مومنانی خداترس

بنیادگرایی یهودی در میان طیفی قرار دارد که یک‌سر آن را بنیادگرایی رادیکال گوش آمونیم تشکیل می‌دهد و سر دیگرش را بنیادگرایی محافظه‌کار هاردیم؛ بنابراین نمونه‌های عالی بنیادگرایی یهودی عبارتند از؛ گوش آمونیم و هاردیم. در این مقاله تاکید ما بر گروه بنیادگرای هاردیم است.

ذیل منازعه‌ای که همواره با اسرائیل وجود داشته است، همزمان یک درگیری شدید در اسرائیل بین جمعیت یهودیان مشاهده می‌شود. در این درگیری، ازیک‌طرف اسرائیلی‌های سکولارند که اکثریت جمعیت اسرائیل را تشکیل می‌دهند. آنها نماینده یهودیان مدرن اسرائیل هستند، کسانی که کاملاً در فرهنگ اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی اسرائیل ادغام شده و از حضور مذهب در جامعه و سیاست اسرائیل ابراز خشم کرده‌اند.

گروه دیگر آن‌ها هاردیم نامیده می‌شوند که به‌عنوان جمعیت الترا-ارتدوکس یهودی اسرائیل شناخته می‌شوند. هاردیم نماینده قوی‌ترین حضور مذهبی یهودیان اسرائیل است و به معنای واقعی کلمه کسانی‌اند که به سخنان خدا لرزیدند.

جامعه هاردیم شامل مجموعه‌ای از جوامع و جریانات الترا-ارتدوکس در یهودیت است که با رعایت دقیق احکام دینی و محافظه‌کاری فرهنگی مشخص می‌شود. جامعه هاردیم به‌طور کلی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شود: حسیدیم(Hassidim)، میسناگدیم(Misnagdim) (هر دو اشکنازی)( Ashkenazi) و سپهاردیم(Sephardim) (میظاهیم)( Mizrahim).

اطلاعات دقیقی درباره تعداد افراد متعلق به هر گروه وجود ندارد اما تصور می‌شود آنها کم‌وبیش از نظر اندازه برابر باشند. علاوه بر این گروه‌های اصلی، تعدادی جناح‌های کوچکتر نیز وجود دارد. همچنین گروه‌های اصلی خود شامل زیرگروه‌های قابل مشاهده هستند.

این گروه‌های بی‌شمار از نظر ظاهر، رهبر، مدارس و در بعضی مواقع جهان‌بینی از یکدیگر متمایز می‌شوند. به‌رغم اختلافات بین آنها، این گروه‌ها صفات مشترکی دارند که شامل: مطالعه تورات و خدمت به خدا، تسلیم کامل به اقتدار ربّانی، تأکید جدی بر خانواده و تربیت و آموزش فرزندان؛ کنترل همه‌جانبه آداب و رسوم اجتماعی، جدایی فرهنگی (همانطور که در لباس منعکس می‌شود)، زبان و نوع نگرش نسبت به دیگران و همچنین مناطق جغرافیایی مجزا از محل زندگی دیگران می‌شود.

هاردیم‌ها به عنوان گروه اقلیت در اسرائیل یهودی، با نهادهای دولتی و اسرائیلی‌های غیرمذهبی روابط پیچیده و غالباً پر تنش دارند. آن‌ها از شیوه زندگی سنتی خود محافظت می‌کنند و قصد دارند از مدرنیته و دستاوردهای تکنولوژیکی آن فاصله بگیرند، چراکه آن‌ها را تهدید اخلاقی می‌دانند. یهودیان هاردیم شبیه سایر اقلیت‌ها و فرقه‌های مذهبی هستند که قصد دارند تفاوت‌های آشکاری با سایر گروه‌ها از نظر ظاهر و شیوه زندگی داشته باشند.

برای آنها، قانون یهودی یا هلاخاه(Halakhah)، یک نظام حقوقی پیشامدرن است که از تورات ساخته شده است و سبک زندگی و جهان‌بینی آن‌ها را کنترل می‌کند. آنها مخالفت شدیدی با سبک زندگی اسرائیلی‌ها دارند. درحالی‌که اسرائیلی‌های سکولار احساس می‌کنند دین باید کمترین حضور را در زندگی روزمره داشته باشد، هاردیم‌ها باور دارند که دین باید کاملاً زندگی همه را در بر بگیرد.

هاردیم‌ها گرچه درصد اندکی از اسرائیلی‌ها را تشکیل می‌دهند، اما بر جمعیت و دولت اسرائیل کنترل فوق‌العاده‌ای دارند. آنها در سیاست‌های داخلی اسرائیل به نفع خود در زمینه‌هایی مانند تحصیلات، مسائل مربوط به وضعیت شخصی و خدمات نظامی ملی موفقیت‌هایی را به دست آوردند و در این زمینه‌ها بسیاراثرگذار بوده‌اند. مثلاً ازدواج مدنی به‌عنوان نهادی در اسرائیل وجود ندارد، زیرا فقط هاردیم‌ها کنترل این مسئله را برعهده دارند و مشخص می‌کنند که آیا ازدواج اسرائیلی‌ها قانونی است یا خیر.

رشد جمعیت هاردیم برای یهودیان سکولار یک معضل اقتصادی است. هاردیمی‌ها اندکی در درآمد مالیاتی دولت سهم دارند و بیشتر تمایل به زندگی فقیرانه دارند. آن‌ها معمولاً کار نمی‌کنند و تمایلی به توسعه مهارت‌های شغلی خود ندارند و از آنجا که اندازه خانواده هاردیمی‌ها بزرگ است، بنابراین کمک‌هزینه‌‌های دولتی فراوانی دریافت می‌کنند.

مقاومت هاردیم در برابر فرهنگ تحمیل‌شده توسط مدرنیته در جامعه اسرائیل به یک معضل تبدیل شده است. آنها در ازای پرستش خدا و پایبندی به فرهنگ خود، ناسیونالیسم، حاکمیت و قدرت نظامی اسرائیل را رد می‌کنند. از نظر هاردیم، تمدن غربی که تقریباً آنها را نابود کرده است، تهدید فرهنگی جدی برای آنهاست.

هاردیم‌ها دو استرتژی دفاعی را برای مقابله با چالش‌های فرهنگ سکولار به کار می‌گیرند. یکی از این راهبرد‌ها، تفکیک سکونت گاهی  است (زندگی در محله‌های بسته که فقط «خودی‌ها» در آن زندگی می‌کنند و با موانع فیزیکی و اجتماعی سدی برای برقراری ارتباط با جهان خارج ایجاد می‌کنند).

استراتژی دیگر، نمایش جهان سکولار به‌عنوان جهانی خصمانه، فاسد و رذیلانه است و این مسئله را ازطریق مطبوعات فرقه‌ای، متون آموزشی، تصمیمات دادگاه خاخام و به‌تازگی سایت‌های اینترنتی هاردیم نشان می‌دهد.

این جامعه ساز و کارهای اجرایی متعدد و تحریم‌هایی را علیه هرگونه رفتار انحرافی ایجاد کرده است و معمولاً سطح بالایی از کنترل اجتماعی را از طریق اجتماعی شدن مداوم و وابستگی افراد به هنجارهای گروه و رهبران برای تحقق نیازهای شخصی خود ایجاد می‌کند. کناره‌گیری از تماس با اکثریت یهودی، فرهنگ هاردیم‌ها را به «فرهنگ مجزا» تبدیل کرده است.