نطق داخلی، پیام خارجی/ ارزیابی واکنش‌ها به موضع‌گیری اخیر رئیس مجلس
محمدباقر قالیباف در جایگاه رئیس مجلس، سخنانی را بیان کرد که از جوانب مختلف مورد نقد واقع شد. طبیعتاً انتقاد به عملکرد روحانی و ظریف از سوی شخص قالیباف نه اشتباه و نه دور از انتظار است اما مسئله این انتقادات و اعتراضات، استفاده رئیس مجلس از تریبون جایگاهش به عنوان یکی از سران نظام است
مرکز ارتباطات و رسانه مجلس دو روز پیش درباره مباحث پیرامون اظهارات اخیر محمدباقر قالیباف در نقد حسن روحانی و محمدجواد ظریف اطلاعیهای صادر کرد که در بخشی از آن چنین آمده است:«در پی نطق رئیس مجلس شورای اسلامی در روز یکشنبه ۴ آبان‌ماه و تأکید وی بر تقدم منافع ملی بر منافع جناحی، برخی رسانه‌ها و فعالان سیاسی، این سخنان را به‌گونه‌ای تحریف کرده‌اند که گویی دفاع از مواضع شرکای راهبردی ایران که در برابر فشارهای آمریکا و اروپا و شورای امنیت، کنار ایران قرار گرفته‌اند، به‌منزله دفاع از یک کشور خاص است.»
از فحوای این اطلاعیه چنین برداشت می‌شود که رسانه‌ها دچار نوعی اشتباه در منظور و درک مواضع محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شده‌اند؛ در این بیانیه با تاکید بر این جمله قالیباف که گفته «در این برهه حساس، امر ملی را بر امر جناحی مقدم بداریم و صدای واحد ملت ایران در برابر فشارهای خارجی باشیم» این نطق را در راستای انسجام ملی دانستند و البته توئیت اخیر قالیباف نیز از نگاه برخی در واکنش به نقدهای این چند روز بوده است.
آنجا که او گفته است:«وفاق به معنی لاپوشانی اشتباهات و ضعف‌ها نیست، خروجی واقعی و قابل دفاع وفاق میان قوا، همین است که این تصمیمات مهم با کمترین هزینه اجتماعی و اقتصادی، بدون مانع‌تراشی قوا برای یکدیگر و بدون سبقت‌گیری از هم برای تصاحب این نوع دستاوردها صورت می‌گیرد تا در عمل و میدان واقعیت، نفع ملی تحقق یابد. امر ملی باید در هر شرایطی بر امر جناحی مقدم شود.»
این اشتباه برداشت در این حد پذیرفته شد که سعید آجورلو، فعال سیاسی اصولگرا و نزدیک به رئیس مجلس نیز در گفت‌وگو با جماران به آن اشاره کرده است. آجورلو با بیان اینکه اصلاح‌طلبان حرف قالیباف را به درستی درک نکردند، گفت:«در این مقطع مهم پس از جنگ و اجرای مکانیسم ماشه، چین و روسیه جلوی اروپا و غرب ایستاده‌اند. آیا در چنین موقعیتی باید به آن‌ها حمله کرد یا به تقویت موضع‌شان پرداخت؟! چین و روسیه بر خلاف غرب، در حال دفاع از برجام هستند و تحریم‌‌های ایران را تمام‌شده می‌دانند و شورای امنیت را دوپاره کرده‌اند. لذا کسانی که در حال حمله به صحبت‌های اخیر قالیباف هستند و انگ شرق‌دوستی به او می‌زنند، اشتباه می‌کنند و اگر خوش‌بینانه بخواهیم نگاه کنیم، این افراد دچار سوءتفاهم شده‌اند و با نگاه بدبینانه هم باید بگوییم این طور معناکردن حرف آقای قالیباف، یک غرض‌ورزی سیاسی است.» برای توضیح بیشتر نگاهی گذرا به آنچه در این سه روز اتفاق افتاد ضروری است.
