اگرچه سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر این روزها میزبان اثری تضمین‌کننده فروش است، در گوشه و کنار تهران آثار قابل تأملی روی صحنه می‌روند
دست به دامن بفروش‌ها
نمایش‌هایی که این روزها روی صحنه تئاتر کشورند، با اعلام پنج روز عزای عمومی، اجرای مجدد خود را از روز جمعه ۱۳ مهرماه از سر خواهند گرفت، اگرچه این تعطیلی در مورد اکران آثار سینمایی و برگزاری کنسرت‌های موسیقی به شکل متفاوتی اعمال شده است. ازجمله در مورد اجراهای زنده موسیقی اعلام شده است که تا اطلاع ثانوی تعطیل خواهند بود. همچنین از روز سه‌شنبه ۱۰ مهرماه -در میانه تعطیلی پنج روزه سالن‌های نمایش- بدون هیچ اطلاع و خبررسانی‌ای، خرید بلیت سینماها برای چهارشنبه ۱۱ مهرماه در سامانه‌های بلیت‌فروشی باز شد. فارغ از این عدم هماهنگی میان تصمیم‌گیران و متولیان دولتی برای تعطیلی سینما، تئاتر و موسیقی در پی واقعه‌ای یکسان و انتخاب بازه‌های زمانی گوناگون به‌عنوان مدت زمان تعطیلی آن‌ها چه پیش و چه پس از این اتفاق، نمایش‌هایی روی صحنه بود و هست که نگاهی به آن‌ها موضوع گزارشی است که در ادامه می‌خوانید.
نمایش‌هایی که این روزها روی صحنه تئاتر کشورند، با اعلام پنج روز عزای عمومی، اجرای مجدد خود را از روز جمعه ۱۳ مهرماه از سر خواهند گرفت، اگرچه این تعطیلی در مورد اکران آثار سینمایی و برگزاری کنسرت‌های موسیقی به شکل متفاوتی اعمال شده است. ازجمله در مورد اجراهای زنده موسیقی اعلام شده است که تا اطلاع ثانوی تعطیل خواهند بود. همچنین از روز سه‌شنبه ۱۰ مهرماه -در میانه تعطیلی پنج روزه سالن‌های نمایش- بدون هیچ اطلاع و خبررسانی‌ای، خرید بلیت سینماها برای چهارشنبه ۱۱ مهرماه در سامانه‌های بلیت‌فروشی باز شد. فارغ از این عدم هماهنگی میان تصمیم‌گیران و متولیان دولتی برای تعطیلی سینما، تئاتر و موسیقی در پی واقعه‌ای یکسان و انتخاب بازه‌های زمانی گوناگون به‌عنوان مدت زمان تعطیلی آن‌ها چه پیش و چه پس از این اتفاق، نمایش‌هایی روی صحنه بود و هست که نگاهی به آن‌ها موضوع گزارشی است که در ادامه می‌خوانید.
تکرار یک فرمول امتحان پس‌داده
عبارت «تئاتر شهر تهران، قلب تپنده هنر ایران» که محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم در آیین آغاز عملیات اجرایی حریم هنری این مجموعه ـ طرح هنوز و همچنان به‌ثمر نرسیده! ـ به کار برد مدت‌هاست که به دلایل گوناگون مصداق ندارد اما آنچه را در این مجموعه می‌گذرد دست‌کم می‌توان نمودی از جریان رسمی تئاتر دانست. این دلایل که ازجمله آن‌ها می‌توان به ایجاد شکافی عمیق‌تر از پیش و پس از اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ میان جریان رسمی و غیررسمی همه هنرها ازجمله تئاتر اشاره کرد، موضوع بحث گزارش پیش رو نیست.
نگاهی به نمایش‌های روی صحنه در مجموعه تئاتر شهر اما می‌تواند پی بردن به آنچه این روزها در جریان رسمی تئاتر می‌گذرد را برای‌مان آسان‌تر کند. ضمن اینکه نگاهی به دیگر سالن‌های تحت نظارت اداره‌کل هنرهای نمایشی در شهر تهران؛ تماشاخانه سنگلج و تالار هنر بیشتر می‌تواند نشان‌مان دهد فارغ از تئاتری که برای روی صحنه رفتن دیگر خود را موظف به اخذ مجوز از شورای ارزشیابی و نظارت نمی‌بیند، روی صحنه چه خبر است.
مجموعه تئاتر شهر که از ۱۸ تیرماه ۱۴۰۳ بدون مدیر و با سرپرستی حمید نیلی، سرپرست اداره‌کل هنرهای نمایشی اداره می‌شود بی‌آنکه اطلاع‌رسانی لازم در مورد چرایی برکناری یا استعفای مدیر سابق آن، جواد طاهری صورت گرفته باشد و خبری از زمان تعیین مدیر جدید آن بیرون آمده باشد در سالن اصلی‌اش میزبان اثری است که این‌گونه معرفی شده است: «پس از دو دوره‌ی پرمخاطب، «پپرونی برای دیکتاتور» برای بار سوم به صحنه می‌آید.»
