ریتـمِ تنـدِ تـذکـر

موسیقی ایران این روزها با جنجال بر سر تذکر حجاب پلمب مراکز کنسرت‌گذار و احضار نوازندگان زن مواجه است

این روزها حاشیه‌های موسیقی ایران بر متنش غالب است. زمانی که کنسرت‌های موسیقی از ششم ‌مرداد 1401 به شکل سنتی، به‌واسطه آغاز ماه محرم تعطیل شد، کسی گمان نمی‌کرد این تعطیلی تا ششم بهمن‌ماه سال گذشته ادامه پیدا کند. تصور بر این بود که با پایان ماه محرم، اهالی موسیقی به روال سابق برخواهند گشت، اما آنچه از 25 شهریورماه 1401 به‌این‌سو رخ داد، مانع از این اتفاق شد. ساز و صدای اهالی موسیقی در سال 1401 سکوتی شش‌ماهه را تجربه کرد و به‌‌رغم خواهش وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی هنرمندی مایل به بازگشت به صحنه نبود تا سرانجام زانکو، خواننده موسیقی پاپ سکوت را شکست. برگزاری کنسرت‌ها از ششم بهمن‌ 1401 و پس از شش ماه تعطیلی از سر گرفته شد، سی‌وهشتمین جشنواره موسیقی فجر برگزار شد و نوروز 1402 با برگزاری خیل انبوهی از کنسرت‌های پاپ به‌ویژه ازسوی کنسرت‌اولی‌ها و خوانندگانی که تا پیش از این زیرزمینی تلقی می‌شدند، سپری شد تا سوالی که در این میان بی‌پاسخ می‌ماند آن باشد که اهالی موسیقی ردیف- دستگاهی یا سنتی و نواحی - کجا هستند و چرا تمایلی به برگزاری کنسرت ندارند؟ در این میان حاشیه‌هایی چون ویدئوهای وایرال شده بر سر تذکر حجاب در کنسرت خوانندگان پاپ، پلمب مراکز برگزاری کنسرت چون «خانه دوست» و احضار نوازندگان زن از سوی حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله نکاتی است که در کنار قبضه شدن صحنه‌های برگزاری کنسرت توسط اهالی موسیقی پاپ قابل ذکر است.

پاپ در کنار تک و توک سنتی

از ششم بهمن 1401 که زانکو (خواننده پاپ) طلسم تعطیلی شش‌ماهه اجراهای زنده را شکاند، به این سو، تعداد اهالی موسیقی ردیف- دستگاهی، تلفیقی و نواحی - که تصمیم به بازگشت به صحنه گرفته‌اند آن‌قدر کم بوده است که به تعداد انگشتان یک‌دست هم نمی‌رسد. تعطیلی شش‌ماهه اجراهای زنده در ایران (از ششم مرداد تا ششم بهمن) حاصل رخدادهای شش‌ماهه دوم سال 1401 بود و یکه‌تازی اهالی موسیقی پاپ در غیاب فعالان دیگرگونه‌های موسیقی محصول ادامه پیدا کردن آن. در این میان تنها دو خواننده، محسن شریفیان و ناصر وحدتی بودند که موجب شدند نوایی جز موسیقی پاپ به گوش برسد. همچنان که فعالان موسیقی پاپ تنها یکه‌تازان صحنه‌های برگزاری کنسرت بودند سالار عقیلی و پرواز همای به چند اجرای محدود پرداختند تا اینکه علیرضا قربانی، در صفحه اینستاگرامش اعلام کرد که قرار است از نیمه‌ اردیبهشت در تهران و دیگر شهرهای ایران روی صحنه برود. غیاب خوانندگانی چون او در این چند ماه چنان به چشم آمده بود که از بازگشت قربانی با تیترهایی چون «شکست یک طلسم ده‌ماهه» یاد شد. هرچند در این میان بسیاری معتقدند سیستم برای بازگشت فضا به شرایط پیش از این ماه‌ها، روی هنرمندان موسیقی پاپ بیشتر از هنرمندان دیگر گونه‌های موسیقی حساب باز کرده است و می‌داند که اهالی موسیقی ردیف- دستگاهی و مخاطبانشان - تحت تاثیر فضای این ماه‌ها، به این زودی‌ها و با شرایط فعلی به صحنه برنخواهند گشت. ضمن اینکه غایبان، غیاب‌شان را مشارکت در موقعیتی تاریخی قلمداد می‌کنند و حاضر به بازگشت به روال پیشین برای اخذ مجوز نیستند.