چه خبر شد؟
این توضیح و تشریح مواضع در شرایطی صورت گرفت که طی روزهای پس از 4 آبان(روز نطق قالیباف و حمله به حسن روحانی و محمدجواد ظریف) واکنش‌ها به سخنان قالیباف در دوقطبی حامیان و منتقدان پرسروصدا شد. روزنامهها از رسانههای نزدیک به اصلاح‌طلبان تا رسانههای اصولگرا و همچنین چهرههای سیاسی هم به خود سخنان رئیس مجلس و هم واکنش به سخنان او به طور ویژه پرداختند.
مثلاً محمد قوچانی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران در نقد سخنان او نوشت:«سابقه ندارد، رئیس مجلس که باید سخنگوی مجلس و نماینده کل ملت ایران باشد از تریبون پارلمان علیه منتخب ملت ایران سخن بگوید؛ به‌خصوص که در دو انتخابات رقیبش باشد و از او باخته باشد. ظاهراً خاطره گازاَنبر و لوله کردن از ذهن آقای قالیباف خارج نشده است! گویی هنوز در شرایط مناظره سیاسی به‌سر می‌برند و فکر می‌کنند، رقیب واقعی ایشان روحانی است؛ درحالی‌که پس از روحانی هم رئیس محترم مجلس در انتخابات ریاست‌جمهوری ناکام شدند، حتی وقتی علی لاریجانی ردصلاحیت شد، رئیس مجلس نتوانست رئیس‌جمهور شود و از سعید جلیلی هم کمتر رأی آورد.
رئیس مجلس البته باید شیخ‌الشیوخ باشد و با رئیس فراکسیون حاکم بر مجلس متفاوت باشد. حتی غلامعلی حدادعادل هیچ‌گاه از تریبون پارلمان علیه سیدمحمد خاتمی سخن نگفت و البته وقتی در یک دیدار حاشیه‌ای به رئیس‌جمهور اصلاحات احترام گذاشت با واکنش برخی اصولگرایان تندرو مواجه شد؛ اما هرگز حرمت هیچ رئیس‌جمهوری در مجلس چنین شکسته نشد.» یا حسام‌الدین آشنا، هم منتقدانه به این سخنان واکنش نشان داد و در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برادر گرامی جناب آقای قالیباف، رئیس محترم مجلس شورای اسلامی/سلام علیکم۱. خوب نیست هر نوشته‌ای را که بدست‌تان می‌دهند با صدای بلند بخوانید.۲. تا آنجا که می‌دانیم آقای روحانی اخیراً درباره روسیه بیانی نداشته‌اند.۳. جمع بستن چین و روسیه در مواضع و تحلیل‌های مسئولان نظام، شایسته نیست.»
همچنین روزنامه قدس هم در این زمینه چنین تصریح کرد:«البته بی‌انصافی است که حرف‌های ثابتی و رسایی را کنار نطق محمدباقر قالیباف بگذاریم و آن‌ها را در ارتباط با هم ارزیابی کنیم. هیچ چسبی، محمدباقر قالیباف را به آن دو نفر دیگر نمی‌چسباند...آن جملات در نطق پیش از دستور رئیس مجلس، بیشتر از آنکه جفایی باشد در حق آن‌هایی که او اسم‌شان را آورد و سمت‌شان را بیان کرد، جفایی است در حق محمدباقر قالیباف... اما چطور می‌شود که ناگهان در وسط یک نطق رسمی، ناگهان یاد یک مسئول اسبق می‌افتد و حرف‌هایی می‌زند که می‌تواند بی‌هیچ دلیل دندان‌گیری، فضای همدلی و انسجام را بیاشوبد و آتش‌تهیه تازه‌ای برای بگومگوهای تمام‌نشدنی و فرساینده فراهم کند؟ ذهن‌های سیاست‌زده در چنین وضعیتی، پیش خودشان خیال می‌کنند لابد این‌ها درد و داغ یک زخم قدیمی انتخاباتی است که ناگهان در یک صبح سرد پاییزی، سر باز کرده است.»
در کنارش روزنامه هممیهن و اکثر رسانههای اصلاحطلب نیز به محتوای سخنان رئیس مجلس به‌ویژه درباره نوع نگاهی که در این سخنان به روسیه بود، واکنش نشان دادند.