اینکه نمایشی کمدی با بازی پژمان جمشیدی که حضورش به خودی‌خود می‌تواند تضمین‌کننده فروش باشد، پس از دو بار اجرا - سال ۱۳۹۴ در تماشاخانه ایرانشهر و سال ۱۳۹۶ در تماشاخانه پالیز - برای بار سوم در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود، بیش از هر چیز شائبه پررنگ‌تر شدن تاثیر میزان فروش در جلب توجه متولیان دولتی هنر به تئاتر را پیش می‌کشد.
شائبه‌ای که با عباراتی چون «نمایش «پپرونی برای دیکتاتور» در دو دوره گذشته خود میزبان بیش از ۴۵ هزار تماشاگر و یکی از آثار پرمخاطب و پرفروش تئاتر در دهه ۹۰ بوده است»، پررنگ‌تر هم می‌شود و این سوال را به میان می‌کشد که اگر بحث تضمین فروش مطرح نبوده چرا سالن اصلی مجموعه بی‌مدیر تئاتر شهر میزبان این نمایش شده است؟!
تئاتر شهر در سالن دیگرش، قشقایی نیز میزبان اثری است که برای دومین‌بار روی صحنه می‌رود؛ برداشتی آزاد از نمایشنامه «رومئو و ژولیت» ویلیام شکسپیر به نویسندگی فارس باقری و کارگردانی شهروز دل‌افکار که خردادماه ۱۴۰۱ در سالن جعفر والی تالار محراب روی صحنه رفته بود و قبل از آن در سال ۱۳۹۶ با رویکردی متفاوت؛ رویکردی تراژیک به‌جای رویکردی کمدی که در اجراهای بعدی جایگزین شد، با کارگردانی هستی حسینی در تئاتر مستقل تهران روی صحنه رفت.
فارغ از این دو اثر که مجموعه تئاتر شهر میزبان سومین نوبت اجرای‌شان است، در دیگر سالن‌های این مجموعه نمایش‌های «فالش» به نویسندگی کامران شهلایی و کارگردانی کامران شهلایی و محمد لارتی، همچنین «سگ نگهبان و درختی در باغ» به نویسندگی آرام محضری و کارگردانی سعید ذهنی (چهارسو)، «گورپلاس» به نویسندگی وهاب و شهاب مهربان و کارگردانی شهاب مهربان (قشقایی)، «لباسی برای مهمانی» به نویسندگی محمد رحمانیان و کارگردانی آرزو خانی (کارگاه نمایش) و «خروس لاری» به نویسندگی مهدی زندیه و کارگردانی حسین دیردا (سایه) روی صحنه است.
از تئاتر شهر به‌عنوان مشتی نمونه‌ای خروار و نمودی از جریان تئاتر رسمی ایران در این روزها که بگذریم با نگاهی به تماشاخانه سنگلج، دیگر مجموعه تحت نظر اداره‌کل هنرهای نمایشی، «مبارک و خاتون پرده‌نشین» به نویسندگی داوود فتحعلی‌بیگی و کارگردانی علی طربی را می‌بینیم که با عنوان «نمایش کمدی و شاد ایرانی» معرفی شده است.
همچنین در تالار هنر ویژه اجرای نمایش‌هایی برای کودکان و نوجوانان و سومین و آخرین سالن تئاتر تماماً دولتی در شهر تهران که توسط اداره‌کل هنرهای نمایشی اداره می‌شود با «آهای کوزه، کجا؟ کجا؟» به نویسندگی و کارگردانی مهدی مقیمی اسفندآبادی مواجه می‌شویم و این‌گونه پرونده این روزهای عملکرد متولیان دولتی هنر تئاتر در سالن‌های تحت نظارت‌شان بسته می‌شود.
آن‌ها که قابل تأمل‌اند
اگر از فرمول مورد استفاده این روزهای تئاتر دولتی؛ بازاجرای آثاری با گیشه‌های تضمین‌شده بگذریم و اجراهای پرسروصدای ماه‌های اخیر که یک پای‌شان در حوزه تئاتر و پای دیگرشان در حوزه موسیقی بود؛ «سی‌صد (گات)» کاری از سهراب پورناظری و «نبرد رستم و سهراب» کاری از حسین پارسایی را -آثاری پرطمطراق مدعی اشاعه میهن‌دوستی و وطن‌پرستی با حضور چهره‌های شناخته‌شده روی صحنه- علی‌الحساب کنار بگذاریم، نمایش‌های قابل اعتنایی هم بوده‌اند که یا اجرای‌شان در روزهای اخیر به پایان رسیده یا همچنان روی صحنه‌اند.
نمایش‌هایی مانند «وَرَق‌الخیال» به نویسندگی محمدصادق گلچین عارفی و کارگردانی اسماعیل گرجی که در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت یا «مادر و افلیج» به نویسندگی و کارگردانی محیا مهدی‌زاده که در بوتیک تئاتر ایران اجرا شد. همچنین «مَثلِث» (یک پارودی از آثار شکسپیر) به نویسندگی فواد زیدانلویی، قیس یساقی و محمدجواد مهدیان و کارگردانی قیس یساقی که در تئاتر هامون روی صحنه است یا «بچه» به نویسندگی، طراحی و کارگردانی مرتضی فرهادنیا که در تالار مولوی اجرا می‌شود. آثاری که همچنان می‌توانند بارقه‌هایی از امید را نسبت به تئاتر رسمی در کنار جریان زنده و جاندار تئاتر غیررسمی و بدون مجوز، برانگیزند.
