به گفته‌ی او، اگر رقم دوره‌ی چهل‌وسوم به‌طور کامل تخصیص پیدا کند که معمولاً این اتفاق نمی‌افتد ـ باز هم بدهی سنوات باقی خواهد ماند.
«بودجه» در حالی یکی از موضوعات اصلی مطرحشده در نشست رسانه‌ای چهل‌وسومین جشنوارهی بین‌المللی تئاتر فجر بود که از کنار مباحثی مبنی بر این‌که دبیر این دوره از جشنواره با پیشنهاد رقم‌های آن‌چنانی برخی از هنرمندان گریزان از حضور در این رویداد را به شرکت در جشنواره دعوت کرده است، نمی‌توان به سادگی گذشت. هرچند پاسخ تقیانی‌پور به طرح این مباحث آن بود که: «رقم‌ها آن‌چنانی نبوده و تنها رقم بودجه بخش ویژه بالاتر از بخش مسابقه بوده است.»
ضمن این‌که به عقیده‌ی اتابک نادری اگر هنرمندان، گریزان از حضور در این رویداد بودند و در قهر به‌سر می‌برند، نباید شاهد حضورِ به‌قول او «۲۸۱ هنرمند در جشنواره» می‌بودیم. هرچند می‌توان در برابر این سوال پرسید که وقتی تنها مسیر عرض اندام برای بخشی از اهالی تئاتر به‌ویژه اهالی تئاترِ مقیم شهرستان‌ها، جشنوارهی تئاتر فجر است می‌توان صرف حضورِ آن‌ها را دلیلی بر رونق جشنواره دانست و جریان‌های موازی با جریان رسمی تئاتر ازجمله تصمیم به غیاب از صحنه‌های نیازمند مجوز و روی صحنه بردن اجراهای زیرزمینی را نادیده گرفت و اهالی تئاتر را در صلح با مدیریت دولتی این هنر تصور کرد؟
دشمنی کشورهای صاحب سبک در تئاتر با ما!
ازجمله دیگر مباحثی که در نشست خبری روز شنبه ۱۵ دی‌ماه چهل‌وسومین جشنوارهی تئاتر فجر مطرح شد، بحث درخصوص آثار بین‌المللی دعوت‌شده به این رویداد بود. بخشی که طبق گفته‌ی مژگان وکیلی، مدیریت امور بین‌الملل اداره‌کل هنرهای نمایشی و مدیر بخش بین‌الملل جشنوارهی چهل‌وسوم، بنا به صلاحدید برگزارکنندگان جشنواره به‌صورت غیررقابتی برگزار خواهد شد و شش اثر صحنه‌ای در قالب آن، روی صحنه خواهند رفت که بعداً در موردشان اطلاع‌رسانی می‌شود و یک اثر هم به‌صورت آنلاین پخش خواهد شد. ضمن این‌که در طول جشنواره یک کارگاه نیز با حضور یک استاد هندی برگزار می‌شود.
بخشی که تقیانی‌پور تحولات کنونی منطقه را در انتخاب آثار آن دخیل می‌داند و معتقد است: «در این تحولات مشخص شد عده‌ای طرف حق هستند و عده‌ای هم نیستند و این در دعوت از گروه‌های شرکت‌کننده دخیل بوده است.»
او ضمن اشاره به تاثیر بلاشک مباحث مالی در دعوت از گروه‌های بین‌المللی اشاره کرد، کشورهایی هستند که صاحب سبک‌اند و ممکن است طرف جبهه باطل باشند و به جشنواره نیایند. تقیانی‌پور هرچند می‌گوید سطح کیفی نمایش‌های بین‌الملل در جشنوارهی چهل‌وسوم قطعاً از سطح نمایش‌های بین‌الملل جشنواره‌های سه‌سال اخیر بهتر خواهد بود اما تجربه نشان داده است، این ادعایی نیست که بتوان به آسانی آن را پذیرفت و باید منتظر ماند و دید که از سوم تا سیزدهم بهمن‌ماه ۱۴۰۳ کدام نمایش‌های خارجی و با چه کیفیتی روی صحنه خواهند رفت؟
تئاترشهری که آماده‌ی میزبانی نیست
در کنار همه‌ی آن‌چه گفته شد، فارغ از آمار و ارقامی که از سوی سعید نجفیان (دبیر اجرایی جشنواره)، ایوب آقاخانی (مدیر بخش نمایشنامه‌نویسی)، مهدی آشنا (دبیر بخش عکس و پوستر)، سیدجواد روشن (دبیر بخش پژوهش)، داریوش نصیری (مدیر بخش بیرونی و خیابانی)، داود نامور (مدیر بخش به‌علاوه فجر) و مهدی دوایی (مدیر هنری جشنواره) مطرح شد ازجمله نکات تأسف‌برانگیز، برگزاری جشنوارهی تئاتر فجر در یک‌سالگی برگزاری آن‌چه «آیین احداث حریم هنری مجموعه تئاتر شهر» خوانده می‌شود، است.
از روزی که در دوران حضور محمود سالاری، معاون هنری وقت بر مسند کار با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کلنگ پروژه حریم تئاتر شهر بر زمین زده شد، یک‌سال می‌گذرد و این روزها که چهل‌وسومین جشنوارهی بین‌المللی تئاتر فجر در آستانه‌ی برگزاری است، حتی افراد آشنا به این فضا در پیدا کردن تنها راه ورودی به مجموعه‌ی تئاتر شهر، سردرگم و دچار مشکل می‌شوند؛ چه رسد به تماشاگران احتمالی «۲۸۱ هنرمندی» که اتابک نادری حضورشان در جشنواره را نشانی از رونق این رویداد 43ساله می‌داند.
