جشنواره های سینمایی در ایران همیشه با معضل مکان برگزاری مواجه‌اند
فستیوال‌های خانه به دوش
در خبرها آمده بود که طبقه ششم مجتمع تجاری، فرهنگی چارسو تبدیل به نمایشگاه محصولات تجاری می‌شود و دیگر در اختیار سینمادوستان نخواهد بود. این خود نشانی نمادین از حاشیه بودن فرهنگ و هنر و تقدم تجارت و سود بر سینماست.
سال‌هاست که برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر در این پردیس، همچنین میزبانی از جشنواره «سینماحقیقت» در این مکان صورت می‌گرفت چراکه چارسو به‌دلیل محیط و معماری زیبا و مناسبی که دارد، محل درستی برای میزبانی از رسانه‌ها و هنردوستان است؛ به همین دلیل بود که خانه جشنواره جهانی فیلم فجر (در دوران دبیری رضا میرکریمی و محمدمهدی عسگرپور) و جشنواره «سینماحقیقت» در ادوار مختلف، پردیس چارسو را به‌عنوان محل برگزاری مراسم خود برگزیده بود و بسیاری از افتتاحیه فیلم‌ها و فرش‌قرمز‌ها و اکران خصوصی فیلم‌ها و سریال‌های نمایش خانگی در این مکان برگزار می‌شد.
حالا با آغاز نیمه دوم سال که برگزاری جشنواره‌های سینمایی رونق می‌گیرد، خبرها حاکی از این است که صاحبان این مجتمع تجاری قصد دارند امسال در طبقه ششم که محل ورود به سینماهاست، نمایشگاهی دائمی از محصولات‌شان برگزار کنند و عملاً سینماها فقط در طبقه هفتم متمرکز خواهند شد. درواقع امکان پذیرایی از شرکت‌کنندگان در جشنواره با محدودیت مواجه شده است.
قطعاً این یک ضعف بزرگ برای برگزاری جشنواره خواهد شد که همیشه یکی از گلایه‌های سینماگران و اهالی رسانه، فقدان یا کمبود امکانات رفاهی در حاشیه جشنواره‌ها بوده است. البته برخی هم این مکان را به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، قرار گرفتن در محدوده طرح ترافیک، شلوغی بازار و پاساژ و اساساً به‌دلیل فضای تجاری داشتن، مناسب برگزاری جشنواره‌ها و مناسبات فرهنگی نمی‌دانستند که چندان دور از منطق هم نیست اما فراتر از این مسئله، آنچه سال‌هاست محل مناقشه و مباحثه درباره جشنواره‌های سینمایی به‌ویژه جشنواره فیلم فجر بوده، استقرار آن در یک محل دائمی بوده است تا هر سال بر سر مکان برگزاری جشنواره اختلاف‌نظر بوده یا حاشیه‌ساز شود.
مناقشه بر سر نام مکان جشنواره
جالب اینکه با وجود اینکه سال‌هاست چه اصحاب رسانه و منتقدان، چه اهالی سینما از مدیران و سیاست‌گذاران فرهنگی و سینمایی می‌خواهند تا یک مکان دائمی و مناسب برای برگزاری جشنواره انتخاب کنند اما چند سال بیشتر آنها درگیر نام این مکان بودند که آن را کاخ بگذارند یا خانه. یکی از رسانه‌های مخالف با نام کاخ جشنواره نوشته بود: «مدتی است مُد شده به محل برگزاری جشنواره فیلم فجر، «کاخ جشنواره» می‌گویند.
عنوانی سلطنتی برای جشنواره‌ای انقلابی که تناقض آشکاری با ذات جشنواره دارد. برای کسی که اولین‌بار پیشنهاد داد محل جشنواره را «کاخ» بنامند، کسی که این پیشنهاد را تصویب کرد و کسانی که مدام این نام بی‌قواره را تکرار می‌کنند، باید یادآوری کرد که جشنواره فیلم فجر از دل انقلاب اسلامی متولد شده و همان‌طور که از نامش مشخص است فرزند انقلاب اسلامی و دهه فجر است. انقلابی که مبارزه اصلی آن، رفع تبعیض میان کاخ‌نشینان و کوخ‌نشینان بود. جشنواره فجر برای این به وجود آمد که دستاورد‌های سینمای بعد از انقلاب را به نمایش بگذارد.
