رقص سرخوشانه‌ی روسی
دیمیتری شوستاکوویچ، آهنگساز و پیانیست مشهور روس در دوران اتحاد جماهیر شوروی، شاهکار به‌لحاظ ساختار سمفونیک کم ندارد، اما ملودی‌هایش عموماً پیچیده‌اند و شاید برای شنونده‌ی تازه‌کار موسیقی کلاسیک شنیدن‌شان چندان سهل نباشد. اما یکی از آثار شوستاکوویچ که به احتمال زیاد شنیده‌اید، والس شماره ۲ از سوئیتی است که اواسط دهه‌ی ۵۰ ساخته شد. اگر اهل سینما باشید آن را در فیلم مشهور «چشمان کاملاً بسته»، استنلی کوبریک شنیده‌اید که مشهورترین استفاده از این قطعه‌ی شوستاکوویچ است؛ تم والس که ریتم آن سه‌تایی است و مبتنی بر سه حرکت رقص والس.
قطعه حال و هوای سرخوشانه‌ای دارد و آن نسخه‌ای که الان درباره‌اش می‌نویسم با اجرای آندره ریو است که جزو مشهورترین اجراها از والس شماره ۲ شوستاکوویچ محسوب می‌شود. آندره ریو رهبر ارکستر هلندی اصلاً در اجرای والس تخصص دارد و تفسیر او از این قطعه‌ی شوستاکوویچ شبیه دیگر کارهایش علاوه بر وجه موزیکال کمی حال‌وهوای نمایشی هم دارد. به‌خصوص جاهایی که موسیقی با سازهای کوبه‌ای اوج می‌گیرد و با صدای سنج‌ها انگار از یک تم موسیقی وارد تم دیگر می‌شود که رقصنده‌ها را برای حرکت بعدی آماده می‌کند. در تفسیر آندره ریو از این قطعه‌ی شوستاکوویچ یک ارکستر کامل شامل زهی‌ها، بادی و کوبه‌ای می‌نوازند.
سوئیت درواقع فرمی از موسیقی غربی است که شامل چند موومان می‌شود که عموماً از فرم موسیقی رقص گرفته می‌شوند و تم مشترک موسیقایی دارند یا در یک فضای مشابه نوشته ساخته شده‌اند. سوئیت مشهور شوستاکوویچ البته با این تعریف که مربوط به سوئیت در دوره‌ی باروک است، تفاوت‌هایی دارد ازجمله اینکه معمولاً آن سوئیت‌ها ۵ موومان داشتند، اما این یکی از ۸ قطعه تشکیل شده که والس ۲ یکی از آن‌هاست و البته ملودی‌اش ساده‌تر از بقیه به ذهن سپرده می‌شود. یکی از دلایلش شاید ساز کوبه‌ای باشد که خیلی نرم و آرام در پس‌زمینه درحقیقت ریتم را نگه می‌دارد. این قطعه‌ی کوتاه که کمی بیش از سه دقیقه است سه تم اصلی دارد که سومی، ترکیب ساکسیفون و سازهای زهی است و به‌نظرم مجذوب‌کننده‌ترین بخش قطعه است.
هرچند ملودی این والس به‌نظر خیلی سبک‌بار می‌رسد اما شبیه بقیه‌ی کارهای شوستاکوویچ در این قطعه هم می‌توانید ابهام و تیرگی را حس کنید که در دیگر قطعاتش با وضوح بیشتری وجود دارد. حال‌وهوایی که به هر حال ملهم از فضای زندگی شوستاکوویچ بوده است. آن‌طور که می‌گویند رابطه‌ی او با حکومت استالین بسیار پیچیده بود. دهه‌ی ۶۰ برای اینکه بتواند رئیس اتحادیه‌ی آهنگسازان جماهیر شوروی شود مجبور بود که به عضویت حزب کمونیست دربیاید. با وجود اینکه هرگز دستگیر نشد اما سایه‌ی مخوف استالین بالای سر او هم سنگینی می‌کرد.
وقتی اپرای «لیدی مکبث» او به‌‌رغم تحسین فراوان توسط دولت توقیف شد، بیمناک بود که مبادا بخواهند بلایی سرش بیاورند. اواخر عمرش درگیر بیماری‌های زیادی شد ازجمله سرطان ریه که به‌دلیل سیگارهای فراوانی بود که تا لحظه‌ی آخر هم ترک نکرد. بسیاری از منتقدان موسیقی باور دارند که شوستاکوویچ بزرگترین آهنگساز قرن بیستم بود هرچند سمفونی‌های او شبیه بقیه‌ی آهنگسازان روس با آن شکل کلاسیک سمفونی غربی گاهی در زاویه قرار می‌گرفت. اما حداقل این سوئیت او و والس شماره‌ی ۲ کاملاً همان فضای موسیقی کلاسیک غربی را دارد؛ ملودی‌ای که سریع به‌خاطر سپرده می‌شود.
برای آخر کار سراغ یک اجرای دیگر از والس شماره‌ی ۲ بروید. یک اجرای جمع‌وجور که توسط یک کوارتت زهی صورت گرفته. آن شکوه نمایشی کار ریو را ندارد، اما آن بخش مه‌آلود و غم‌انگیز قطعه را بیشتر در ذهن زنده می‌کند. سهل‌الوصول‌ترین قطعه‌ی شوستاکوویچ که احتمالاً به‌همین‌دلیل راهش را به سینما پیدا کرد، اما هر تفسیری از آن ابعادی را روشن می‌کند که نشان می‌دهد کار آهنگساز چقدر پیچیده و دشوار بوده است.