جنجالی که تذکر حجاب می‌آفریند

اسفند سال گذشته بود که برای نخستین بار خبر آمد «رفتارهای برخی تماشاگران» موجب لغو کنسرتی شده است و کنسرت ۲۱ و ۲۲ اسفند ناصر زینلی، خواننده موسیقی پاپ در سالن حافظ شیراز با وجود داشتن مجوز از ارشاد استان و فروش کلیه بلیت‌ها، برای همین لغو شد. هرچند اشکان اروجیان، تهیه‌کننده کنسرت زینلی در گفت‌وگو با ایسنا تنها به این نکته اشاره کرد که گفته می‌شود ممکن است دلیل لغو این دو شب اجرا به خاطر رفتارهای برخی تماشاگران در کنسرت قبلی باشد اما آنچه در فضای مجازی به‌عنوان علت این اتفاق ذکر شد رعایت نشدن حجاب حاضرین در سالن کنسرت شب‌های گذشته در این شهر، کنسرت مهدی احمدوند، بود. چهار روز بعد، شامگاه جمعه 26 اسفند براساس ویدئوهای منتشرشده در فضای مجازی، تذکر حجاب به برخی حاضران در کنسرت گرشا رضایی، خواننده موسیقی پاپ موجب واکنش تذکرگیرندگان شد. کنسرت بعدی که ویدئویی از تذکر حجاب به حاضرانش بیرون آمد، کنسرت سوم اردیبهشت سیروان خسروی در ‎سالن همایش‌های «دنیای آرزو» در ‎ساری بود که حسین جوادی، مدیرکل فرهنگ و راشاد اسلامی مازندران در موردش به تسنیم گفت برای برگزاری کنسرت در استان مانعی نداریم اما شئونات اسلامی و حجاب باید در این برنامه‌ها رعایت شود.‌ دو روز بعد، سه‌شنبه پنجم اردیبهشت اتفاق مشابهی در کنسرت مجید رضوی، دیگر خواننده پاپ در تالار فرهنگ کرمان رخ داد تا احتمال وقوع رخدادی مشابه در دیگر کنسرت‌های پیش رو بی‌آن‌که چاره‌ای برای آن اندیشیده شده باشد، تقویت شود.

پلمب کنسرت‌گذار

پلمب کافه‌رستوران «خانه دوست» به‌عنوان محلی که برای برگزاری کنسرت‌های تلفیقی شناخته می‌شد و پاتوق گروه‌های موسیقی تلفیقی و نواحی کوچک در تهران بود، نهم اردیبهشت و پس از اجرای رضا کولغانی، خواننده گروه داماهی رخ داد. کنسرتی که ویدئوهای وایرال‌شده‌اش از حضور شروین حاجی‌پور در آن خبر می‌داد. ظاهرا آن‌چه موجب پلمب این کافه‌رستوران و محل برگزاری کنسرت شد، حجاب زنان حاضر در کنسرت داماهی بود. مسئله‌ای که دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌رغم تماس‌های متعدد حاضر به ارائه توضیحی در مورد آن نشد تا سوالاتی از این قبیل که این دفتر چگونه می‌تواند از مجوزهایی که برای برگزاری کنسرت صادر می‌کند، صیانت کند، بی‌پاسخ بماند.

اخطار به نوازندگان زن از سوی حراست ارشاد

احضار نوازندگان زن از سوی حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ارائه توضیحاتی در مورد میزان حجاب‌شان در پست‌های اینستاگرامی و همچنین آموزشگاه‌های محل تدریس‌شان، خبر دیگری است که این روزها در توییتر بسیار شنیده می‌شود. این نوازندگان می‌گویند پس از احضار از سوی حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با پرسش‌هایی در مورد پست‌های اینستاگرامی‌شان و همچنین نحوه پوشش‌‌شان در آموزشگاه‌هایی که در آنها تدریس می‌کنند، مواجه شده‌اند. آنها که در نهایت ناچار به دادن تعهد شده‌اند از احضار دیگر نوازندگان زن نیز خبر داده‌اند. آن‌چه در این میان موجب تعجب است، اینکه این نوازندگان، هیچ‌کدام درخواستی برای برگزاری کنسرت یا انتشار تک‌آهنگ و آلبوم به دفتر موسیقی ارائه نداده‌اند تا بتوان مسئله را این‌طور تحلیل کرد که در پی ارائه درخواست مجوز، مورد توجه حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته‌اند و در واقع این حراست وزارتخانه مذکور بوده است که پیگیر نحوه پوشش این نوازندگان در صفحات مجازی‌شان و آموزشگاه‌هایی شده است که به آن رفت‌وآمد می‌کنند.

تضاد حرف و عمل

29 آذر 1401 هنگامی که محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با ایلنا اعلام کرد نهادهای امنیتی از جمله شاک و شعام (شورای امنیت کشور و شورای عالی امنیت ملی) مرتب از ما پیگیری می‌کنند تا فعالیت‌های هنری به‌صورت عادی برگزار شود و ما هم مشکلی نداریم، تصور بر این بود که اگر هنرمندانی که در پی اتفاقات شش‌ماهه دوم سال گذشته تصمیم به سکوت و عدم حضور روی صحنه گرفته‌اند، قصد بازگشت داشته باشند احتمالا با فضایی بازتر از لحاظ اخذ مجوز روبه‌رو خواهند بود، برنامه‌هایشان لغو نخواهد شد و مسئولان و مدیران دولتی با آنها همراه‌تر از پیش‌اند. هرچند آنچه تاکنون رخ داده است از ویدئوهای وایرال‌شده تذکر حجاب که با درگیری میان تذکردهندگان و تذکرگیرندگان در سالن‌های کنسرت همراه است و پلمب و احضار نوازندگان زن، نشان می‌دهد فضا، نه‌تنها بازتر نشده که در عمل بسته‌تر هم شده است تا آینده بازگشت هنرمندان به صحنه، همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی بماند.