یعنی سینمایی که از مفاسد اخلاقی و اجتماعی فیلمفارسی وابسته به دربار دوری جسته و عصر نوینی را برای صنعت سینمای ایران رقم زد. آن وقت برای سینمایی که مهر انقلاب اسلامی بر پیشانی آن نشسته است اطلاق «کاخ جشنواره»، وصله ناچسبی به نظر نمی‌رسد؟! ظاهراً عنوان محل اصلی جشنواره از ثبات این محل و استقرار آن مهمتر بوده که هرساله یکی از دغدغه‌های برگزاری جشنواره کاخ یا خانه جشنواره است.
این درحالی‌است که بهروز قریب‌پور که یکی از موفق‌ترین مدیران فرهنگی و هنری است در این باره گفته بود: «این عنوان یک عنوان تازه‌ای در جهان جشنواره‌ها نیست. مثلاً به جشنواره ونیز نگاه کنید. این جشنواره در یک جزیره کوچک برگزار می‌شود که محل برگزاری جشنواره هم هست. در این جزیره یکی از ساختمان‌های قدیمی را که به‌معنای واقعی کاخ محسوب می‌شود به این کار اختصاص داده‌اند. وقتی که از کاخ صحبت می‌شود منظور قابل رویت‌‌ترین بخش جشنواره است.»
تاریخ‌نگاری مقر جشنواره فیلم فجر
واقعیت این است که بیش از سه‌دهه از اولین باری که اهالی رسانه و منتقدان به همراه دست‌اندرکاران فیلم‌ها صاحب یک سالن مخصوص در جشنواره فیلم فجر شدند، می‌گذرد ولی خانه به دوشی آنها هنوز ادامه دارد. اختصاص مکانی ویژه به خبرنگاران، عکاسان و نویسندگان سینمایی برای تماشای فیلم‌های جشنواره فجر در دهه اول برگزاری این جشنواره، جدی نبود و شاید دوره سومِ جشنواره فجر را که در سینما «صحرا» یک ردیف برای اهالی مطبوعات درنظر گرفته شد، بتوان از نخستین دفعاتی دانست که برای خبرنگاران جایگاه مخصوصی تدارک دیده شد.
در آن دوره‌ها کنفرانس‌های مطبوعاتی به تناوب و به‌شکل پرسش و پاسخ برگزار می‌شدند؛ ازجمله دوره هشتم که با اجرای عبدالله اسفندیاری در مرکز آموزش فیلمسازی همراه بود. در طول این سال‌ها انتخاب محل اصلی نمایش فیلم‌های جشنواره تغییرات متعددی داشته و تعیین یک مقر به‌عنوان «کاخ جشنواره» - یا طبق گفته برخی مدیران سال‌های اخیر، «خانه جشنواره» - که محل حضور اهالی رسانه و عوامل فیلم‌ها در کنار هم باشد، سبب افزایش درخواست‌ها برای دریافت کارت حضور در کاخ جشنواره شد به‌ویژه آنکه گسترش و تنوع رسانه‌ها در این افزایش تعداد درخواست‌ها بی‌تاثیر نبوده است.
اگر بخواهیم سینمای مطبوعات را در این چهار دهه مرور کنیم، یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در سال ۱۳۷۱ را می‌توان نخستین‌باری دانست که یک سالن سینمایی به اهالی رسانه و نویسندگان سینمایی در مطبوعات اختصاص پیدا کرد و سینما «شهر قصه» در کنار سینما «آزادی» میزبان آنها شد. در دوره‌های دوازدهم و سیزدهم جشنواره، سینما «قدس» میزبان رسانه‌ها بود و از دوره چهاردهم تا شانزدهم هم این میزبانی به سینما «فلسطین» رسیده بود.