این نقدها تا آنجا ادامه پیدا کرد که مهدی محمدی، مشاور محمدباقر قالیباف تلویحاً خواستار محدودسازی فضای رسانه‌ای کشور شد و نوشت: «رهاشدگی آزاردهنده فضای عمومی سیاسی و رسانه‌ای در ایران نشان می‌دهد ما درکی از اینکه در موقعیت جنگی قرار داریم، پیدا نکرده‌ایم. در رویارویی بعدی باید خود را ملامت کنیم.» و روزنامه کیهان و خراسان و سایر رسانههای همسو با این جریان و البته تندروهای اصولگرا نیز تمام‌قد از مواضع و سخنان رئیس مجلس حمایت کردند.
امیرحسین ثابتی، حمید رسایی و محمد معتمدیزاده که در خود مجلس به حمایت از سخنان قالیباف و نطق او و احتمالاً حتی تندتر از تصور خود قالیباف پرداختند و کیهان در این زمینه نوشت:«سخنان اعتراضی آقای قالیباف ریاست محترم مجلس درباره ضربه زدن آقایان روحانی و ظریف به مسیر همکاری با روسیه، موضع کاملاً بر حقی است. چون این دو نفر و اساساً این جریان دنباله‌رو آمریکا، سال‌هاست هر جا پای تقویت روابط با کشورهای شرق و مقابله با غرب به میان آمده، با طعنه و موضع‌گیری منفی، عملاً به سیاست کلان نظام خدشه وارد کرده‌اند.شراکت ایران با روسیه و چین برای ما فقط یک گزینه اقتصادی نیست بلکه ستون امنیتی و ژئوپلیتیکی کشور است. بنابراین ضربه به آن از سوی هرکسی، عملاً خدمت به آمریکا این دشمن قسم‌خورده انقلاب است.» در ادامه این روند آن اطلاعیه مجلس و سخنان آجورلو مطرح شد.
توضیح موضع رئیس مجلس
محمدباقر قالیباف در جایگاه رئیس مجلس، سخنانی را بیان کرد که از جوانب مختلف مورد نقد واقع شد. طبیعتاً انتقاد به عملکرد روحانی و ظریف از سوی شخص قالیباف نه اشتباه و نه دور از انتظار است اما مسئله این انتقادات و اعتراضات، استفاده رئیس مجلس از تریبون جایگاهش به عنوان یکی از سران نظام است.
به هر حال آنچه از این تریبون و از زبان رئیس قوه مقننه مطرح می‌شود، انتظار میرود؛ اول؛ وحدت‌آفرین باشد و دوم؛ مانع از برداشتهای تنش‌زا شود؛ چیزی که متاسفانه در این نطق آقای رئیس مجلس شاهدش نبودیم. سخنان قالیباف درباره رئیس‌جمهور اسبق و وزیر امور خارجه اسبق از این تریبون دور از انتظار بود. چنانچه از رئیس مجلس انتظار واکنش به سخنان چهرههای سیاسی که قبلاً در قدرت بودند و الان مسئولیتی ندارند؛ در این چارچوب وجود ندارد. شاید اگر ایشان در راستای کاهش اختلافات در این زمینه در فضای غیرعمومیتر و آنجا که احتمال ارتباط بیشتر وجود دارد؛ نظر خود را بیان میکرد؛ اصلاً این اعتراضات و انتقادات در این سطح مطرح نمیشد.
انتقاد دیگر، موضع و نظر رئیس مجلس نسبت به روسیه بود که طبیعتاً با توضیحات پس از آن از سوی مجلس و آجورلو به عنوان یکی از نزدیکان او اگر نگوییم عقب‌نشینی بود؛ نشان از بیان نامناسب در روز نطق از سوی قالیباف بوده است. بالاخره نحوه موضع‌گیری و بیان مواضع به‌ویژه از سوی سران قوا و مسئولان ارشد کشور بسیار حائز اهمیت است و نباید به گونه‌ای باشد که برداشت عمومی از آن، چیزی غیر از هدف از سخنان باشد.
بر همین اساس اگر این اشتباه برداشت واقعی است انتظار میرود گویندگان در بیان، ملاحظه و دقت لازم داشته باشند؛ نه اینکه پس از آن متفکر آزاد، عضو هیئت رئیسه مجلس، خواهان «ورود شورای‌عالی امنیت ملی» برای برخورد با منتقدان به سخنان رئیس مجلس و فضای روز 4 آبان در مجلس باشند.