سینمای رسانه‌ها در دوره هفدهم بار دیگر به سینما «قدس» برگشت ولی دوره بعد باز هم این سینما تغییر کرد و در دوره هجدهم سینما «استقلال» میزبان اهالی رسانه شد و جمعی از منتقدان هم برپایی نشست‌ها را برعهده گرفتند. در دوره نوزدهم بار دیگر سینما «استقلال» برای خبرنگاران در نظر گرفته شد. در این دوره که کامران ملکی مدیریت روابط عمومی جشنواره را برعهده داشت، سینما تنها در اختیار رسانه‌های گروهی قرار گرفت درحالی‌که پیش‌تر داوران جنبی هم در کنار بچه‌های مطبوعات حضور داشتند.
در دوره بیستم، اهالی رسانه به سالن «حجاب» رفتند و در دوره‌های بیست‌ویکم و بیست‌ودوم دوباره به سینما «استقلال» برگشتند که در آخرین دوره برخی از منتقدان و سینماگرانی که قبلاً سابقه کار رسانه‌ای داشتند اجرای نشست‌ها را برعهده گرفتند ازجمله مرحوم کیومرث پوراحمد، غلامرضا موسوی و رسول صدرعاملی. در دوره‌های بیست‌وسوم و بیست‌وچهارم نیز سینما «صحرا» بار دیگر میزبان رسانه‌ها شد، اما در دوره بیست‌وپنجم سینمای رسانه‌ها به سینما «فلسطین» منتقل شد. در دوره بیست‌وششم بار دیگر سینما «صحرا» میزبان رسانه‌ها شد که از این دوره کارت خبرنگاران دارای بارکد شده بود و امکان بررسی حضور آنها را فراهم می‌کرد.
در دوره بیست‌وهفتم، سینما «فلسطین» بار دیگر به رسانه‌ها اختصاص پیدا کرد. اما سینمای رسانه از دوره بیست‌و‌هشتم به مرکز همایش‌های برج میلاد منتقل شد که باتوجه به استقرار تیم مدیریتی جشنواره و نیز بخش بازار در این محل، به‌عنوان کاخ جشنواره شهرت یافت و مرکز همایش‌های برج میلاد از سال ۱۳۸۸ به‌مدت هشت سال تا سی‌وپنجمین دوره، میزبان اهالی رسانه و صاحبان فیلم‌ها شد. در دوره سی‌وششم به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده، سینمای خبرنگاران و عکاسان یا همان کاخ جشنواره برای نخستین‌بار به پردیس سینمایی ملت رفت تا پس از نزدیک به یک‌دهه، بار دیگر یک مجموعه سینمایی میزبان اهالی رسانه باشد.
در آن مقطع عده‌ای حذف برج میلاد را به‌خاطر واکنش‌های اعتراضی همراه با سوت و کف حاضران در سالن هنگام تماشای برخی فیلم‌های بی‌کیفیت می‌دانستند و حتی یکی از مدیران جشنواره به ایسنا گفته بود که این تصمیم بنا به درخواست برخی فیلمسازان گرفته شده است، چون فضای سینمای رسانه را در برج میلاد ترسناک می‌دانستند. البته عده‌ای دیگر هم اعتراض عوامل فیلم‌ها مبنی بر استاندارد نبودن سالن مرکز همایش‌های برج میلاد برای نمایش فیلم را دلیل انتقال محل اصلی جشنواره به پردیس ملت می‌دانستند.
محل جشنواره در چهل‌ویکمین دوره سینمای رسانه با نام «خانه جشنواره» در نخستین دوره دبیری مجتبی امینی به پردیس سینمایی ملت برگشت و برای دوره چهل‌ودوم باز هم بحث بر سر بازگشت جشنواره به مرکز همایش‌های برج میلاد مطرح شده بود و این قصه هر سال ادامه دارد. به‌نظر می‌رسد یکی از مسائلی که مدیران سینمایی دولت وفاق باید بر سر آن به توافق برسند، انتخاب یا ساختن محل دائمی جشنواره‌های سینمایی است تا هم ضعف و کاستی‌های پردیس‌های موجود را نداشته باشد و هم یک‌بار برای همیشه سردرگمی مکانی جشنواره‌ها حل شود.
